आन्ध्र प्रदेश (तेलेगु :ఆంధ్ర ప్రదేశ్) भारतको दक्षिण-पूर्वी समुद्र तटमा स्थित एउटा राज्य हो । क्षेत्रको अनुसार यो भारतको चौथौ सबैभन्दा ठुलो तथा जनसङ्ख्याको दृष्टिले पाँचौ सबैभन्दा ठुलो राज्य हो । हाल सम्म यसको राजधानी र सबैभन्दा ठुलो शहर हैदराबाद रहेको छ । भारतको सबै राज्य मध्ये सबैभन्दा लामो समुन्द्र तट गुजरात को (१६०० कि॰मी॰) मा रहेको छ , दोश्रो स्थानमा यसै राज्यको समुन्द्र तट (९७२ कि॰मी॰) रहेको छ । [२]

आन्ध्र प्रदेश
ఆంధ్ర ప్రదేశ్
उपनाम: 
भारतको चामलको कचौरा
भारतको नक्सामा आन्ध्र प्रदेशको अवस्थितिको अवस्थिति
भारतको नक्सामा आन्ध्र प्रदेशको अवस्थिति
देशभारत
स्थापना1 नोभेम्बर 1956; ६६ वर्ष पहिले (1956-११-01)
राजधानीहैदराबाद
सबैभन्दा ठुलो राज्यको जिल्लाहैदराबाद
जिल्ला संख्या१३
सरकार
 • अङ्गभारत सरकार, आन्ध्र प्रदेश सरकार
 • राज्यपालई.एस.एल.नरसिम्हा
 • मुख्यमन्त्री(राष्ट्रपति शासन)
 • भारतीय उच्च न्यायलयआन्ध्र प्रदेश उच्च न्यायलय
क्षेत्रफल
 • जम्मा१६०२०५ किमी (६१८५५ वर्ग माइल)
जनसङ्ख्या
 (२०११)[१]
 • जम्मा४९६६५५३३
 • क्रमपाँचौ
 • घनत्व३१०/किमी (८००/वर्ग माइल)
समय क्षेत्रयुटिसी+05:30 (IST)
UN/LOCODEAP
आइएसओ ३१६६ सङ्केतISO 3166-2:IN
सवारी दर्ताAP
मानव विकास सूचकाङ्कवृद्धि ०.४७३ (निम्न)
मानव विकास सूचकाङ्क क्रमपन्ध्रौ (२०११)
साक्षरता६७.७७% (२०११)
आधिकारिक राज्य भाषाहरूतेलुगु, उर्दू
वेबसाइटap.gov.in

आन्ध्र प्रदेश १२°४१' तथा २२°उ॰ अक्षांश और ७७° तथा ८४°४०'पू॰ देशान्तर रेखा को बिचमा अवस्थित रहेको छ , र यसको उत्तरमा महाराष्ट्र, छत्तीसगढउडीसा, पूर्वमा बंगालको खाडी, दक्षिणमा तमिलनाडु तथा पश्चिममा कर्नाटक ले घेरिएको छ । ऐतिहासिक रूपमा हेर्ने हो भने आन्ध्र प्रदेशलाई भारतको भारतको धानको का कचौरा भन्ने गरिन्छ । यहाँको प्रमुख खाधान्न मध्ये ७७% भन्दा बढी चामलले ओगटेको छ ।[३] यस राज्यमा दुई प्रमुख नदिहरु, गोदावरीकृष्णा रहेको छ । पुदु्चेरी (पांडीचेरी) राज्यको यानम जिल्लाको छोटो अन्त:क्षेत्र (१२ वर्ग माइल (३० वर्ग कि॰मी॰)) यस राज्यको उत्तरी-पूर्व मा स्थित गोदावरी डेल्टा मा रहेको छ । ऐतिहासिक दृष्टिले यस राज्यमा सामेल क्षेत्र आंध्रपथ, आंध्रदेस, आंध्रवाणीआंध्र विषय को रूपमा चिनिने गरिन्थ्यो ।[४] आन्ध्र राज्यबाट आन्ध्र प्रदेशको गठन १ नोभेम्बर १९५६ मा गरिएको हो ।

सन् २०१४ फेब्रुअरीमा भारतीय संसदले छुट्टै तेलङ्गाना राज्यको मन्जुरी प्रदान गरेको छ । तेलङ्गाना राज्यमा दश जिल्ला तथा बाँकी आन्ध्र प्रदेश (सीमांन्ध्र) मा १३ जिल्ला रहने भएको छ । दश वर्ष सम्म हैदराबाद दुइटै राज्यहरूको संयुक्त राजधानी हुनेछ । नयाँ राज्य सीमांन्ध्र सन् २०१४ जुन २ देखि अस्तित्वमा आइसकेको छ ।[५] सन् २०१४ फेब्रुअरी देखि नै आन्ध्र प्रदेशमा राष्ट्रपति शासन लागु भैसकेको छ ।[६]

इतिहास सम्पादन

भूगोल तथा जलवायु सम्पादन

जनसङ्ख्या सम्पादन

अर्थ-व्यवस्था सम्पादन

कृषि सम्पादन

सरकार र राजनीति सम्पादन

संस्कृति सम्पादन

सांस्कृतिक संस्थाहरू सम्पादन

पाक शैली सम्पादन

नृत्य सम्पादन

चाडपर्व सम्पादन

साहित्य सम्पादन

फिल्महरु सम्पादन

संगीत सम्पादन

धर्म सम्पादन

तिर्थस्थल र धार्मिक स्थल सम्पादन

अन्य सांस्कृतिक तत्त्व सम्पादन

शिक्षा सम्पादन

समाचार पत्र सम्पादन

पर्यटन सम्पादन

सन्दर्भ सामग्री सम्पादन

  1. "census of india", Census of India 2001, Government of India, २७ मे २००२, ३ अप्रिल २००७-को मूल रूप सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १४ अप्रिल २००७  |deadurl= प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता)
  2. ":: Citizen Help", APOnline, १९५६-११-०१, अन्तिम पहुँच २००९-०३-०३ 
  3. http://www.irri.org/science/ricestat/data/may2008/WRS2008-Table07.pdf वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २००९-०३-२६ मिति
  4. तेलुगू जगहों के नामों का एक अध्ययन-एस एस रामचंद्र मूर्ति द्वारा, पृ. 10
  5. http://www.bellevision.com/belle/index.php?action=topnews&type=8551
  6. "आन्ध्र प्रदेश में में लागू होगा राष्ट्रपति शासन", एनडीटीवी इन्डिया, २८ फरवरी, २०१४।