फलाम

फलाम एक रसायनिक तत्व हो।अङ्रेजीमा यसलाई आइरन भनि्छ। सङ्क्रमणात्मक तत्व हो। यसको परमाणु सङ्ख्या २६ र पेरियोडिक तलिकको डि (d) ब्लक अन्तर्गत समूह ८ (VIII) मा पर्दछ। यो एक प्रकारको धातु हो । यो तत्व पृथ्वीको बाहिर सतह तथा भित्रि भागमा पाइन्छ । यो पृथ्वीमा चौथो धरै पाइने धातु हो। यसको संयुज्यता २ र ३ हुन्छ।

फलाम   _२६Fe

Spectral lines of iron
उच्चारण	/ˈaɪərn/
उपस्थिति	lustrous metallic with a grayish tinge
आणविक तौल Ar°(Fe)
	ढाँचा:Infobox element/symbol-to-saw/standardढाँचा:Infobox element/symbol-to-saw/CIAAW-saw-element-page ढाँचा:Infobox element/symbol-to-saw/abridged (abridged)ढाँचा:CIAAW2021
आवर्त सारणीमा फलाम
– ↑ Fe ↓ Ru manganese ← फलाम → cobalt
आणविक सङ्ख्या	२६
रसायनीक तत्वको श्रेणी	transition metal
ग्रुप	period 4
आवर्त	period 4
ब्लक	डि-ब्लक
इलेक्ट्रोन विन्यास	[Ar] 3d6 4s2
प्रत्येक कक्षमा इलेक्ट्रोनहरूको सङ्ख्या	2, 8, 14, 2
भौतिक विशेषता
प्रावस्था	solid
पग्लने विन्दु	1811 के ​(1538 °से, ​2800 °फ)
उम्लने विन्दु	3134 K ​(2862 °से, ​5182 °फ)
घनत्व (कक्ष तापक्रम को नजिक)	7.874 g·cm−৩ (০ °से-मा, १०१.३२५ पास्कल)
तरलको घनत्व	m.p.: 6.98 g·cm−৩
पग्लने विन्दुको आन्तरिक उष्मागतिक क्षमता	13.81 किलोजुल/मोल−१]]
वाष्पीकरणको अन्तरिक उष्मागतिक क्षमता	340 kJ·mol−১
ताप क्षमता	25.10 J·mol−१·K−१
वाष्प चाप P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 1728 1890 2091 2346 2679 3132
आणविक विशेषता
अक्सीकरण अवस्था	−2, −1, +1, +2, +3, +4, +5, +6 ​(an amphoteric oxide)
विद्युत् ऋणात्मकता	1.83 (पलिङ स्केल)
आयनीकरण ऊर्जा	১ম: 762.5 kJ·mol−१ ২য়: 1561.9 kJ·mol−१ ৩য়: 2957 kJ·mol−१ (अधिक)
आणविक अर्धव्यास	empirical: 126 पिकोमिटर
समयोजी अर्धव्यास	Low spin: 132±3 pm High spin: 152±6 pm
विविध
क्रिस्टल संरचना	​body-centered cubic (bcc) a=286.65 pm
क्रिस्टल संरचना	​face-centered cubic (fcc) between 1185–1667 K
आवाजको गति	পাতলা रडमा: 5120 m·s−১ (at r.t.) (electrolytic)
तापीय प्रसाराङ्क]]	11.8 µm·m−১·K−১ (२५ °से-मा)
तापीय परिवाहीता	80.4 W·m−१·K−१
विद्युत प्रतिरोधकता तथा परिवाहिता	২০ °से-मा: 96.1 nΩ·m
कुरी विन्दु	1043 के before 5000 BC
आविष्कार	before 5000 BC
[[को आइसोटोप]]

उत्पादन

फलामको उत्पादन दुई मुख्य चरणमा हुन्छ। पहिलो चरणमा, फलामको धातुलाई ब्लास्ट फर्नेसमा कोकको (कोईला) साथ पगालिन्छ, र पग्लिएको धातुलाई सिलिकेट खनिज जस्ता दोषबाट अलग गरिन्छ। यस चरणले उत्पादनलाई पिग फलाम भनिन्छ किनाकि यसमा ठूलो मात्रामा कार्बन हुन्छ। दोस्रो चरणमा, फलाममा कार्बनको मात्रा घटाइन्छ।

ब्लास्ट फर्नेसमा उत्पादन

ब्लास्ट फर्नेस भनेको फलाम पगाल्ने भट्टी हो। यसमा हेमाटाइट (फलामको खनिज), कोक (कोईला) र तातो हावा (९०० डिग्रि )को प्रयोग गरि कार्बन मोनोअक्साइड निर्माण गरिन्छ।

फलाम पगाल्ने भट्टी

2 C + O₂ → 2 CO

२००० डिग्रिमा कार्बन मोनोअक्साइडले फलामको खनिजलाई फलाममा परिणत गर्छ

Fe₂O₃ + 3 CO → 2 Fe + 3 CO₂

प्रयोग

संरचना निर्माण

विश्वव्यापी धातु उत्पादनको ९०% जति फलामले ओग्ट्छ। यसको कम लागत र उच्च शक्तिका कारणले शक्तिहरूको सामना गर्न यसको प्रयोग गरिन्छ, जस्तै मेसिनरी र मेशिन उपकरणहरू, रेलहरू, अटोमोबाइल्स, जहाज ढलान, र भवनहरू। शुद्ध फलाम एकदम नरम भएकोले यसको शक्ति बढाउन प्राय: अरु तत्त्वहरू मिसाइन्छ।

पोषण

फलाम शरिरलाई चाहिने एक मुख्य खनिज हो। रातो मासु, दाल, सिमी, कुखुरा, माछा, पात तरकारी, टोफु आदि यसका सोर्त हुन्। फलामको पर्याप्त मात्रा नपुगेमा एनीमिया रक्तअल्पता हुन्छ।

यो पनि हेर्नुहोस्

• रसायन शास्त्र
• भौतिक शास्त्र
• जीव शास्त्र

बाह्य कडीहरू

रसायनिक तत्व