नेपालको एकीकरण
सुगौली सन्धी खारेज भइ विशाल नेपाल पुनः स्थापित भएको सन् १९५० जुलाई ३१ (वि सं २००७ साउन १६) नेपाल भारत सन्धी भयो । जुन वुँदा नं ८ मा छ ।
| गोर्खा अधिराज्य | |
|---|---|
 नेपाल अधिराज्यको वृहत रूप (१८०५) मा। | |
| गोर्खा अधिराज्यको स्थापना | १५०० ई |
| पृथ्वीनारायण शाहको जन्म | १७२३ |
| पृथ्वीनारायण शाह राजा बनेको | १७४३ |
| गोर्खा अधिराज्य नाम परिवर्तन | १७६९ (नेपाल अधिराज्य) |
| विभिन्न क्षेत्रको एकीकरण | |
| नुवाकोट | १७४४ |
| किर्तिपुर | १७६६ |
| सिक्किम, दार्जीलिंग | १७८८-१७९० |
| कान्तिपुर, भक्तपुर | १७६८ |
| ललितपुर | १७६९ |
| सेन अधिराज्य | १७७३ |
| किराती राज्यं | १७७५ |
| बाइसे राज्य | १७८७ |
| चौबिसे राज्य | १७८१ |
| कुमाउँ | १७९० |
| गढवाल | १८०४ |
| विशाल नेपालको दुर्भाग्य | |
| नेपाल अंग्रेज युद्ध | १८१४-१६ |
| सुगौली सन्धि | २ डिसेम्बर १८१५ |
नेपालको एकीकरण प्राचीन हिमालय क्षेत्रको चौबिसी गोरखा राज्यले गरेको सैनिक अभियान थियो । राजा पृथ्वीनारायण शाह तथा उनका वंशज एवं विभिन्न गोरखाली भारदारहरूले पश्चिममा वर्तमान हिमाञ्चल प्रदेशको सतलज नदी देखि सिक्किमसम्म भूभागहरू विजय गरेका थिए । वि.सं. १८०१ मा भएको नुवाकोटको युद्ध देखि वि.सं. १८६१ मा भएको काँगडाको युद्ध सम्म नेपाल एकीकरणकाल रह्यो । केही विचारधाराका अनुसार गोरखालीले नेपालको एकीकरण नगरी गोरखा राज्यको विस्तार मात्र गरेको हुन् । तर इतिहासकार बाबुराम आचार्यका अनुसार उक्त सैनिक अभियान गोरखाली राज्यको विस्तार मात्रै नभै नेपालकै एकीकरण भएको हो ।
नेपाल एकिकरण
सम्पादन गर्नुहोस्
नेपाल राज्य त पहिलेदेखि नै थियो, तर त्यो अहिलेको आकारमा थिएन । नेपालको अस्तित्व पाकिस्तान तथा बंगलादेशको भन्दा पहिले देखिको हो । यसको अस्तित्व सम्भवतः भारतभन्दा अघिको हो । करिब अहिलेको काठमाडौँ उपत्यकालाई किरातकाल अर्थात करिब ईपू १० औँ/११ औँ शताब्दीदेखि नै नेपाल नामले चिनिन्थ्यो । १८ औँ शताब्दीको उत्तरार्धसम्म अहिलेको नेपालको आकारभित्र स्वतन्त्र अस्तित्वमा रहेका अनगिन्ती ससाना राज्य अस्तित्वमा थिए ।
सन् १७६८ देखि पृथ्वीनारायण शाहले गोर्खा राज्यको विस्तार शुरु गरी ससाना राज्यलाई अधीनमा लिएपछि गोर्खा साम्राज्यलाई सन् १८१२ सम्ममा पूर्व टिस्टादेखि पश्चिमको काँगडासम्म सीमा विस्तार गरिएको इतिहासमा प्रस्टै छ । र, अंग्रेज अर्थात ईष्ट इण्डिया कम्पनीसँग सन् १८१४ देखि १८१६ सम्म लड्नु परेको अनि सन् १८१६ को सुगौलीको सन्धिबाट युद्ध अन्त्य भएको र अहिलेको सीमाभित्र नेपाल खुम्चिनु परेको इतिहास पनि छँदैछ । सन् १८१३ सम्म त नेपालका तत्कालीन शाह शासक र अंग्रेजबीच सुमधुर सम्बन्ध नै थियो, यो कुरा तत्कालीन नेपालका शासक र अंग्रेजबीच भएको लिखतपत्र आदानप्रदान भएका दस्ताबेजबाट स्पष्टै देखिएको छ ।
पृथ्वी नारायण शाह समयको विस्तार
सम्पादन गर्नुहोस्पश्चिममा गोराखा चेपे , पूर्वमा टिस्टा नदि
राजेन्द्र लक्ष्मी
सम्पादन गर्नुहोस्तनहुँ राज्य, लमजुङ राज्य, कास्की राज्य
बहादुर शाह
सम्पादन गर्नुहोस्वि.सं. १८४३ [१]
सम्पादन गर्नुहोस्जेठ १०: शनैश्वरबार: नेपाली सैन्यले कालीगण्डकी तर्यो ।
जेठ १०: राती गुल्मीका राजा भागे ।
जेठ ११: आदियबार्: नेपाली सैन्यले गुल्मी विजय गर्यो ।
भाद्र २५ गते बुधवार्: नेपाले सेना अर्घातर्फ हिड्यो ।
भाद्र २६ : नेपाली सैन्यले अर्घा विजय गर्यो ।
भाद्र २७ गते शुक्रबार्: राती खाँचीका राजा भागे ।
भाद्र २८ गते : शनीबर नेपाली शैन्यले खाँची विजय गर्यो ।
आश्विना २ गते बृहस्पतिबर : नेपाली सैन्यले धुरकोट विजय गर्यो ।
आश्विना ४ गते शनिबार : दिउँसो साढे ११ बजेदेखि२ बजे सम्म लडेर इस्मा विजय गर्यो ।
आश्विन १४ गते: मंगल बार नेपाली सैन्य पर्वत विजय गर्यो ।
कार्तिक १९ गते: बुध बार नेपाली सैन्य दाङ तर्फ हिड्यो ।
कार्तिक २९ गते शनिबार नेपाली सैन्यले दाङ विजय गर्यो ।
मंसिर २ गते: मंगल बार नेपाली सैन्यले रोल्पा विजय गर्यो ।
मंसिर ७ गते आइतबार्: नेपाली सैन्य विजय गर्दै भेरी नदी सम्म पुग्यो।
महाकाली पश्चिमको अभियान
सम्पादन गर्नुहोस्गोर्खा राज्य विस्तारमा सहभागी, त्यो बेलाको अवस्था सँग जोडीएर आउने, तथा सन्धीहरूमा सम्बन्धीत हुने नामहरू ।
सम्पादन गर्नुहोस्- श्री ५ बडामहाराजधिराज पृथ्वी नारायण शाह
- राजा प्रताप सिँह शाह
- राजकुमार बहादुर शाह
- बडावीर सेनपति काजी शिवराम सिंह बस्न्यात
- काजी कालु पाण्डे
- काजी केहरसिंह बस्न्यात
- काजी धोकलसिंह बस्न्यात
- काजी नाहरसिंह बस्न्यात
- अभिमान सिंह बस्नेत
- काजी दामोदर पाण्डे
- मुल काजी कीर्तिमान् सिँह बस्न्यात
- रामकृष्ण कुंवर
- काजी काजी वंशराज पाण्डे
- काजी काजी रणजंग पांडे
- काजी जयन्त राना
- काजी बंसराज गुरूङ
- काजी काजी बलभद्र कुंवर
- विराज बखेती
- बिसे नगर्ची
- काजी माथवर सिंह थापा
- मुख्तियार भिमसेन थापा
- भिम सिहँ थापा
- चौतारीया फत्तेजंग शाह
- चौतारीया शूरप्रताप शाह
- चौतारीया दलमर्दन शाह
- सरदार भक्ति थापा
- काजी उजीर सिंह थापा
- जङ्गबहादुर राणा
- राजा रण बहादुर शाह
- राजा गिर्वाण युद्ध विक्रम शाह
- काजी नैनसिंह थापा
- काजी रणजोर सिंह थापा
स्रोत
सम्पादन गर्नुहोस्- ↑ तेवारी, रामजी (बि.सं. २०२१), "बिसं १८४३ मा भएका केही मुख्य घटना", पूर्णिमा, वर्ष १, अंक २: ६१।