भूपरिवेष्ठित राष्ट्र
भूपरिवेष्ठित राष्ट्र भनेको त्यस्तो देश हो जुन समुद्रसँग जोडिएको हुँदैन वा जसको समुद्री तट बन्द जनसम्भरमा अवस्थित रहेको हुन्छ। हाल ४४ भूपरिवेष्ठित देश र ५ आंशिक मान्यता प्राप्त भूपरिवेष्ठित राष्ट्रहरू छन्। कजाख्स्तान विश्वको सबैभन्दा ठूलो भूपरिवेष्ठित देश हो।[१][२]
सन् १९९० मा विश्वमा ३० वटा मात्र भूपरिवेष्ठित देश थिए। सोभियत सङ्घ र चेकोस्लोभाकियाको विघटन, युगोस्लाभियाको विभाजन; दक्षिण ओसेटिया, इरित्रिया, मोन्टेनेग्रो, दक्षिण सुडान र लुहान्स्क लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको स्वतन्त्रता जनमत सङ्ग्रह र कोसोभोको स्वतन्त्रताको एकपक्षीय घोषणाले १५ नयाँ भूपरिवेष्ठित देशहरू र ५ आंशिक रूपमा मान्यता प्राप्त भूपरिवेष्ठित राज्यहरू सिर्जना गरेको थियो जबकि पूर्व भूपरिवेष्टित देश चेकोस्लोभाकिया १ जनवरी १९९३ सम्म अस्तित्वमा रहेको थियो।
सामान्यतया, भूपरिवेष्ठित हुँदा केही राजनीतिक र आर्थिक बाधाहरू सिर्जना हुन्छन्। यही कारण इतिहास हेर्ने हो भनेपनि ठूला र साना राष्ट्रहरूले धन, रक्तपात र राजनीतिक पूँजीको ठूलो मूल्य चुकाएर पनि समुद्रसम्म पहुँच प्राप्त गर्न खोजेका छन्।
भूपरिवेष्ठित हुनुका आर्थिक बेफाइदाहरू छन्। विकास, वरपरका व्यापारिक मार्ग र व्यापारको स्वतन्त्रता, भाषा अवरोधहरू र पनि सिर्जना हुन सक्छ।[३] युरोपका केही भूपरिवेष्ठित देशहरू धनी छन्, जस्तै एन्डोरा, अस्ट्रिया, लिस्टेनस्टाइन, लक्जेम्बर्ग, सान मारिनो, स्विट्जरल्यान्ड र भ्याटिकन सिटी पर्दछन्।[४] यी सबै, लक्जेम्बर्ग (नाटोको संस्थापक सदस्य) बाहेक, प्रायः विश्वव्यापी राजनीतिक मुद्दाहरूमा तटस्थता प्रयोग गर्छन्। अफ्रिका, एसिया र दक्षिण अमेरिकाका सबै भूपरिवेष्ठित मुलुकसहित ४४ भूपरिवेष्ठित देशमध्ये ३२ लाई संयुक्त राष्ट्रसङ्घले भूपरिवेष्ठित विकासशील मुलुकका रूपमा वर्गीकरण गरेको छ।[५] सबैभन्दा कम मानव विकास सूचकाङ्क भएका १२ देशमध्ये नौ वटा भूपरिवेष्ठित छन्। संयुक्त राष्ट्रसङ्घको दिगो विकास लक्ष्य १० जस्ता मुद्दाहरूबाट उत्पन्न असमानताहरू कम गर्न अन्तर्राष्ट्रिय पहलहरू लक्षित छन्, जसले सन् २०३० सम्ममा असमानतालाई उल्लेखनीय रूपमा कम गर्ने लक्ष्य राखेको छ।[६]
भूपरिवेष्ठित र आंशिक रूपमा मान्यता प्राप्त राष्ट्रहरूसम्पादन
टिप्पणीसम्पादन
- ↑ अन्य भूपरिवेष्ठित देशहरूले मात्र घेरिएको देश "दोहोरो भूपरिवेष्ठित" वा हुन्छ।
सन्दर्भ सामग्रीहरूसम्पादन
- ↑ "विश्वको भूगोलसँग सम्वन्धित महत्वपूर्ण वस्तुगत प्रश्नोत्तर", प्रशासन (नेपालीमा), अन्तिम पहुँच २३ भदौ २०७९।
- ↑ "Largest LLC", United Nations Conference on Trade and Development।
- ↑ "भूपरिवेष्ठित हुनुको पीडा", ई आदर्श (नेपालीमा), अन्तिम पहुँच २३ भदौ २०७९।
- ↑ Paudel, R. C. (२०१२), "Landlockedness and Economic Growth: New Evidence", Growth and Export Performance of Developing Countries: Is Landlockedness Destiny?, Canberra, Australia: Australian National University, पृ: 13–72।
- ↑ Faye, M. L.; McArthur, J. W.; Sachs, J. D.; Snow, T. (२००४), "The Challenges Facing Landlocked Developing Countries", Journal of Human Development 5 (1): 31–68 [pp. 31–32], डिओआई:10.1080/14649880310001660201।
- ↑ "Goal 10 targets", UNDP (अङ्ग्रेजीमा), अन्तिम पहुँच २०२०-०९-२३।