भारतको भाषिक इतिहास
भारतमा फलाम युगदेखि, भारतीय उपमहाद्वीपका मूल भाषाहरू विभिन्न भाषा परिवारहरूमा विभाजित छन्, जसमध्ये आर्य र द्रविडहरू सबैभन्दा व्यापक रूपमा बोलिने गरिन्छ। मुन्डा (आग्नेसियाली भाषा परिवारबाट ) र भोटबर्मेली भाषा परिवार (चिनियाँ तिब्बती भाषा परिवारबाट ) जस्ता असम्बन्धित भाषा परिवारहरूसँग सम्बन्धित धेरै भाषाहरू पनि छन्।
आर्य भाषाहरू
सम्पादन गर्नुहोस्संस्कृत
सम्पादन गर्नुहोस्वैदिक संस्कृत वेदहरू भाषा हो, भजन, मन्त्र र धार्मिक-दार्शनिक छलफलहरूको ठुलो सङ्ग्रह हो जसले भारतमा प्रारम्भिक धार्मिक ग्रन्थहरू र हिन्दु धर्म धेरै भागको आधार बनाउँछ। आधुनिक भाषाविद्हरूले ऋग्वेद छन्दबद्ध भजनहरूलाई सबैभन्दा प्रारम्भिक मान्छन्। ऋग्वेदमा संरक्षित भजनहरू लेखन परिचय हुनुभन्दा धेरै शताब्दीहरू अघि मौखिक परम्परा मात्र संरक्षित गरिएको थियो, तीमध्ये सबैभन्दा पुरानो आर्य भाषा ब्राह्मीको परिचयभन्दा एक सहस्राब्दी अघिदेखि नै थियो।
प्राकृत
सम्पादन गर्नुहोस्प्राकृतहरू साहित्यिक भाषाहरू बने, जसलाई सामान्यतया क्षत्रिय जातीसँग पहिचान गरिएका राजाहरू संरक्षण गरे। प्राकृतमा प्रारम्भिक शिलालेखहरू मौर्य साम्राज्य सम्राट अशोक हुन्, र विभिन्न प्राकृत भाषाहरू विभिन्न धर्म र विभिन्न साहित्यिक परम्पराहरूका साथ विभिन्न संरक्षक राजवंशहरूसँग सम्बन्धित छन्।
संस्कृत नाटक, राजाहरूले महिला वा सेवकहरूलाई सम्बोधन गर्दा प्राकृत बोल्छन्, यसको विपरित संस्कृतमा अधिक औपचारिक काव्य एकालापहरू पठनमा प्रयोग गरिन्छ।
तीनवटा नाटकीय प्राकृतहरू-सौरसेनी, मगध, महाराष्ट्र, साथै जैन प्राकृत प्रत्येकले भारतको इतिहासभित्र साहित्य एउटा विशिष्ट परम्पराको प्रतिनिधित्व गर्दछ। अन्य प्राकृतहरू ऐतिहासिक स्रोतहरूमा उल्लेख गरिएको छ, तर कुनै विद्यमान कोष छैन (जस्तै, पैशाची)।
पाली
सम्पादन गर्नुहोस्पाली मध्य आर्य भाषा हो जसमा थेरवाद बौद्ध धर्मग्रन्थ र टिप्पणीहरू संरक्षित छन्। थेरवाद परम्पराले पालीलाई मगधीको भाषा हो भन्ने विश्वास गर्छ, तर आधुनिक विद्वानहरूले यो असम्भव हो भन्ने विश्वास गर्छन्। पालीले धेरै अन्तर्निहित प्राकृतका साथै केही संस्कृतिकरणबाट विकासको सङ्केत देखाउँछ।
द्रविड भाषाहरू
सम्पादन गर्नुहोस्द्रविड भाषाहरूको परिवारमा लगभग ७३ भाषाहरू समावेश छन् जुन मुख्यतया दक्षिणी भारत र उत्तरपूर्वी श्रीलङ्का बोलिन्छ, साथै पाकिस्तान, नेपाल, बङ्गलादेश, र पूर्वी र मध्य भारतका केही क्षेत्रहरू, साथै दक्षिणी अफगानिस्तान केही भागहरूमा बोलिन्छ।[१]
साहित्य
सम्पादन गर्नुहोस्तमिल साहित्यमा दुई हजार वर्षभन्दा लामो समृद्ध र लामो साहित्यिक परम्परा छ। सबैभन्दा पुराना विद्यमान कार्यहरूले परिपक्वताका सङ्केतहरू देखाउँछन् जसले विकासको अझ लामो अवधिलाई सङ्केत गर्दछ। तमिल साहित्यमा योगदान गर्नेहरू मुख्यतया तमिलनाडु तमिल मानिसहरू, श्रीलङ्का श्रीलङ्काली तमिल र तमिल डायस्पोरा आएका छन्। साथै, युरोपेली लेखकहरूबाट उल्लेखनीय योगदानहरू आएका छन्। तमिल साहित्यको इतिहासले तमिलनाडुको इतिहास पछ्याउँछ, विभिन्न अवधिका सामाजिक र राजनीतिक प्रवृत्तिहरूलाई नजिकबाट पछ्याउँछ। प्रारम्भिक सङ्गम कविताको धर्मनिरपेक्ष प्रकृतिले मध्य युगमा धार्मिक र उपदेशात्मक प्रकृतिका कृतिहरूलाई मार्ग दियो। मध्ययुगीन कालका जैन र बौद्ध लेखकहरू र पछि मुस्लिम र युरोपेली लेखकहरूले तमिल साहित्यको विकासमा योगदान दिए।
चीन-तिब्बती भाषाहरू
सम्पादन गर्नुहोस्चीन-तिब्बती भाषाहरू पश्चिमी हिमालय (हिमाचल प्रदेश) र उत्तरपूर्वी भारत उच्च भूमिमा बोलिन्छ। चीन-तिब्बती परिवारमा मेइतेई (आधिकारिक रूपमा मणिपुरी) त्रिपुरी, बोडो, गारो र नागा भाषाहरू विभिन्न समूहहरू भनेर चिनिने) जस्ता भाषाहरू समावेश छन्। परम्परागत रूपमा चीन-तिब्बतीमा समावेश गरिएका केही भाषाहरू वास्तवमा पृथक भाषा वा साना स्वतन्त्र भाषा परिवारहरूको भाग हुन सक्छन्।
भारतका अन्य परिवारहरूका भाषाहरू
सम्पादन गर्नुहोस्आग्नेसियाली भाषा परिवार
सम्पादन गर्नुहोस्पूर्वी र उत्तर-पूर्वी भारतमा बोलिने आग्नेसियाली परिवार। आग्नेसियाली भाषाहरूमा पूर्वी भारत, नेपाल र बङ्गलादेशका साँतल र मुण्डा भाषाहरू, अनि भारतमा खासी र निकोबारी बोलिने मोन-खमेर भाषाहरू र बर्मा, थाइल्यान्ड, लाओस, कम्बोडिया, भियतनाम र दक्षिणी चिन समावेश छन्।[२]
सन्दर्भ सामग्रीहरू
सम्पादन गर्नुहोस्- ↑ "Browse by Language Family", Ethnologue।
- ↑ Sidwell, Paul. 2018. Austroasiatic Studies: state of the art in 2018 वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१९-०५-०३ मिति. Presentation at the Graduate Institute of Linguistics, National Tsing Hua University, Taiwan, 22 May 2018.