फलाम

फलाम एक रसायनिक तत्व हो।अङ्रेजीमा यसलाई आइरन भनि्छ। सङ्क्रमणात्मक तत्व हो। यसको परमाणु सङ्ख्या २६ र पेरियोडिक तलिकको डि (d) ब्लक अन्तर्गत समूह ८ (VIII) मा पर्दछ। यो एक प्रकारको धातु हो । यो तत्व पृथ्वीको बाहिर सतह तथा भित्रि भागमा पाइन्छ । यो पृथ्वीमा चौथो धरै पाइने धातु हो। यसको संयुज्यता २ र ३ हुन्छ।

Iron,  ₂₆Fe

Spectral lines of iron
सामान्य गुणहरू
नाम, संकेत	iron, Fe
उच्चारण	/ˈaɪ.ərn/ EYE-urn
उपस्थिति	lustrous metallic with a grayish tinge
पेरियोडिक टेबलमा Iron
– ↑ Fe ↓ Ru manganese ← iron → cobalt
आणविक संख्या	26
मानक आणविक भार	55.845(2)
तत्वको श्रेणी	transition metal
समुह, ब्लक	group 8, d-block
पेरियोड	period 4
इलेक्ट्रोन वितरण	[Ar] 3d6 4s2
प्रति सेल	2, 8, 14, 2
भौतिक गुणहरू
अवस्था	solid
पग्लने विन्दु	1811 K ​(1538 °C, ​2800 °F)
उम्लने विन्दु	3134 K ​(2862 °C, ​5182 °F)
Density near r.t.	7.874 g·cm−3
liquid, at m.p.	6.98 g·cm−3
फ्युजनको ताप	13.81 kJ·mol−1
Heat of vaporization	340 kJ·mol−1
मोलार ताप क्षमता	25.10 J·mol−1·K−1
vapor pressure P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 1728 1890 2091 2346 2679 3132
आणविक गुणहरू
अक्सिडेसन अवस्थाहरू	−2, −1, +1, +2, +3, +4, +5, +6 ​(an amphoteric oxide)
इलेक्ट्रो निगेटिभिटी	Pauling scale: 1.83
Ionization energies	1st: 762.5 kJ·mol−1 2nd: 1561.9 kJ·mol−1 3rd: 2957 kJ·mol−1 (more)
आणविक अर्धव्यास	empirical: 126 pm
कोभ्यालेन्ट अर्धव्यास	Low spin: 132±3 pm High spin: 152±6 pm
विविध
क्रिस्टल बनावट	​body-centered cubic (bcc) a=286.65 pm
क्रिस्टल बनावट	​face-centered cubic (fcc) between 1185–1667 K
Speed of sound thin rod, at r.t.	5120 m·s−1 (electrolytic)
थर्मल एक्सपान्सन	11.8 µm·m−1·K−1 (at 25 °C)
थर्मल कन्डक्टिभिटी	80.4 W·m−1·K−1
Electrical resistivity	96.1 nΩ·m (at 20 °C)
Curie point	1043 K
Magnetic ordering	ferromagnetic
Young's modulus	211 GPa
Shear modulus	82 GPa
Bulk modulus	170 GPa
Poisson ratio	0.29
Mohs hardness	4
Vickers hardness	608 MPa
Brinell hardness	200-1180 MPa
CAS Registry Number	7439-89-6
इतिहास
खोज	before 5000 BC
Most stable isotopes
iso NA half-life DM DE (MeV) DP 56Fe 91.72% 56Fe is stable with 30 neutrons 57Fe 2.2% 57Fe is stable with 31 neutrons 58Fe 0.28% 58Fe is stable with 32 neutrons
Decay modes in parentheses are predicted, but have not yet been observed

उत्पादन

फलामको उत्पादन दुई मुख्य चरणमा हुन्छ। पहिलो चरणमा, फलामको धातुलाई ब्लास्ट फर्नेसमा कोकको (कोईला) साथ पगालिन्छ, र पग्लिएको धातुलाई सिलिकेट खनिज जस्ता दोषबाट अलग गरिन्छ। यस चरणले उत्पादनलाई पिग फलाम भनिन्छ किनाकि यसमा ठूलो मात्रामा कार्बन हुन्छ। दोस्रो चरणमा, फलाममा कार्बनको मात्रा घटाइन्छ।

ब्लास्ट फर्नेसमा उत्पादन

ब्लास्ट फर्नेस भनेको फलाम पगाल्ने भट्टी हो। यसमा हेमाटाइट (फलामको खनिज), कोक (कोईला) र तातो हावा (९०० डिग्रि )को प्रयोग गरि कार्बन मोनोअक्साइड निर्माण गरिन्छ।

फलाम पगाल्ने भट्टी

2 C + O₂ → 2 CO

२००० डिग्रिमा कार्बन मोनोअक्साइडले फलामको खनिजलाई फलाममा परिणत गर्छ

Fe₂O₃ + 3 CO → 2 Fe + 3 CO₂

प्रयोग

संरचना निर्माण

विश्वव्यापी धातु उत्पादनको ९०% जति फलामले ओग्ट्छ। यसको कम लागत र उच्च शक्तिका कारणले शक्तिहरूको सामना गर्न यसको प्रयोग गरिन्छ, जस्तै मेसिनरी र मेशिन उपकरणहरू, रेलहरू, अटोमोबाइल्स, जहाज ढलान, र भवनहरू। शुद्ध फलाम एकदम नरम भएकोले यसको शक्ति बढाउन प्राय: अरु तत्त्वहरू मिसाइन्छ।

पोषण

फलाम शरिरलाई चाहिने एक मुख्य खनिज हो। रातो मासु, दाल, सिमी, कुखुरा, माछा, पात तरकारी, टोफु आदि यसका सोर्त हुन्। फलामको पर्याप्त मात्रा नपुगेमा एनीमिया रक्तअल्पता हुन्छ।

यो पनि हेर्नुहोस्

• रसायन शास्त्र
• भौतिक शास्त्र
• जीव शास्त्र

बाह्य कडीहरू

रसायनिक तत्व