व्यास नगरपालिका

यो लेख नेपालको एक नगरपालिकाको बारेमा हो। तनहुँ जिल्ला सदरमुकामको लागि दमौली हेर्नुहोस्।

व्यास नेपालको गण्डकी प्रदेशमा पर्ने तनहुँ जिल्लाको एक नगरपालिका हो। तनहुँ जिल्लाको सदरमुकाम दमौली यस नगरपालिका भित्रको एक केन्द्रीय स्थल हो। यो नगरपालिका मादी नदीको किनारमा पर्दछ। व्यास नगरपालिका नेपालको राजधानी सहर काठमाडौँदेखि १५० किलोमिटर पश्चिममा तथा प्रादेशिक राजधानी पोखराबाट ५० किलोमिटर पूर्व पृथ्वी राजमार्गको छेउमा रहेको छ।

व्यास
नगरपालिका
भानुघाँसी स्मारक पार्कमा रहेको भानुभक्तको शालिक
व्यास नक्सामा व्यासको अवस्थिति व्यास व्यास (नेपाल)
निर्देशाङ्क: २७°५८′३५″उ॰ ८४°१६′०५″पू॰
देश	नेपाल
प्रदेश	गण्डकी प्रदेश
जिल्ला	तनहुँ जिल्ला
वडा सङ्ख्या	१४
नगरपालिका	वि.सं. २०४८ चैत्र ३०
सम्मिलित (गाविस)	फराकचौर, गुणाडी र घाँसीकुवा
सम्मिलित (गाविस)	पोखरी भञ्ज्याङ
सम्मिलित मिति	वि.सं. २०७१ पुस २८
सम्मिलित (गाविस)	केशवटार (२-७), क्यामिन, घाँसीकुवा (२-८), तनहुँसुर (४-९), रिस्ती (१-५, ७-९), श्याम्घा र सतिश्वरा (६-९)
सम्मिलित मिति	वि.सं. २०७३ फाल्गुण २७
सरकार
• नगरप्रमुख	वैकुण्ठनाथ न्यौपाने (नेपाली काङ्ग्रेस)
• उपप्रमुख	इन्दिरा दर (नेपाली काङ्ग्रेस)
क्षेत्रफल
• जम्मा	२४८ किमी२ (९६ वर्ग माइल)
जनसङ्ख्या  (राष्ट्रिय जनगणना २०७८)
• जम्मा	७८,९३९
• घनत्व	३२०/किमी२ (८२०/वर्ग माइल)
समय क्षेत्र	युटिसी+५:४५ (नेपालको प्रमाणिक समय)
हुलाक कोड	३३९००
क्षेत्रीय सङ्केत	+९७७-६५
वेबसाइट	आधिकारिक वेबसाइट

नेपालको नगरपालिका ऐन, २०४७ लाई आधार बनाएर तत्कालीन सरकारले वि.सं. २०४८ चैत्र ३० गतेदेखि लागु हुने गरि गरेको निर्णय र सोही मितिमा नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचना अनुसार तनहुँ जिल्लाको तत्कालीन फराकचौर, गुणाडी र घाँसीकुवा गाउँ विकास समितिको आंशिक भूभागहरूलाई समेटेर यसलाई नगरपालिका घोषणा गरेको थियो। व्यास नगरपालिका तनहूँ जिल्लाको मध्य भागमा रहेकाले आवागमन सुविधा, प्रचुर जलप्रवाह तथा अपेक्षाकृत भू-समताले गर्दा आर्कषणको केन्द्र विन्दु बनेको हो। जिल्ला सदरमुकाम दमौली समेत यसै नगरपालिकाको केन्द्रीय स्थल रहेकोले जिल्लाका विभिन्न स्थानहरूबाट सरकारी कामकाजको लागि मानिसहरूको आवतजावत भइरहेको हुन्छ।

राजनैतिक तथा प्रशासनिक इतिहास

पञ्चायती व्यवस्थाको अन्त्य भएपछि तत्कालिन श्री ५ को सरकारद्वारा वि.सं. २०४७ साल जेठ २८ गते नगरपालिका ऐन, २०४७ घोषणा गरिएको थियो। यसै ऐनलाई टेकेर तत्कालिन सरकारले वि.सं. २०४८ चैत्र ३० गते नेपालमा तीन वटा नयाँ नगरपालिका थप्दा व्यास पनि नयाँ नगरपालिका बन्न पुगेको थियो। नगरपालिका ऐन, २०४७ बमोजिम गठन हुने नेपालको पहिलो तीन नगरपालिकाहरू मध्ये व्यास नगरपालिका पनि एक हो।

व्यासलाई तत्कालिन सरकार मन्त्रिपरिषदको विकास समितिले वि.सं. २०७१ साल मङ्सिर १६ गते गरेको निर्णय र वि.सं. २०७१ पुस २८ गते नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचना अनुसार तत्कालिन पोखरी भञ्ज्याङ गाविसलाई समावेश गरेर यो नगरपालिकाको क्षेत्र विस्तार गरेको थियो। सङ्घीय शासन व्यवस्था लागू भएपछि देशमा स्थानीय तहको गठन भएसँगै वि.सं. २०७३ फागुन २२ गते नेपाल सरकारको निर्णय तथा वि.सं. २०७३ फागुन २७ गते नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचना अनुसार यो नगरपालिकामा तत्कालीन केशवटारको वडा नं. २ देखि ७, क्यामिन, घाँसीकुवाको वडा नं. २ देखि ८, तनहुँसुरको वडा नं. ४ देखि ९, रिस्तीको वडा नं. १ देखि ५ र वडा नं. ७ देखि ९, श्याम्घा र सतिश्वराको वडा नं. ६ देखि ९ वडासम्मको गाउँ विकास समितिहरू थपेर यसको क्षेत्र विस्तार गरेको थियो।

नामकरण

हिन्दू धर्मका महर्षि वेदव्यासको जन्म यसै पावनभूमिमा भएको विश्वासको आधारमा उनै ऋषि वेदव्यासको नामबाट यस नगरपालिकाको नामकरण गरिएको हो। मगर भाषामा 'व्यास' को अर्थ 'भूलभूल' वा 'जमीनबाट पलाएको पानी' भन्ने हुन्छ। यो क्षेत्र आदिम कालदेखि नै महर्षिहरूको आदर्श तपोभूमि मानिएको छ।

भूगोल

यो मादी र सेती नदीको सङ्गमदेखि उत्तर किनारमा अवस्थित छ। समुद्र सतहदेखि ३०८ मिटरको उचाइमा पर्ने यो नगर महाभारत पर्वत शृङ्खलाको उत्तरी खोचमा पर्दछ। यस नगरपालिकाको पूर्वमा भानु नगरपालिका र बन्दीपुर गाउँपालिका, पश्चिममा म्याग्दे गाउँपालिका र शुक्लगण्डकी नगरपालिका, उत्तरमा लम्जुङ र कास्की जिल्ला तथा दक्षिणमा ऋषिङ्ग गाउँपालिका र देवघाट गाउँपालिका रहेको छ। चारैतिर हराभरा वनजङ्गल तथा फाँट र नदीहरूको साथमा अवस्थित यो नगरपालिका आफ्नो प्राकृतिक क्षेत्रको लागि लोकप्रिय रहेको छ।

जनसङ्ख्या

राष्ट्रिय जनगणना २०७८को जनगणना अनुसार व्यास नगरपालिकाको कुल जनसङ्ख्या ७८,९३९ रहेको छ भने यहाँ २२,५८५ घरधुरी रहेका छन्।

पर्यटकीय स्थल

व्यास नगरपालिकाभित्र भानुघाँसी स्मारक पार्क, छाब्दी बराह, तनहुँसुर, व्यास गुफा, मानहुँकोट, गलेखामकोट लगायतका प्राकृतिक तथा ऐतिहासिक पर्यटकीय स्थलहरू रहेका छन्।

बाह्य कडीहरू

• जिल्ला विकास समिति, तनहुँ वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१५-०५-१८ मिति