विकिपिडिया

संयुक्त राज्य अमेरिका

उत्तर अमेरिका महादेशमा रहेको विश्वको चौथो ठूलो राष्ट्र हो
(संयुक्त राज्यबाट अनुप्रेषित)

संयुक्त राज्य अमेरिका, (सामान्यत: अमेरिका, यु.एस्.ए. वा यु.एस्.) संवैधानिक सङ्घीय गणतन्त्रमा आधारित उत्तर अमेरिका महादेशमा रहेको विश्वको चौथो ठुलो राष्ट्र हो। ५० वटा संवैधानिक राज्यमा बाँडिएको अमेरिकाको राजधानी वाशिङ्टन, डी.सी. हो। यहाँका अठ्चालीस राज्य प्रशान्त र आन्ध्र महासागरहरूको बीचमा मध्य उत्तर अमेरिकामा पर्दछन् जसको उत्तरमा क्यानाडा र दक्षिणमा मेक्सिको छ। बाँकी दुई मध्ये अलास्का सोही महादेशको उत्तरपश्चिममा पर्दछ जसको पूर्वमा क्यानाडा र पश्चिममा रुस रहेको छ। त्यसैगरी हवाइ राज्य भने मध्य प्रशान्त महासागरमा अवस्थित द्वीपमा पर्दछ। ९८ लाख वर्ग कि. मि.मा फैलिएको र ३१,७७,१२,००० जनसङ्ख्या भएको, संयुक्त राज्य अमेरिका, विश्वका बहुसांस्कृतिक देशहरूमध्ये एक हो।

संयुक्त राज्य अमेरिका
United States of America
Estados Unidos de América
अमेरिकाको झन्डा
झन्डा
अमेरिकाको निसाना छाप
निसाना छाप
आदर्श वाक्य: हामी प्रभुमा विश्वास गर्छौं
अङ्ग्रेजी: In God We Trust  (आधिकारिक)
E Pluribus Unum  (परम्परागत)
(ल्याटिन: धेरैमध्येको, एउटा)
राष्ट्रिय गान: "द स्टार–स्प्याङ्गल्ड ब्यानर"
अमेरिका
राजधानीवाशिङ्टन, डी.सी.
सबैभन्दा ठुलो सहरन्यु योर्क
आधिकारिक भाषाहरूसङ्घीय स्तरमा कुनै पनि छैन[a]
राष्ट्रिय भाषाअङ्ग्रेजी (de facto)[b]
सरकारसङ्घीय राष्ट्रपतिय प्रणालीसहितको संवैधानिक गणतन्त्र
जो बाइडेन (डे)
कमला ह्यारिस (डे)
न्यान्सी पेलोसी (डे)
जोन रोबर्ट्स
व्यवस्थापिकाकङ्ग्रेस
सिनेट
प्रतिनिधि सभा
स्वतन्त्रता 
सन् १७७६ जुलाई ४
सन् १७८३ सेप्टेम्बर ३
सन् १७८८ जुन २१
मुद्राअमेरिकी डलर
• ग्रीष्मकालीन (दिवाप्रकाश समय बचत)
अन्तर्राष्ट्रिय प्रमाणिक समय+५:४५
मिति ढाँचाm/d/yyyy (AD)
सडक प्रयोगright
टेलिफोन कोड+१
इन्टरनेट डोमेनडटयूएस डटगव डटमिल डटइडीयू
वेबसाइट
यूएसए.गव

पालेओ-आदिवासीहरू कम्तिमा १२,००० वर्ष पहिले उत्तर अमेरिकी मुख्य भूमिमा साइबेरियाबाट बसाइँ सरेका थिए, र उन्नत संस्कृतिहरू पछि देखा पर्न थाले। १६औँ शताब्दीको दौडान युरोपेली उपनिवेशवादीहरू आइपुग्दा यी उन्नत संस्कृतिहरू लगभग पूर्ण रूपमा घटिसकेका थिए।

संयुक्त राज्य द्वि-सदनात्मक व्यवस्थापिका सहित तीन फरक सरकारी अङ्ग भएको सङ्घीय गणतन्त्र हो। अमेरिका संयुक्त राष्ट्र सङ्घ, विश्व बैङ्क, अन्तराष्ट्रिय मुद्रा कोष, अर्गनाइजेसन अफ अमेरिकन स्टेट्स, नेटो, र अन्य अन्तराष्ट्रिय सङ्गठन हरूको संस्थापक सदस्य हो। यो संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदको स्थायी सदस्य पनि हो।

इतिहास

सम्पादन गर्नुहोस्

संयुक्त राज्य अमेरिकाको स्थापनाको आधिकारिक मिति ४ जुलाई १७७६ हो, जब द्वितीय महाद्विपीय कांग्रेसले १३ पृथकतावदी उपनिवेशिक राज्यहरूको प्रतिनिधि स्वरूप स्वतन्त्रताको घोषणापत्रमा हस्ताक्षर गरे। यद्यपि सन् १७८८ मा जब लेख सङ्घ (आर्टिकल्स अफ कन्फिडिरेसन)को स्थानमा अमेरिकी संविधान ल्याइयो, सरकारको मूलभूत ढाँचामा धेरै परिवर्तन गरियो।

सरकारी राजधानी फिलाडेल्फियामा स्थानान्तरित हुनु भन्दा अगाडि , न्युयोर्क सहर एक वर्ष सम्म सङ्घीय राजधानी थियो। १७९१ मा, राज्यहरूले व्यक्तिगत स्वतन्त्रता र कानुनी सुरक्षाको सीमाको सङ्घीय प्रतिबन्धलाई निषिद्ध गर्न अधिकार विधेयक लाई पारित गरे, संविधानमा दस संशोधन गरे। उत्तरी राज्यहरूले १७८० देखि १८०४ को बीचमा दास प्रथालाई प्रतिबन्ध लगाइयो तर दक्षिणी राज्यहरूमा यो प्रथा कायमै रह्यो। सन् १८०० मा नयाँ स्थापित सहर नया बसा वाशिंगटन डीसी सङ्घीय सरकार र राष्ट्रको नयाँ राजधानी बन्यो।

दोस्रो विश्वयुद्ध पछि, संयुक्त राज्यले युरोपको पुनर्निर्माणमा सहयोग गर्न मार्शल प्लान सुरु गर्यो।[१] यस अवधिमा शीतयुद्धको सुरुवात पनि भयो, जहाँ अमेरिका र सोभियत सङ्घबीचको भूराजनीतिक तनावले वैचारिक मतभेद र अन्तर्राष्ट्रिय प्रभावको प्रतिस्पर्धाले दुई देशहरूलाई युरोपको मामिलामा प्रभुत्व जमाउन नेतृत्व गर्‍यो,[२] जसमा अमेरिकी नेतृत्वको पूँजीवादी पश्चिमी ब्लक र सोभियत नेतृत्वको कम्युनिस्ट पूर्वी ब्लक आमने सामने थिए। संयुक्त राज्य अमेरिकाले सोभियत सङ्घसँग गठबन्धन मानिने सरकारहरू विरुद्ध शासन परिवर्तनमा संलग्न भएको, कोरियाली र भियतनाम युद्धहरू जस्ता द्वन्द्वहरूमा भाग लियो, र अन्तरिक्ष दौडमा प्रतिस्पर्धा गर्‍यो, १९६९ मा पहिलो चालक दल चन्द्रमा अवतरणमा परिणत भयो।[३][४][५][६][७] आन्तरिक रूपमा, संयुक्त राज्यले दोस्रो विश्वयुद्ध पछि ठुलो आर्थिक वृद्धि, सहरीकरण, र जनसङ्ख्या वृद्धि अनुभव गर्यो[८], र अलास्का र हवाईलाई राज्यको रूपमा स्वीकार गर्यो।[९]

 
मार्टिन लुथर किंग जूनियरले २८ अगस्त, १९६३ मा वाशिंगटनमा मार्चको समयमा लिंकन मेमोरियलमा आफ्नो "आई हेभ ए ड्रीम" भाषण दिन्छन्।

मार्टिन लुथर किंग जूनियर १९६० को दशक को प्रारम्भमा एक प्रमुख नेता बनेर नागरिक अधिकार आन्दोलनको उदय भयो।[१०] राष्ट्रपति लिन्डन बी. जोन्सनले गरिबी र जातीय असमानतालाई सम्बोधन गर्न मतदान अधिकार ऐन र नागरिक अधिकार ऐन सहितका व्यापक कानून र नीतिहरू प्रस्तुत गर्दै "महान समाज" को पहल गरे।[११] संयुक्त राज्य अमेरिकामा प्रति संस्कृति आन्दोलनले मनोरञ्जनात्मक लागुपदार्थको प्रयोग, कामुकताका लागि कुन पदार्थहरू स्वीकार्य छन् भनेर मनोवृत्तिको उदारीकरण सहित महत्त्वपूर्ण सामाजिक परिवर्तनहरू ल्यायो।[१२][१३]  र आधुनिक समलिङ्गी अधिकार आन्दोलनको सुरुवात साथै सैन्य मस्यौदाको खुला अवज्ञा र भियतनाममा हस्तक्षेपको विरोध सुरुवात पनि भयो।[१४]

रिचर्ड निक्सनको राष्ट्रपतिको कार्यकालले भियतनामबाट अमेरिकी फिर्ता भयो तर वाटरगेट काण्ड पनि देखियो, जसले उनको राजीनामा र दशकौंसम्म विस्तार भएको सरकारको जनताको विश्वासमा गिरावट ल्यायो।[१५] सन् १९७० को दशकमा महिला श्रम सहभागितामा वृद्धि भएपछि, सन् १९८५ सम्ममा १६ वर्ष र सोभन्दा माथिका अधिकांश महिलाहरूले रोजगारी पाएका थिए।[१६] १९७० र १९८० को प्रारम्भमा आर्थिक मन्दी देखियो र राष्ट्रपति रोनाल्ड रेगनले नवउदारवादी सुधार र सोभियत सङ्घ तर्फ रोलब्याक रणनीतिको साथ प्रतिक्रिया दिए।[१७][१८][१९][२०] १९८० को दशकको अन्त र १९९० को प्रारम्भमा वार्सा सम्झौताको पतन र सोभियत सङ्घको विघटन देखियो, जसले शीत युद्धको अन्त्य भयो र अमेरिकालाई विश्वको एकमात्र महाशक्तिको रूपमा बलियो बनायो।[२१][२२][२३][२४]

 
२००१ मा सेप्टेम्बर ११ आक्रमणको समयमा न्यूयोर्क सहरको लोअर म्यानहट्टनमा रहेको विश्व व्यापार केन्द्र

२१औँ शताब्दीको पहिलो दशकहरूमा, अमेरिकाले आतंकवादबाट चुनौतीहरूको सामना गर्यो, २००१ सेप्टेम्बर ११ मा सेप्टेम्बर ११ को आक्रमणको कारणले अफगानिस्तान र इराकमा आतंकवाद र सैन्य हस्तक्षेपहरू विरुद्धको युद्धको नेतृत्व गर्यो।[२५][२६]

सन् २००६ मा अमेरिकी आवास बबल २००७-२००८ वित्तीय सङ्कट र ठुलो मन्दीमा परिणत भयो, जुन महामन्दी पछिको सबैभन्दा ठुलो आर्थिक संकुचन हो।[२७] आर्थिक सङ्कटको बीचमा, बराक ओबामा, पहिलो बहुजातीय राष्ट्रपति, २००८ मा निर्वाचित भए।[२८][२९]

राजनीतिक ध्रुवीकरण बढ्यो किनकि सांस्कृतिक मुद्दाहरूमा सामाजिक-राजनीतिक बहसहरू राजनीतिक छलफलमा हावी भयो।[३०] कोभिड-१९ महामारी को परिणामस्वरूप १०० मिलियन भन्दा बढी घटनाहरू पुष्टि भएका र १ मिलियनको मृत्यु भएको छ,[३१] यसलाई अमेरिकी इतिहासमा सबैभन्दा घातक महामारी बनाउँदै।[३२]२०२० को अमेरिकी राष्ट्रपतिको चुनावलाई उल्टाउने प्रयासहरू ६, २०२१ मा संयुक्त राज्यको क्यापिटलमा आक्रमणमा परिणत भयो जसले राष्ट्रपति-निर्वाचित जो बिडेनलाई शक्तिको शान्तिपूर्ण हस्तान्तरण रोक्न प्रयास गर्यो।[३३]

राजनीतिक तथा प्रशाशनिक संरचना

सम्पादन गर्नुहोस्
मुख्य लेख: संयुक्त राज्य अमेरिकाका राज्य र क्षेत्रहरूको सूची

संयुक्त राज्य अमेरिकामा ५० वटा राज्य रहेका छन्।

 

राजधानी

सन्दर्भ सामग्रीहरू

सम्पादन गर्नुहोस्
  1. ↑ See Frankenfeld, Peter (२०१२), "A Marshall Plan for Greece? The European Union and the Financial Crisis in Greece. A Theoretical and Political Analysis in the Global World Against a Background of Regional Integration: Table 1. European Recovery Programme – Marshall Plan ($ million)", Prace i Materiały Instytutu Handlu Zagranicznego Uniwersytetu Gdańskiego (अङ्ग्रेजीमा) (31/1): 69, आइएसएसएन 2300-6153। 
  2. ↑ Sempa, Francis (१२ जुलाई २०१७), Geopolitics: From the Cold War to the 21st Century, Routledge, आइएसबिएन 978-1-351-51768-3। 
  3. ↑ Blakemore, Erin (मार्च २२, २०१९), "What was the Cold War?", National Geographic (अङ्ग्रेजीमा), अन्तिम पहुँच अगस्ट २८, २०२०। 
  4. ↑ Mark Kramer, "The Soviet Bloc and the Cold War in Europe," in Larresm, Klaus, सम्पादक (२०१४), A Companion to Europe Since 1945, Wiley, पृ: ७९, आइएसबिएन 978-1-118-89024-0। 
  5. ↑ Blakeley, 2009, p. 92
  6. ↑ Collins, Michael (१९८८), Liftoff: The Story of America's Adventure in Space, New York: Grove Press, आइएसबिएन 978-0-8021-1011-4। 
  7. ↑ Chapman, Jessica M. (अगस्ट ५, २०१६), "Origins of the Vietnam War", Oxford Research Encyclopedia of American History (अङ्ग्रेजीमा), Oxford University Press, आइएसबिएन 978-0-19-932917-5, डिओआई:10.1093/acrefore/9780199329175.013.353, अन्तिम पहुँच अगस्ट २८, २०२०। 
  8. ↑ Winchester 2013, पृष्ठ. 305–308.
  9. ↑ Lightner, Richard (२००४), Hawaiian History: An Annotated Bibliography, Greenwood Publishing Group, पृ: १४१, आइएसबिएन 978-0-313-28233-1। 
  10. ↑ "The Civil Rights Movement", PBS.org, अन्तिम पहुँच जनवरी ५, २०१९। 
  11. ↑ "Social Security", ssa.gov, अन्तिम पहुँच अक्टोबर २५, २०१५। 
  12. ↑ Svetlana Ter-Grigoryan (फेब्रुअरी १२, २०२२), "The Sexual Revolution Origins and Impact", study.com, अन्तिम पहुँच अप्रिल २७, २०२३। 
  13. ↑ "Playboy: American Magazine", Encyclopedia Britannica, अगस्ट २५, २०२२, अन्तिम पहुँच फेब्रुअरी २, २०२३, "...the so-called sexual revolution in the United States in the 1960s, marked by greatly more permissive attitudes toward sexual interest and activity than had been prevalent in earlier generations." 
  14. ↑ Levy, Daniel (जनवरी १९, २०१८), "Behind the Protests Against the Vietnam War in 1968", Time, अन्तिम पहुँच मे ५, २०२१। 
  15. ↑ Senate Select Committee on Presidential Campaign Activities, सम्पादक (१९७३-०२-०७), The Final Report of the Senate Select Committee on Presidential Campaign Activities (The Ervin Committee Report, The Watergate Report) (S. Rep. 93-981), U.S. Government Printing Office। 
  16. ↑ "Women in the Labor Force: A Databook", U.S. Bureau of Labor Statistics, २०१३, पृ: ११, अन्तिम पहुँच मार्च २१, २०१४। 
  17. ↑ Allen, Robert C. (नोभेम्बर २००१), "The rise and decline of the Soviet economy", Canadian Journal of Economics 34 (4): 859–881, आइएसएसएन 0008-4085, डिओआई:10.1111/0008-4085.00103। 
  18. ↑ Gerstle 2022, पृष्ठ. 106–108, 121-128.
  19. ↑ Soss, 2010, p. 277
  20. ↑ Fraser, 1989
  21. ↑ Gaĭdar, E.T. (२००७), [[[:ढाँचा:GBUrl]] Collapse of an Empire: Lessons for Modern Russia], Washington, D.C.: Brookings Institution Press, पृ: 190–205, आइएसबिएन 978-0-8157-3114-6। 
  22. ↑ Howell, Buddy Wayne (२००६), The Rhetoric of Presidential Summit Diplomacy: Ronald Reagan and the U.S.-Soviet Summits, 1985–1988, Texas A&M University, पृ: ३५२, आइएसबिएन 978-0-549-41658-6। 
  23. ↑ Kissinger, Henry (२०११), Diplomacy, Simon & Schuster, पृ: 781–784, आइएसबिएन 978-1-4391-2631-8, अन्तिम पहुँच अक्टोबर २५, २०१५। 
    Mann, James (२००९), The Rebellion of Ronald Reagan: A History of the End of the Cold War, Penguin, पृ: ४३२, आइएसबिएन 978-1-4406-8639-9। 
  24. ↑ Hayes, 2009
  25. ↑ Walsh, Kenneth T. (डिसेम्बर ९, २००८), "The 'War on Terror' Is Critical to President George W. Bush's Legacy", U.S. News & World Report, अन्तिम पहुँच मार्च ६, २०१३। 
    Atkins, Stephen E. (२०११), The 9/11 Encyclopedia: Second Edition, ABC-CLIO, पृ: ८७२, आइएसबिएन 978-1-59884-921-9, अन्तिम पहुँच अक्टोबर २५, २०१५। 
  26. ↑ Wong, Edward (फेब्रुअरी १५, २००८), "Overview: The Iraq War", The New York Times, अन्तिम पहुँच मार्च ७, २०१३। 
    Johnson, James Turner (२००५), The War to Oust Saddam Hussein: Just War and the New Face of Conflict, Rowman & Littlefield, पृ: १५९, आइएसबिएन 978-0-7425-4956-2, अन्तिम पहुँच अक्टोबर २५, २०१५। 
    Durando, Jessica; Green, Shannon Rae (डिसेम्बर २१, २०११), "Timeline: Key moments in the Iraq War", USA Today, Associated Press, मूलबाट सेप्टेम्बर ४, २०२०-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच मार्च ७, २०१३। 
  27. ↑ Hilsenrath, Jon; Ng, Serena; Paletta, Damian (सेप्टेम्बर १८, २००८), "Worst Crisis Since '30s, With No End Yet in Sight", The Wall Street Journal, आइएसएसएन 1042-9840, ओसिएलसी 781541372, मूलबाट डिसेम्बर २५, २०१४-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच जुलाई २८, २०२३। 
  28. ↑ "Barack Obama: Face Of New Multiracial Movement?", NPR, नोभेम्बर १२, २००८। 
  29. ↑ Washington, Jesse; Rugaber, Chris (जुलाई १०, २०११), "African-American Economic Gains Reversed By Great Recession", Associated Press, मूलबाट जुन १६, २०१३-मा सङ्ग्रहित।  वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण जुन १६, २०१३ मिति
  30. ↑ Hamid, Shadi (२०२२-०१-०८), "The Forever Culture War", The Atlantic (अङ्ग्रेजीमा), अन्तिम पहुँच २०२३-१०-०१। 
  31. ↑ Ritchie, Hannah; Mathieu, Edouard; Rodés-Guirao, Lucas; Appel, Cameron; Giattino, Charlie; Ortiz-Ospina, Esteban; Hasell, Joe; Macdonald, Bobbie; Beltekian, Diana; Dattani, Saloni; Roser, Max (२०२०–२०२२), "Coronavirus Pandemic (COVID-19)", Our World in Data (अङ्ग्रेजीमा), अन्तिम पहुँच ढाँचा:COVID-१९ data/Date। 
  32. ↑ "COVID-19 surpasses 1918 flu as deadliest pandemic in U.S. history", National Geographic, सेप्टेम्बर २१, २०२१। 
  33. ↑ Select Committee to Investigate the January 6th Attack on the United States Capitol (डिसेम्बर २२, २०२२), FINAL REPORT, 117th Congress Second Session।  
"https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=संयुक्त_राज्य_अमेरिका&oldid=1242661" बाट अनुप्रेषित