मानिस

मानिस ( वर्गिकरणको सिद्धान्त अनुसार होमो स्पाइन्स(Homo sapiens) ल्याटिन: "बुद्धिमान प्राणी" वा "चेतनशिल प्राणी"), मनुष्य वर्गमा पर्ने एक मात्र प्रजाति हो । यो स्तनधारी समूहमा पर्ने दोपाया प्राणी हो । मानिसको उच्च विकसित मस्तिष्क हुन्छ जुन आमूर्त तर्क, भाषा, अन्तरावलोकन, र समस्या समाधानमा सक्षम हुन्छ ।

मानिस सामयिक शृङ्खला: Pleistocene – वर्तमान्
संरक्षण स्थिति
कम चासोका (आइयुसिएन ३.१)
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत:	जनावर
Phylum:	रज्जुकी
वर्ग:	स्तनधारी प्राणी
गण:	प्राथमिकवर्ग
परिवार:	मानवानुगण
Tribe:	Hominini
वंश:	Homo Linnaeus, 1758
प्रजाति:	H. sapiens
वैज्ञानिक नाम
Homo sapiens Linnaeus, 1758
Subspecies
†Homo sapiens idaltu Homo sapiens sapiens
Range of Homo sapiens (green)
पर्याय
Species synonymy aethiopicus Bory de St. Vincent, 1825 americanus Bory de St. Vincent, 1825 arabicus Bory de St. Vincent, 1825 aurignacensis Klaatsch & Hauser, 1910 australasicus Bory de St. Vincent, 1825 cafer Bory de St. Vincent, 1825 capensis Broom, 1917 columbicus Bory de St. Vincent, 1825 cro-magnonensis Gregory, 1921 drennani Kleinschmidt, 1931 eurafricanus (Sergi, 1911) grimaldiensis Gregory, 1921 grimaldii Lapouge, 1906 hottentotus Bory de St. Vincent, 1825 hyperboreus Bory de St. Vincent, 1825 indicus Bory de St. Vincent, 1825 japeticus Bory de St. Vincent, 1825 melaninus Bory de St. Vincent, 1825 monstrosus Linnaeus, 1758 neptunianus Bory de St. Vincent, 1825 palestinus McCown & Keith, 1932 patagonus Bory de St. Vincent, 1825 priscus Lapouge, 1899 proto-aethiopicus Giuffrida-Ruggeri, 1915 scythicus Bory de St. Vincent, 1825 sinicus Bory de St. Vincent, 1825 spelaeus Lapouge, 1899 troglodytes Linnaeus, 1758 wadjakensis Dubois, 1921

इतिहास

विकास

मुख्य लेख: मानव विकास

[[चित्|thumb|right|upright|प्रागैतिहासिक मानव अस्ट्रालोपिथेकसको काल्पनिक चित्र, यो मानवजातीको पूर्खाले पहिलो पटक २ खुट्टामा हिँडेको थियो। तर यसमा आधुनिक मानिसको जस्तो दिमाग थिएन]]

मानव विकासको वैज्ञानिक अध्ययनको सम्बन्ध मुख्य रूपमा होमो वर्गको विकाससँग गाँसिएको हुन्छ, भने अन्य होमिनिड र होमोनिन्स प्रजातिको अध्ययन अस्ट्रालोपिथेकससँग सम्बन्धित हुन्छ । आधुनिक मानिस लाई होमो स्पाइन्स वर्गको रूपमा चिनिन्छ, जसको वर्तमान एक मात्र उपवर्ग होमो स्पाइन्स स्पाइन्सको नामले चिनिन्छ । यसको अर्को परिचित उपवर्ग होमो स्पाइन्स आइडल्टु अहिले विलुप्त भैइसकेको छ । कहिले काहिँ लगभग ३०,००० वर्ष पहिला तिर विलुप्त भैसकेको "होमो नेन्दर्थालेन्सिस"'लाई पनि यसको उपवर्गको रूपमा लिईएको पाईन्छ, तर होमो नेन्दर्थालेन्सिसको आनुवांशिक अध्यनले आधुनिक मानिस र नेन्दर्थालेन्सिसको डिएनए ५०,००० वर्ष पहिला नै छुट्टिई सकेको बताउँछ । हालको केही वंशाणुगत अध्ययनले आधुनिक मानिस कम से कम प्राचिन मानवका दुई प्रजातिहरू: नेन्दर्थालेन्सिस र डेनिसोभान्ससँग मिल्दोजुल्दो रहेको बताउँछ । यसको अलावा केही होमो रोडेसिएन्सिस प्रजातिको नमूनाहरूको खोजले यसलाई पनि उपप्रजातिको रूपमा ब्याख्या गरेको छ तर यस बर्गिकरणलाई ब्यापक रूपमा स्वीकार गरिएको छैन ।

प्यालियोलिथिक

थप जानकारी: Recent African Origin, Archaic Homo sapiens, Upper Paleolithic, र Early human migrations

Artistic expression appeared in the Upper Paleolithic: The Venus of Dolní Věstonice figurine, one of the earliest known depictions of the human body, dates to approximately २९,०००–२५,००० BP (Gravettian).

सभ्यता तर्फ

कृषि र पशुपालनको विकासले मानिसलाई घुमन्ते जीवनबाट स्थायी बसोबास गर्न सिकायो।

इतिहासको कालखण्डमा मानिसले पछ्याएको मार्ग

बसोबास र जनसङ्ख्या

थप जानकारी: बसाइँ सराई र विश्वको जनसङ्ख्या

यो पनि हेर्नुहोस्: शहर, गाउँ, क्याम्पिङ, खेती, घर, आर्किटेक्चर, भवन, र इन्जिनियरिङ

प्रारम्भिक मानव बस्तीहरू पानीको निकटता र जीवन शैली तथा जीवन निर्वाहको लागि प्रयोग हुने अन्य प्राकृतीक श्रोतहरू: शिकारको लागि शिकार योग्य जनावर, उब्जाउको लागि खेतीयोग्य तथा घरपालुवा जनावरको लगि चरणयोग्य जमीन आदिको उपलब्धतामा निर्भर हुने गर्दथे । तर मानिसहरू प्राविधिक संसाधन, सिँचाईको माध्यम, शहरी योजना, निर्माण, यातायात, निर्माण सामग्रीहरू, वन फडाँनी र मरुस्थलीकरणको माध्यमबाट वासस्थान परिवर्तन गर्ने क्षमता राख्दछन ।

मानिस सामान्यतया परिवारमा आधारित समाजमा बसदछ र आफ्नो बासस्थान आफैं बनाउँछ।

मानव जीवन

मुख्य लेख: Human biology

शरीर

मुख्य लेख: मानव शरीर

थप जानकारी: Human physical appearance र Anatomically modern humans

महिला र पुरूष शरीरका आधारभूत तत्त्वहरू। नोटः यी चित्रमा शरीरका रौंहरू हटाइएका छन् र पुरूषको कपाल छोटो पारिएको छ।

मनोविज्ञान

मुख्य लेख: Human physiology

Genetics

मुख्य लेख: Human genetics

जीवनचक्र

पाँच हप्ताको मानव भ्रुण(10mm)

• मानव जीवनका विभिन्न चरणहरू
• 

  प्रजनन उमेरकी महिला

• 

  बृद्ध महिला (महिनावारी बन्द भएपछि)

• 

  केटो(यौवनावस्था भन्दा पहिले)

• 

  बयस्क युवक

• 

  प्रौढ

खाना

मुख्य लेख: Human nutrition

निन्द्रा

मुख्य लेख: Sleep

मनोविज्ञान

चित्र:Davidbrain.JPG

माइकल एन्जेलोको प्रोफाइलमा इम्पोज गरिएको मानव दिमागको चित्र

मुख्य लेख: Psychology

थप जानकारी: Human brain र Mind

Consciousness and thought

मुख्य लेखहरू: Consciousness र Cognition

उत्प्रेरणा र आवेग

मुख्य लेखहरू: Motivation र Emotion

प्रेम र यौन

मुख्य लेखहरू: Love र Human sexuality

प्रेम एउटा भावना हो भने यौवन उमेर बढदै जादा हुने शारीरिक एव‌ मानसिक रूपमा हुने परीवर्तन हो ।

संस्कृति

Spirituality and religion

शंघाईको चोङमिङ टापुमा अवस्थित कन्फुसियसको प्रतिमा

संगीत कला र साहित्य

मुख्य लेखहरू: Art, Music, र Literature

संगीतको कथा Lorenzo Lippi (ca. १५९४),ले बनाएको एउटी महिलाले संगीत लिपी लेख्दैगरेको चित्रकारिता।

प्रविधि

मुख्य लेखहरू: Tool र Technology

An archaic Acheulean ढुंगे औजार

ढु‌गाको औजार

Gender roles

लिंगको आधारमा कामको बाँडफाँड

समाज, सरकार र राजनीति

न्यु योर्क स्थित संयुक्त राष्ट्रसंघ भवन। यो विश्वका प्रमुख प्रशासकीय भवनहरू मध्ये एक हो।

युद्ध

मुख्य लेख: War

हिरोसिमा र नागासाकीमा खसालिएको अणुबम यसले तुरून्तै १ लाख २० हजार मानिसको ज्यान गयो।

Trade and economics

मोल मोलाईः बजारमा मानिसहरू केराको दामकाम गर्दै।

यो पनि हेर्नुहोस

• मानव शरीर
• पुरुष
• स्त्री