भद्रपुर नगरपालिका

यो लेख नेपालको एक नगरपालिकाको बारेमा हो। झापा जिल्ला सदरमुकामको लागि चन्द्रगढी हेर्नुहोस्।

भद्रपुर वा चन्द्रगढी पूर्वी नेपालको कोशी प्रदेशमा पर्ने झापा जिल्लाको एक नगरपालिका हो। यो नगरपालिका काठमाडौँ उपत्यकाको काठमाडौँ, ललितपुर र भक्तपुर नगरपालिका र पूर्वी नेपालकै विराटनगरपछि वि.सं. २००८ सालमा स्थापना भएको नेपालको पाँचौ पुरानो र झापा जिल्लाको पहिलो नगरपालिका हो। भारतको बिहार र पश्चिम बङ्गालसँग सिमाना साझा गर्ने भद्रपुर तत्कालीन राणा शासनकालमा नै बजारको स्वरूप लिइसकेको थियो। भद्रपुरलाई तत्कालिन सरकार मन्त्रिपरिषदको विकास समितिले वि.सं. २०७१ साल मङ्सिर १६ गते गरेको निर्णय र वि.सं. २०७१ पुस २८ गते नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचना अनुसार तत्कालिन महेशपुर र चन्द्रगढी गाविसलाई समावेश गरेर यो नगरपालिकाको क्षेत्र विस्तार गरेको थियो। नगरपालिका क्षेत्र विस्तारपछि झापा जिल्लाको सदरमुकाम चन्द्रगढी यसै नगरपालिकाभित्रको एक केन्द्रीय स्थल हो।

भद्रपुर चन्द्रगढी
नगरपालिका
'घडीको दिशामा शीर्षदेखि': भद्रपुर विमानस्थल, मुख्य बजार क्षेत्र, भद्रपुर विद्यालयमा एक समारोह हुँदै र बजार क्षेत्रमा रहेको एक पक्की घर (सबै तस्विर सन् १९६० को दशकमा)
आदर्श वाक्य(हरू):  पूर्वी क्षेत्रको व्यापारिक द्वार, शान्ति र सम्बृद्धिसहितको भद्रपुर नगर
भद्रपुर नेपालको नक्सामा भद्रपुर नगरपालिकाको अवस्थिति भद्रपुर भद्रपुर (नेपाल)
निर्देशाङ्क: २६.५४४४°N ८८.०९४४°E / 26.5444; 88.0944
देश	नेपाल
प्रदेश	कोशी प्रदेश
जिल्ला	झापा जिल्ला
नगरपालिका	वि.सं. २००८
विस्तार तथा समावेश गाविसहरू	महेशपुर र चन्द्रगढी
सम्मिलित (मिति)	वि.सं. २०७१ मङ्सिर १६
समावेश गाविसहरू	पृथ्वीनगर
सम्मिलित (मिति)	वि.सं. २०७३ फागुन २७
सरकार
• नगरप्रमुख	गणेश पोखरेल (नेपाली काङ्ग्रेस)
• उप मेयर	राधा कार्की (राप्रपा)
क्षेत्रफल
• जम्मा	९६.३५ किमी२ (३७.२० वर्ग माइल)
उच्चतम उचाई	११३ मिटर (३७१ फिट)
न्यूनतम उचाई	६८ मिटर (२२३ फिट)
जनसङ्ख्या  (राष्ट्रिय जनगणना २०७८)
• जम्मा	७०,९१३
समय क्षेत्र	युटिसी+५:४५ (नेपालको प्रमाणिक समय)
हुलाकी सङ्केत	५७२००
क्षेत्रीय सङ्केत	०९१
वेबसाइट	bhadrapurmun.gov.np

यस नगरपालिकाभित्र सबै जिल्ला स्तरीय कार्यलयहरूका साथै क्याम्पस, विद्यालय तथा अस्पतालहरू समेत रहेका छन्। वि.सं. २०७३ फागुन २२ गते नेपाल सरकारको निर्णय तथा वि.सं. २०७३ फागुन २७ गते नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचना अनुसार भद्रपुरमा साविकको पृथ्वीनगर गाउँ विकास समितिलाई यसमा गाभिएको थियो। कुल १० वडामा विभाजित यो नगरपालिकाको जनसङ्ख्या वि.सं. २०७८ सालको जनगणना अनुसार ७०,९१३ रहेको छ। भद्रपुर नगरपालिकाको पूर्वमा भारत, पश्चिममा हल्दीबारी गाउँपालिका, उतरमा मेचीनगर नगरपालिका तथा दक्षिणमा कचनकवल गाउँपालिका रहेका छन्। यो नगरपालिकामा एउटा विमानस्थल भद्रपुर विमानस्थल रहेको छ जहाँबाट राजधानी काठमाडौंको लागि दैनिक उडानको सुविधा रहेको छ। यसलाई नेपालको चिया सहर पनि भन्ने गरिन्छ।

पृष्ठभूमि

राणा शासनकालमै तत्कालीन भद्रपुर बजार भारतको बिहार राज्यमा पर्ने गलगलियासँग जोडिएकोले यहाँबाट पश्चिम बङ्गाल र पूर्वी बङ्गाल (वर्तमान बङ्गलादेश)सँग व्यापार गर्न सहज रहेको थियो। विस्तारै भद्रपुरमा चामल मिलहरू खुल्नुका साथै बिँडी, चिया, गार्मेन्ट आदिका कारखानाहरू खुलेका थिए। पञ्चायत कालको मध्यतिर भद्रपुर पूर्वी नेपालको विराटनगरपछि ठूलो व्यापारिक नगर बन्न पुगेको थियो। देशमा प्रजातन्त्रको स्थापना भएपछि यस बजार क्षेत्रलाई तत्कालीन सरकारले वि.सं. २००८ मा चारकिल्ला खोली भद्रपुर नगरपालिका घोषणा गरेको थियो। यो नगरपालिका देशका पुराना नगरपालिकाहरू मध्येको एक हो। तत्कालिन राजा महेन्द्र शाहले वि.सं. २०१७ पुष २२ गते नेपालमा पञ्चायती व्यवस्था लागु गरेपछि भद्रपुर नगरपालिकाको नाम स्वतः परिवर्तन भई 'भद्रपुर नगर पञ्चायत' भएको थियो।

पञ्चायती व्यवस्थाको अन्त्य भएपछि तत्कालिन श्री ५ को सरकारद्वारा वि.सं. २०४७ साल जेठ २८ गते नगरपालिका ऐन, २०४७ घोषणा गरि लागु गरे पछि नगरपालिका बन्नको लागि चाहिने आवश्यक पूर्वाधार तथा जनशक्ति भएको कारणले भद्रपुर स्वतः आधिकारिक रूपमा नगरपालिका बन्न पुगेको थियो।

भूगोल

यस नगरपालिको पूर्वी सिमाना भारतको बिहार राज्यको किशनगञ्ज जिल्लाको गलगलिया र पश्चिम बङ्गालसँग जोडिएको छ भने यसको पश्चिममा बिर्तामोड नगरपालिका र हल्दीबारी गाउँपालिका, उतरमा मेचीनगर नगरपालिका तथा दक्षिणमा कचनकवल गाउँपालिका रहेका छन्। भौगोलिक विविधता, जातीय तथा सामाजिक सद्भाव कायम रहेको यस नगरपालिकाभित्र ऐतिहासिक एवम् सांस्कृतिक सम्पदाहरू रहेका छन्। यस नगर क्षेत्रभित्र द्वापर युगकालीन किच्चक वध, ऐतिहासिक चन्द्रगढ र कमलधाप जस्ता सांस्कृतिक धरोहरहरू रहेका छन्।

नगर प्रशासन इतिहास

नेपाल अधिराज्यको मानचित्रमा वर्तमान कोशी प्रदेश अन्तर्गत तत्कालीन भद्रपुर नगरपालिकाको वि.सं. २००८ सालमा नगरपालिकाको रूपमा स्थापना गरिएको थियो। उक्त समयमा यस नगरपालिकालाई कुल १० वटा वडामा निर्धारण गरिएको थियो। पञ्चायती व्यवस्था कालमा नगर पञ्चायत, प्रजातन्त्रको पुनर्बहाली पश्चात् नगरपालिका बनेको यो नगरलाई सो कालखण्डमा विभिन्न व्यक्तिद्वारा नेतृत्व प्रदान गरिएको थियो। भद्रपुर नगरपालिकाको पहिलो निर्वाचनमा विजयी भएका वडा सदस्यहरूले सत्यनारायण अग्रवाललाई सभापति छानेका थिए। अग्रवालले दुई कार्यकाल अर्थात् वि.सं. २००८ देखि वि.सं. २०१४ सम्म नगरपालिकाको बागडोर सम्हालेका थिए। त्यसपछि वि.सं. २०१४ सालमा भएको निर्वाचनमा पदमबहादुर गिरी सभापति चयन भएका थिए। देशमा पञ्चायती व्यवस्था लागु हुनुभन्दा ठिक अगाडि वि.सं. २०१८ सालमा मोहनलाल अग्रवाल सभापति भएर काम गरेका थिए। वि.सं. २०१९ सालको निर्वाचनमा प्रधानपञ्चमा तुलसीप्रसाद आचार्य निर्वाचित भएका थिए। त्यस्तै वि.सं. २०२१ सालमा डा. ऋषिकेश उपाध्याय प्रधानपञ्चको जिम्मेवारी निभाएका थिए। वि.सं. २०२३ मा स्वयम्भूलाल श्रेष्ठ र चेतनाथ शर्मा क्रमशः प्रधानपञ्च र उप-प्रधानपञ्च निर्वाचित भएका थिए। वि.सं. २०२६ सालमा पुनः एक पटक प्रधानपञ्चको जिम्मेवारी डा. ऋषिकेश उपाध्यायले सम्हालेका थिए भने चेतनाथ शर्माले उप–प्रधानपञ्च भएर काम गरेका थिए। वि.सं. २०२९ को माघ र फागुन महिनामा ओमप्रकाश सरावगी निर्विरोध प्रधानपञ्च बनेर उक्त भूमिकामा काम गरेका थिए। सरावगीमाथि मुद्दा लागिसकेपछि उप–प्रधानपञ्च रहेका रामचन्द्र शर्माले वि.सं. २०२९ को चैत्रदेखि वि.सं. २०३३ सम्म कार्यवाहक प्रधानपञ्च भएर कामकाज चलाएका थिए। वि.सं. २०३४ मा सम्पन्न निर्वाचनमा भक्तिमान देवान र ओमप्रकाश सरावगी क्रमशः प्रधानपञ्च र उप–प्रधानपञ्च भएर पूर्ण कार्यकालको लागि काम गरेका थिए। वि.सं. २०३९ सालमा भएको स्थानीय निर्वाचनमा ओमप्रकाश सरावगी प्रधानपञ्च र गोविन्दचन्द्र क्षेत्री उप–प्रधानपञ्चमा निर्वाचित भएका थिए। वि.सं. २०४५ देखि वि.सं. २०४७ सालसम्म पुनः ओमप्रकाश सरावगी प्रधानपञ्च र भक्त खवास उप-प्रधानपञ्च भएका थिए। वि.सं. २०४७ सालको राजनीतिक परिवर्तनपछि वि.सं. २०४९ सालको स्थानीय निर्वाचनमा एमालेका पुष्पराज पोखरेल नगर प्रमुख पदमा र सद्भावना पार्टीबाट भारतेन्दुकुमार मल्लिक उप नगर प्रमुख पदमा विजयी भएका थिए।

वि.सं. २०५४ सालको स्थानीय निर्वाचनमा सद्भावना पार्टीका भारतेन्दुकमार मल्लिक र एमालेका जीवनकुमार श्रेष्ठ क्रमशः नगर प्रमुख र नगर उप प्रमुख पदमा विजयी भएका थिए। शाही शासनकालमा पूर्व राजा ज्ञानेन्द्र शाहले वि.सं. २०६२ सालमा गराएको स्थानीय निकायको निर्वाचनमा स्वतन्त्र भएर चुनावमा होमिएका भारतेन्दुकमार मल्लिक नगर प्रमुख र गोपाल धमला नगर उपप्रमुख पदमा विजयी भएका थिए। यी दुवै निर्वाचित जनप्रतिनिधिले छोटो समयको लागि मात्र नगर चलाउन पाएका थिए।

देशमा सङ्घीयता लागू भएपछि सम्पन्न वि.सं. २०७४ सालको स्थानीय तहको निर्वाचनमा यस नगरपालिकाको नगर प्रमुख पदमा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीका जीवनकुमार श्रेष्ठ र उप नगरप्रमुख पदमा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीकी चन्द्रामाया श्रेष्ठ विजयी भएका थिए भने वि.सं. २०७९ सालमा सम्पन्न स्थानीय तहको निर्वाचन परिणाम अनुसार नगरपालिकाको नगर प्रमुख पदमा इतिहासमा पहिलो पटक नेपाली काङ्ग्रेसका गणेश पोखरेल र उप नगर प्रमुख पदमा राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीकी राधा कार्की विजयी भएका थिए।

जनसङ्ख्या

वि.सं. २०७१ सालमा झापा जिल्लाका साविक महेशपुर र चन्द्रगढी गाउँ विकास समितिहरू तथा वि.सं. २०७३ सालमा पृथ्वीनगर गाउँ विकास समितिलाई यस नगरपालिका सम्मिलित गरी यसको क्षेत्र विस्तार गरिएको थियो। यसैको फलस्वरूप नेपालको राष्ट्रिय जनगणना २०६८ अनुसार यी ठाउँहरूको जनसङ्ख्यालाई जोडेर भद्रपुर नगरपालिकाको जनसङ्ख्या ६५,५३३ रहेको थियो भने राष्ट्रिय जनगणना २०७८ अनुसार यो नगरपालिकाको जनसङ्ख्या ७०,९१३ रहेको छ र यहाँको जनघनत्व ७३६ प्रति वर्ग किलोमिटर रहेको छ।

यातायात

भद्रपुर नगरमा स्थानीय यातायात बस वा निजी सवारी साधनबाट चल्ने गरेको छ। बसहरू सहरको केन्द्र वरपरको गोलाकार सडकमा बारम्बार गुड्छन्। नेपालका अन्य विकासशील सहरहरू जस्तै भद्रपुर पनि वरपरका नयाँ बासस्थानका साथ विस्तार हुँदै गएको छ। यी क्षेत्रहरूमा यातायात सेवा पनि द्रुत रूपमा विस्तार भइरहेको छ। स्थानीयहरू सामान्यतया पैदल हिड्ने गर्छन्। नेपालका अन्य सहरमा जस्तै अटो रिक्सा पनि यहाँ सामान्य रहेको छ।

सडक

पूर्वपश्चिम राजमार्गमा पर्ने बिर्तामोडबाट भद्रपुर सडक सञ्जालबाट जोडिएको छ। चार लेनको प्रस्तावित सडकको वि.सं. २०७९ सालको अन्त्यसम्म पूर्ण काम सकिएको छैन। पूर्वाञ्चल संयुक्त यातायात र अन्य निजी बस एजेन्सीहरूले उपत्यका र पूर्वी नेपालका विभिन्न क्षेत्र वरपर व्यापक यातायात सेवा प्रदान गर्दछ। सडक यातायात मार्फत यो सहर नेपालका अन्य प्रमुख सहरहरूसँग जोडिएको छ। यो सहरमा हालसम्म सरकारी सवारी साधनहरू उपलब्ध छैनन्।

हवाई

भद्रपुर विमानस्थल जसलाई चन्द्रगढी विमानस्थल भन्ने गरिन्छ भद्रपुर नगरपालिकाको वडा नं. ८ मा रहेको छ। यो विमानस्थल चन्द्रगढीमा अवस्थित छ। विमानस्थलबाट काठमाडौँको लागि दैनिक उडान हुने गरेको छ। पोखरा क्षेत्रीय अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल सुचारु भएपछि त्यहाँबाट भद्रपुरको लागि बुद्ध एयरले सीधा उडान आरम्भ गरेको थियो तर हाल उक्त सेवा प्रभावित भइसकेको छ। यो विमानस्थलबाट भारतको बागडोगरा विमानस्थल मात्र ४० किलोमिटर टाढा रहेको छ।

• 
  सन् १९६६ मा भद्रपुर विमानस्थल
• 
  सन् १९६० को दशकमा यातायातको प्रमुख साधन बयलगाडाद्वारा मेची नदी पार गर्दै
• 
  सन् १९६० को दशकमा झापा जिल्लाको सडकमा बस गुड्दै

बाह्य कडीहरू

• भद्रपुर नगरपालिका