बङ्गाली भाषा
बङ्गाली भाषा (बङ्गाली: বাংলা, बाङ्ला), बङ्गलादेश र भारतको पश्चिम बङ्गाल र उत्तर-पूर्वी भारतको त्रिपुरा तथा असम राज्यहरूमा बोलिने प्रमुख भाषा हो। भाषा परिवारको दृष्टिबाट यो भारोपेली भाषा परिवारको सदस्य हो। यस परिवारका अन्य प्रमुख भाषाहरूमा हिन्दी, नेपाली, पन्जाबी, गुजराती, असमिया, ओडिया, मैथिली इत्यादी भाषाहरू पर्छन्। बङ्गाली भाषा बोल्ने मानिसहरूको सङ्ख्या लगभग २३ करोड छ जस हिसाबले यो विश्वको सातौँ सबैभन्दा बढी बोलिने भाषा हो[३][४]। बङ्गलादेश र भारत बाहेक यो भाषा बोल्ने मातृभाषी प्रयोगकर्ता विश्वका अन्य धेरै देशहरूमा पनि फैलेका छन्।
| बङ्गाली भाषा | |
|---|---|
| বাংলা ভাষা | |
 "बाङ्ला" शब्द बङ्गाली लिपिमा | |
| मूलभाषी | बङ्गलादेश, भारत, बेलायत, संयुक्त राज्य अमेरिका, पाकिस्तान, साउदी अरब, मलेसिया, सिङ्गापुर, संयुक्त अरब इमिरेट्स, अस्ट्रेलिया, म्यानमार तथा क्यानडा |
| क्षेत्र | बङ्गलादेश, नेपाल, पश्चिम बङ्गाल, त्रिपुरा, अण्डमान निकोबार द्वीप समूह, आसाम, झारखण्ड, ओडिशा, बिहार, नयाँ दिल्ली, मुम्बई, बेङ्गलोर, पुणे, हैदराबाद र चेन्नई |
| मातृभाषी वक्ता | २३० लाख[१] |
भारोपेली भाषा परिवार
| |
| बङ्गाली लिपि | |
| सरकारी दर्जा | |
आधिकारिक भाषा |  बङ्गलादेश, भारत (पश्चिम बङ्गाल, त्रिपुरा र बराक घाटी) ( कछर, करीमगन्ज), |
| नियामक संस्था | बाङ्ला एकाडेमी (बङ्गलादेश) पोश्चिमबङ्गो बाङ्ला आकादेमी (पश्चिम बङ्गाल) |
| भाषा सङ्केतहरू | |
| आइएसओ ६३९-१ | bn (बीएन) |
| आइएसओ ६३९-२ | ben (बीईएन) |
| आइएसओ ६३९-३ | ben (बीईएन) |
| ग्लोटोलग | beng1280[२] |
 | |
बङ्गाली भाषा विकासको इतिहास १,३०० वर्ष पुरानो रहेको छ। चार्यपद बङ्गाली भाषाको प्राथमिक प्रतीक हो। अठारौँ शताब्दीको अन्तमा बङ्गाली भाषाले ८औँ शताब्दीदेखि लेखिएको साहित्यको ठुलो भण्डारमार्फत आफ्नो वर्तमान रूप लिएको थियो। बङ्गाली भाषाको लिपिलाई बङ्गाली लिपि भनिन्छ। बङ्गलादेश र पश्चिम बङ्गालमा बोलिने बङ्गाली भाषाहरूमा खासै भिन्नता पाइँदैन। बङ्गाली भाषा र साहित्यले बङ्गालको पुनर्जागरण र पुस्तकमा बङ्गालको साँस्कृतिक विविधता र बङ्गाली राष्ट्रवादको विकासका साथै बङ्गलादेशको निर्माणमा सबैभन्दा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेको थियो।
सन् १९४७ देखि १९५२ सम्म पूर्वी बङ्गालमा आयोजित बङ्गाली भाषा आन्दोलनले यस भाषालाई बङ्गालको अस्तित्वसँग जोडेको छ। सन् १९५२ फेब्रुअरी २१ मा ढाका विश्वविद्यालयमा विद्यार्थी तथा आन्दोलनकारीहरूको विरोध गर्दै बहुसङ्ख्यकको मातृभाषा बङ्गालीको राज्य भाषाको माग गर्दै उनीहरूले आफ्नो जीवन बलिदान दिएका थिए।[५][६] सन् १९८७ को बङ्गाली भाषाको परिचय ऐनले बङ्गलादेशका सबै राज्य कृतिहरूमा बङ्गाली भाषाको प्रयोग अनिवार्य बनाएको छ। सन् १९९९ मा सन् १९५२ को भाषा सहिदहरूको सङ्घर्षलाई मान्यता दिई युनेस्कोले फेब्रुअरी २१ लाई अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवसको रूपमा घोषणा गरेको थियो।[७]
बङ्गाली लिपि
सम्पादन गर्नुहोस्बङ्गाली लिपि देवनागरी लिपिभन्दा केही भिन्न भएतापनि दुईवटै लिपिमा धेरै अधिक साम्य पनि छ।
| অ अ | ই इ | উ उ | ঋ ऋ | ঌ ऌ | এ ए | ও ओ |
| আ आ | ঈ ई | ঊ ऊ | ৠ ॠ | ৡ ॡ | ঐ ऐ | ঔ औ |
| অং अं | অঁ अँ | অঃ अः |
| ক क | খ ख | গ ग | ঘ घ | ঙ ङ |
| চ च | ছ छ | জ ज | ঝ झ | ঞ ञ |
| ট ट | ঠ ठ | ড ड | ঢ ढ | ণ ण |
| ত त | থ थ | দ द | ধ ध | ন न |
| প प | ফ फ | ব ब | ভ भ | ম म |
| য य | র र | ল ल | ব व | |
| শ श | ষ ष | স स | হ ह |
| ক্ষ क्ष | জ্ঞ ज्ञ | শ্র श्र |
लिखित पद्धति
सम्पादन गर्नुहोस्बङ्गाली लिपि एक प्रकारको शब्दीय वर्णमाला लिपि हो जसमा व्यञ्जनका लागि वर्ण, स्वरहरूको लागि रूप र यदि कुनै कार प्रतीक छैन भने त्यसलाई स्वरको रूपमा लिइन्छ। बङ्गाली वर्णमाला बङ्गलादेश र भारतको पूर्वी भागमा (आसाम, पश्चिम बङ्गाल, त्रिपुरा) प्रयोग गरिन्छ।[८] बङ्गाली वर्णमालाको उत्पत्ति सन् १० ईस्वीतिर (वा १०औँ देखि ११औँ शताब्दीसम्म) भएको मानिन्छ भने यो ब्राह्मी लिपिको परिमार्जित रूपबाट आएको भनी विश्वास गरिन्छ। बङ्गलादेश मुस्लिम बाहुल्य देश भए तापनि यसले पाकिस्तानमा प्रयोग हुने शाहमुखी लिपिजस्तै अरबी आधारित वर्णमालाको सट्टा बङ्गाली वर्णमाला प्रयोग गर्दछ।
नमुना पाठ
सम्पादन गर्नुहोस्बङ्गाली भाषामा मानव अधिकारको बडापत्रको पहिलो खण्डको नमूना पाठ तल दिइएको छ:
बङ्गाली लिपिमा बङ्गाली भाषा
- ধারা ১: সমস্ত মানুষ স্বাধীনভাবে সমান মর্যাদা এবং অধিকার নিয়ে জন্মগ্রহণ করে। তাঁদের বিবেক এবং বুদ্ধি আছে; সুতরাং সকলেরই একে অপরের প্রতি ভ্রাতৃত্বসুলভ মনোভাব নিয়ে আচরণ করা উচিত।
नेपाली रुपान्तरण
- धारा १: समस्तो मानुस स्वाधीनताभाबे समान मर्जादा एबोङ ओधिकार निये जन्मोग्रहोन करे। ताँदेर विवेक एबोङ बुद्धि आछे; सुतराङ सकोलेरई एके उपोरेर प्रोति भ्रातृत्वसुलोभ मनोभाव निये आचोरन करा उचित।
सम्बन्धित भाषाहरू
सम्पादन गर्नुहोस्बङ्गाली भाषासँग नेपाली भाषाको ४० प्रतिशत समानता छ। यसबाहेक असमिया भाषा र सदरी भाषा लगभग बङ्गालीसँग मिल्दोजुल्दो छ।[९]। धेरैले असमियालाई बङ्गालको बोली वा क्षेत्रीय रीतिरिवाजको रूपमा लिन्छन्। सन्थाली भाषा पनि विष्णुप्रिया मणिपुरी भाषासँग मिल्दोजुल्दो छ। असमिया पछि यो बङ्गालीको सबैभन्दा निकटको भाषा हो।
सन्दर्भ सामग्रीहरू
सम्पादन गर्नुहोस्- ↑ Bangla language in Asiatic Society of Bangladesh 2003
- ↑ ह्यामरस्ट्रोम, ह्याराल्ड; फोर्केल, रोबर्ट; हास्पेलमाथ, मार्टिन, सम्पादकहरू (२०१७), "Bengali", ग्लोटोलग ३.०, जेना, जर्मनी: मानव इतिहासको विज्ञानको लागि म्याक्स प्लांक संस्थान।
- ↑ "Statistical Summaries", Ethnologue, २००५, अन्तिम पहुँच २००७-०३-०३।
- ↑ "Languages spoken by more than 10 million people", Encarta Encyclopedia, २००७, मूलबाट २००९-१०-३१-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २००७-०३-०३।
|deadurl=प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता) वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २००७-०३-०४ मिति - ↑ "Amendment to the Draft Programme and Budget for 2000–2001 (30 C/5)" (PDF)। General Conference, 30th Session, Draft Resolution। UNESCO। १९९९। सङ्ग्रह मिति २००८-०५-२७।
- ↑ "Resolution adopted by the 30th Session of UNESCO's General Conference (1999)"। International Mother Language Day। UNESCO। सङ्ग्रह मिति २००८-०५-२७।
- ↑ "বাংলা ভাষা প্রচলন আইন, ১৯৮৭"। আইন, বিচার ও সংসদ বিষয়ক মন্ত্রণালয়। सङ्ग्रह मिति २०१९-०४-२२।
- ↑ Escudero Pascual Alberto (२३ अक्टोबर २००५)। "Writing Systems/ Scripts" (PDF)। Primer to Localization of Software। it46.se। सङ्ग्रह मिति २००६-११-२०।
- ↑ "Bengali"। Ethnologue। सङ्ग्रह मिति १० फेब्रुअरी २०१९।
बाह्य कडीहरू
सम्पादन गर्नुहोस्- सङ्क्षिप्त भारतकोश वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१०-११-१६ मिति (बङ्गाली भाषाको ज्ञानकोश)
- भारतकोश वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१०-१२-२३ मिति (युनिकोड बङ्गालीमा )
- बाङ्लापिडिया
- भारतीय भाषा ज्योति: बङ्गाली (हिन्दी माध्यमबाट बोलचालको बङ्गाली भाषा सिकनको लागि उत्तम सामग्री)
- बङ्गाली शब्दकोश वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०११-०३-१७ मिति