नवलपरासी जिल्ला

नवलपरासी
नवलपरासी
	जिल्ला
	नवलपरासीको गैडाकोट र चितवनको नारायणगढ बजारको दृश्य
	नेपालको नक्शामा नवलपरासी जिल्ला (रातो)
देश	नेपाल
विकास क्षेत्र	पश्चिमाञ्चल
अञ्चल	लुम्बिनी अञ्चल
जिल्ला	नवलपरासी जिल्ला
सदरमुकाम	परासी
क्षेत्रफल
• जम्मा	२,१६२ किमी२ (८३५ वर्ग माइल)
उच्चतम उचाई	१,९३६ मिटर (६,३५२ फिट)
न्यूनतम उचाई	९१ मिटर (२९९ फिट)
जनसङ्ख्या (वि. सं. २०६८)नेपालको राष्ट्रिय जनगणना
• जम्मा	६४३,५०८
• घनत्व	३००/किमी२ (७७०/वर्ग माइल)
जातीयता
• मुख्य जातीयता	ब्राह्मण, क्षेत्री, मगर, गुरुङ, नेवार, दमाई, सुनार, थारु
भाषा
• मुख्य भाषाहरू	नेपाली, अवधी, गुरुङ, नेवारी, मगर, थारू भाषा
समय क्षेत्र	युटिसी+५:४५ (नेपालको प्रमाणिक समय)
क्षेत्रीय सङ्केत(हरू)	+९७७-७८
गाविस संख्या	६१
नगरपालिकाहरू	६
वेबसाइट	www.ddcnawalparasi.gov.np

नवलपरासी नेपालको एक जिल्लाको नाम हो। पूर्बको नवलपुर र पश्चिमको परासी क्षेत्र गाभेर २०१८ सालमा यस जिल्लालाई नवलपरासी नामाकरण गरिएको हो। त्यस भन्दा अघि यस जिल्ला लाई रूपन्देही जिल्लाको 'पाल्ही माझखण्ड' भनिन्थ्यो।^[३]

परिचयसम्पादन

नवलपरासी जिल्ला लुम्बिनी अञ्चलमा पर्दछ। यो नेपालको पश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्रको एउटा जिल्ला हो। यो जिल्लाको सदरमुकाम परासी बजार हो। मुख्य व्यापारीक केन्द्रहरू मा परासी,भुमही सुनवल, कावासोती, गैडाकोट आदि छन। मुख्य आय स्रोत कृषी, उधोग, व्यापार, पर्यटन आदि हुन। यहाँ नेपालको धेरै ठाउँबाट बसाइ सरेर आएका बासिन्दा छन। तर स्याङ्जा, पाल्पा, अर्घाखाँची, तनहुँ, गुल्मी, प्युठान जस्ता जिल्लाबाट आउनेहरूको संख्या तुलनात्मक रूपमा धेरै पाइन्छ। नवलपरासी भौगोलिक हिसाबले पहाड, भित्री मधेश र मधेश गरी तीन भागमा बिभाजीत छ। यसको भित्रि मधेश क्षेत्रलाई नवलपुर पनि भनिन्छ। यो जिल्लाको उत्तरमा पाल्पा र तनहुँ, पश्चिममा रूपन्देही, पूर्व र दक्षिणमा चितवन र दक्षिणको केही भाग भारतसँग जोडिएको छ। चितवन राष्ट्रिय निकुन्जमा नवलपरासीको ठूलो जंगल पर्दछ। घोरल हेर्नको लागि जिल्लाको उतरी भेगको देउराली गाविसबाट सकिन्छ। बाघ भालु हेर्न जाने मनोरन्जनात्मक स्थान टाइगर टप यहाँ पर्दछ। कुनै जमानामा एक सिङ्गे गैँडाको बासस्थान भएको गैडाकोट (कोट = वासस्थान) यहीँ पर्दछ। नवलपरासीको गैडाकोट र चितवनको नारायणगढलाई नारायणी नदीले छुट्ट्याएको छ भने तनहुँको देवघाटसँग नवलपरासीको गैडाकोटलाई गण्डकी नदीले छुट्ट्याएको छ। पूर्व-पश्चिम राजमार्गको मध्यभाग भनेर राजा महेन्द्र शाहले शिलान्यास गरी राजमार्ग निर्माण सुरू गरेको स्थान शिलान्यासमा शिलालेख हेर्न पाइन्छ।^[३]

जनसङ्ख्यासम्पादन

राष्ट्रिय जनगणना २०६८ अनुसार नवलपरासी जिल्लाको कूल जनसङ्ख्या ६,४३,५०८ जना मध्ये पुरुष ३,०३,६७५ जना र महिला ३,३९,८३३ मध्ये १,२८,७९३ व्यक्तिगत घरधुरिमा बसोबास गर्दछन।^[१]^[२]

भौगोलिक अवस्थितिसम्पादन

अक्षांश:- २७.२१" — २७.४७" उत्तर
देशान्तर:- ८३.३६" — ८४.२५" पूर्व
सिमाना:- पूर्व-चितवना, पश्चिम-रूपन्देही, उत्तर-पाल्पा र तनहुँ , दक्षिण-भारतको उत्तर प्रदेश र बिहार^[३]
क्षेत्रफल:- २,१६२ वर्ग किलोमिटर
अधिकतम उचाई:- १९३६ मिटर
न्युनतम उचाई:- ९१ मिटर

समुन्द्री सतहबाट करिब ९१ मि देखि १,९३६ मिटरसम्मको उचाईमा अवस्थित जिल्लाको पूर्व-दक्षिण भागमा नवलपुर पश्चिम-दक्षिण भागमा तराई उत्तर-पूर्व र उत्तर-पश्चिम भागमा महाभारत पर्वत श्रृङ्खलाको चुरे पहाडी क्षेत्र पाइन्छ।^[३]

नवलपरासी जिल्ला भौगोलिक रूपमा पनि सम्पन्न एवं भिन्नै पहिचान बोकेको तीन तल्ले जिल्लाको रूपमा सुपरिचित रहेको छ। यहाँ पहाडी प्रदेश, भित्री मधेश र तराई प्रदेश रहेका छन। यसै भौगोलिक विविधताका कारण नेपाल भरिकै हावापानी वातावरण र संस्कृति यहाँ पाइन्छ। यहाँको न्यूनतम तापक्रम ५ डिग्री सेल्सियस र अधिकतम तापक्रम ४४ डिग्री सेल्सियससम्म रहेको पाइन्छ।^[३]

कालीगण्डकी करिडोर अन्तर्गत नारायणी नदीको कंचन जलप्रवाहबाट सदियौं देखि सिंचित यस जिल्लामा विविध जातजाति भाषाभाषी धर्म संस्कृतिको सम्श्रिण पाइन्छ। यहाँ जनगणना २०५८ अनुसार ५,६२,८७० जनसङ्ख्या रहेकोमा नेपाल अधिराज्यमै सबै भन्दा बढी कुमाल र रजभार जातिको बसोबास समेत रहेको पाइन्छ।^[३]

वातावरणसम्पादन

नवलपरासीमा सिखर तथा चुचुराहरु जस्तै चुरिया, देवचुली अवस्थित छन्। नवलपरासीलाइ तीन वोटा भागमा विभाजित गरिएको छ, जसमा उच्च, मध्य र तल्लो भाग पर्दछ। उच्च भागले ३४.९%, मध्य भागले ५.७% र तल्लो भागले ५६.२% छेत्र ओगटेको छ।