अफ्रिका

अफ्रिका एक महादेश हो। अफ्रिकामा मानवको उत्पत्ति भएको मानिन्छ । अफ्रिका दोस्रो ठूलो महादेश हो, जसको समग्र क्षेत्रफल पृथ्वीको कूल भूभागको पाचौँ भाग भन्दा अलि बढी छ। अफ्रिकाको कूल भूभागको ९०% जति जमीन जंगल, मरुभूमि र निर्जन जमीनहरूले ओगटेको छ। त्यसैले करिव १०% जमीनको माटो मात्र खेतियोग्य छ।

क्षेत्रफल	३,०२,२१,५३२ किमी२ (११,६६८,५९८.७ वर्ग माइल)
जनसङ्ख्या	९२,२०,११,०००
जनघनत्व	३०.५१/किमी२ (लगभग ८०/वर्ग मील)
देशहरू	५३
निर्भरता	सूची मायोट्ट रियूनियन कैनेरी द्वीप क्यूटा मदेरा द्वीप मेलिला सेंट हेलेना
भाषाहरू	अफ्रिकाको भाषाहरू
समय क्षेत्रहरू	UTC-1 से UTC+4

विश्व मानचित्रमा अफ्रिका

भूगोल

अफ्रिकाको अवस्थिति यस प्रकार छ-

• उत्तर दिशामा युरोप छ, जसलाई भूमध्य सागरले छुट्याउँछ;
• पूर्व दिशामा एसिया छ, जसलाई स्वेज नहर र रातो सागरले छुट्याउँछ;
• पूर्व दिशामा अस्ट्रेलियाछ , जसलाई हिन्द महासागरले छुट्याउँछ; र
• पश्चिम दिशामा अमेरिकी महादेशहरू छन्, जसलाई एटलान्टिक महासागरले छुट्याउँछ।
• अफ्रिकाको पनि मिश्रमा मानब जीवनको उत्पति भएको मनिन्छ

धसान क्षेत्रमा कयौँ ताल तलैयाहरू रहेका छन् । भिक्टोरिया ताल त्यस क्षेत्रको प्रसिद्ध ताल हो । विश्वको सबैभन्दा लामो नदी नाइल (६,६७० कि.मि.) भिक्टोरिया तालबाट उत्पत्ति भई भूमध्य सागरमा खस्छ । कङ्गो (जायर), जाम्बोजी, अरेन्ज, सेनेगल र नाइजर अफ्रिकाका मुख्य नदीहरू हुन् ।

हावापानी

भौगोलिक स्वरूप र अवस्थितिको प्रभावले गर्दा यो महादेशको अधिकांश क्षेत्रको हावापानी विषम छ । अफ्रिका महादेशमा सात प्रकारका हावापानी छन् । भूमध्य रेखीय भूभाग र कङ्गो बेँसीमा उष्ण तथा ओसिलो हावापानी पाइन्छ ।

महादेशको उत्तरमा फैलिएको विशाल तातो साहारा मरुभूमि रहेका कारण उत्तर तर्फको हावापानी अत्यन्त गर्मी र शुष्क छ । दक्षिण पूर्वी भागमा उष्ण मौसमी हावापानी पाइन्छ भने दक्षिण अफ्रिकी उच्च समस्थलीय क्षेत्रमा ग्रीष्ममा धेरै गर्मी र हिउँद धेरै जाडो हुने हावापानी पाइन्छ । पश्चिमोत्तर अफ्रिकी क्षेत्रमा भूमध्य सागरीय हावापानी पाइन्छ भने दक्षिण अफ्रिकी तटीय भागमा समशीतोष्ण मौसमी हावापानी पाइन्छ ।

आर्थिक कृयाकलाप

अफ्रिका महादेश प्राकृतिक स्रोत साधनको दृष्टिकोणबाट ठुलो आर्थिक सम्भावना युक्त छ । तर यो महादेश विकासको हिसाबमा निकै पिछडिएको छ । भोकमरी, द्वन्द्व, खडेरी, लडाईँ, रोगव्याधी, अशिक्षा र गरिबी अफ्रिका महादेशका प्रमुख समस्या हुन् । विषम हावापानी र ठुला मरुभूमि रहेकाले यस महादेशका सामाजिक र आर्थिक कृयाकलाप पनि प्रभावित भएका छन् । एड्सले पनि अफ्रिका महादेशका राष्ट्रहरूलाई नराम्ररी प्रभावित गरेको छ । इबोला भाइरसबाट पनि अफ्रिकी जनता मारमा परेका छन् । ८०० भन्दा बढी प्रकारका काला जातिका मानिसहरू बसोबास गर्ने यो महादेश जातीय विविधताको थलो हो । मध्य अफ्रिकी क्षेत्रको जङ्गल आसपासमा बसोबास गर्ने मानिसहरूको जीवन शैली परम्परादेखि यथावत् छ ।

अफ्रिका महादेशमा बहुमूल्य खनिज सम्पदा भएका क्षेत्र छन् । सुन, चाँदी, हिरा, पेट्रोल, तामा लगायतका खनिजहरूमा अफ्रिका निकै सम्पन्न छ । दक्षिण अफ्रिका विश्वकै सबैभन्दा ठुलो मात्रामा हिराको उत्पादन र निर्यात गर्ने मुलुक हो । कतिपय अफ्रिकी देशहरू जातीय द्वन्द्वले र हिंसाले गर्दा त्यहाँ उपलब्ध स्रोत र साधनहरूको सही सदुपयोग गर्न सकिरहेको छैन ।

यहाँका अधिकांश मानिसहरू कृषि कार्यमा संलग्न छन् । मरुभूमि क्षेत्रमा उँटको विशेष महत्त्व छ । भारी बोकाउन, दुध र मासुका लागि उँट पालिन्छ । अन्य घर पालुवा पशुपक्षी परम्परागत शैलीले पालन गर्ने गरिएको छ । व्यावसायिक ढङ्गले यहाँ कृषिको विकास हुन सकेको छैन । धेरै भूभाग कृषिका लागि उपयुक्त छैन । प्रायः नदीका किनारी भागहरूमा खेती गरिएको पाइन्छ । व्यावसायिक कृषिका लागि यी देशहरू लागि परेका छन् । विदेशी लगानीमा सरकारसँग जमिन भाडामा लिएर विशेष सुविधा युक्त ठुला ठुला औदेयोगिक तथा व्यवसायिक क्षेत्रहरू स्थापना गरिएका छन् । ती क्षेत्रहरूमा खाद्यान्न, कोका, कफी, केरा र जुट जस्तो रेसादार बालीहरू ठुलो मात्रामा उत्पादन हुन्छ ।

पर्यटन

सभाना क्षेत्रमा ठुला ठुला राष्ट्रिय निकुञ्जहरू छन् । बर्सेनि लाखौँ पर्यटकहरू ती निकुञ्जहरूको अवलोकन गर्न आउँछन् । यहाँ पर्यटन व्यवसाय फस्टाउँदो अवस्थामा छ । विदेशी मुद्रा आर्जन गर्न र स्थानीय रोजगारी वृद्धिका साथै देशहरूको प्रचार प्रसार गर्न यी निकुञ्जहरूको योगदान छ । पर्यटन विकासका लागि जनशक्ति, पूर्वाधार र सुरक्षाको अवस्थामा निकै सुधार गर्नु आवश्यक छ । जातीय विविधता, सांस्कृतिक भिन्नता र भौगोलिक स्वरूप अफ्रिकाका हेर्नु र बुभ्mनुपर्ने पक्षहरू हुन् । इजिप्टको पिरामिड, नाइल नदीको सभ्यता, सभाना क्षेत्रका निकुञ्ज र जातीय सांस्कृतिक विविधताको अध्ययन गर्न अफ्रिकामा अध्ययन कर्ताहरूको आर्कषण बढिरहेको छ ।

जनावरहरू

अफ्रिका बन्यजीवनले भरिपूर्ण छ। यहाँ थुप्रै प्रजातिहरू छन्, जस्तै हात्ति, सिहँ, सर्प र जिराफ। अफ्रिकी ताल र नदीहरूमा २००० भन्दा बढी प्रकारका माछाहरू बस्दछन्।

वनस्पति

हावापानीको विविधताले गर्दा अफ्रिका महादेशमा वनस्पतिमा पनि विविधता छ । उष्ण, ओसिलो र व्यापक वर्षा हुने क्षेत्रमा सदावहार जङ्गल छ । महादेशको भित्री मध्यभागमा कम वर्षा हुनाले विशाल रूपमा फैलिएको घाँसे मैदान छ । यसलाई ‘सभाना’ भनिन्छ । संसारमा पाइने अधिकांश प्रकारका जीवजन्तुहरू यहाँ प्रशस्त मात्रामा पाइने हुनाले यो क्षेत्रलाई विश्वको चिडियाखाना भनिन्छ ।

यो महादेशको मध्य र पश्चिम किनारी भागमा भूमध्ये रेखाको दुवैतर्फ फैलिएको ओसिलो घना जङ्गल क्षेत्र छ ।

अफ्रिका

अफ्रीकी राष्ट्रहरू

1. अल्जेरिया
2. अङ्गोला
3. बेनिन
4. बोत्स्वाना
5. बुर्किना फासो
6. बुरुन्डी
7. क्यामेरून
8. केप भर्ड
9. मध्य अफ्रिकी गणतन्त्र
10. चाड
11. कोमोरोस
12. प्रजातान्त्रिक गणतन्त्र कङ्गो
13. गणतन्त्र कङ्गो
14. आइभाेरी काेस्ट
15. जिबुती
16. इजिप्ट
17. भूमध्यरेखीय गिनी
18. इरित्रिया
19. इथियोपिया
20. गाबाेन
21. गाम्बिया
22. घाना
23. गिनी
24. गिनी बिसाउ
25. केन्या
26. लेसोथो
27. लाइबेरिया
28. लिबिया
29. माडागास्कर
30. मलावी
31. माली
32. मौरिटानिया
33. मौरिसस
34. मोरोक्को
35. मोजाम्बिक
36. नामिबिया
37. नाइजर
38. नाइजेरिया
39. रुवान्डा
40. साओ तोमे र प्रिन्सिपी
41. सेनेगल
42. सेसेल्स
43. सिएरा लियोन
44. सोमालिया
45. दक्षिण अफ्रिका
46. दक्षिण सुडान
47. सुडान
48. एस्वातिनी
49. तान्जनिया
50. टोगो
51. ट्युनिसिया
52. युगान्डा
53. जाम्बिया
54. जिम्बाब्वे