क्यारिबियाली
क्यारिबियाली[५] (स्पेनी: Caribe); (फ्रान्सेली: Caraïbes), अमेरिकाको एक क्षेत्र हो जसमा क्यारिबियाली सागर, यसका आसपासका तटहरू र यसका टापुहरू (केही क्यारिबियाली सागरभित्र रहेका छन् र तीमध्ये केही उत्तरी आन्ध्र महासागरको सिमानामा रहेको क्यारिबियाली सागरको छेउमा रहेका छन्[६] ) पर्दछन्। यो क्षेत्र मेक्सिकोको खाडीको दक्षिणपूर्वमा र उत्तर अमेरिकी मुख्यभूमि, मध्य अमेरिकाको पूर्व र दक्षिण अमेरिकाको उत्तरमा पर्दछ।[७]
धेरै हदसम्म क्यारिबियाली प्लेटमा अवस्थित यस क्षेत्रमा ६००० भन्दा बढी टापु, उपटापु, र प्रवालद्वीप छन्।[८] तीनवटा टापुका चापहरूले क्यारिबियाली समुद्रको पूर्वी र उत्तरी किनाराहरूलाई चित्रण गर्दछ जसमा उत्तरमा विशाल एन्टिलेज र दक्षिण र पूर्वमा लघु एन्टिलेज र लिवार्ड एन्टिलेज पर्दछन्। नजिकैको लुकायन द्वीपसमूहसँगसँगै यी टापुका चापहरू वेस्ट इन्डिज मिलेर बनेको छ। बहामसमा, तुर्क र काइकोस टापुलाई कहिलेकाहीँ क्यारेबियन टापुको भाग मानिन्छ, यद्यपि तिनीहरू न त क्यारेबियन समुद्रभित्र छन् न त यसको सिमानामा नै छन्। तथापि, बहामस क्यारिबियालीको पूर्ण सदस्य राष्ट्र हो भने तुर्क र काइकोस द्वीप सहयोगी सदस्य हुन्। मुख्यभूमिको देश भएतापनि बेलिज, गयाना र सुरिनामलाई पनि क्यारिबियालीको भाग मानिन्छ र तिनीहरू क्यारेबियन समूह र क्यारिबियाली राष्ट्र सङ्घका पूर्ण सदस्य राष्ट्रहरू हुन्। यस क्षेत्रसँगको राजनैतिक तथा सांस्कृतिक सम्बन्धको कारण मुख्यभूमि दक्षिण र मध्य अमेरिकाका विभिन्न क्षेत्रहरूलाई पनि प्रायः क्यारिबियालीको भागको रूपमा लिइन्छ जसमा बेलिज, कोलम्बियाको क्यारेबियन क्षेत्र, भेनेजुएलाको क्यारिबियाली क्षेत्र, मेक्सिकोको किन्ताना रू (युकातान प्रायद्वीपको कोसुमेल र क्यारिबियाली तट मिलेर बनेको) र गयानाको विशाल क्षेत्र (गयाना, सुरिनाम, फ्रान्सेली गयाना, भेनेजुएलाको गयाना क्षेत्र र ब्राजिलको आमापा) पर्दछन्।
प्राय:जसो उष्ण कटिबन्धीय भूगोल, समुद्री तापक्रम र वृष्टिले यहाँको जलवायुलाई निकै आकार दिन्छ। तुफानको मौसमले नियमित रूपमा प्राकृतिक प्रकोपहरू निम्त्याउँछ। [८]उष्ण प्रदेशीय हावापानी र निम्न स्तरको द्वीप भूगोलको कारणले गर्दा क्यारिबियाली धेरै जलवायु परिवर्तन प्रभावहरूको सिकार भइरहेको छ। आँधीको तीव्रता बढ्नु, नुनिलो पानीको घुसपैठ, समुद्री सतह वृद्धि र तटीय क्षरण र वृष्टि परिवर्तनशीलता लगायतका प्राकृतिक प्रकोपहरू यहाँ जाने गर्दछन्। यी मौसम परिवर्तनहरूले टापुको अर्थव्यवस्था र विशेष गरी कृषि तथा पर्यटनका प्रमुख उद्योगहरूलाई निकै परिवर्तन गर्ने गरेको छ।[९]
ईसापूर्व ६००० देखि आदिवासीहरूले क्यारिबियाली कब्जा गरेका थिए। युरोपेली उपनिवेशीकरणपछि हिस्पानियोलामा कोलम्बस आइपुगेपछि क्रूर श्रम, दासत्व र रोग अनि थुप्रै टापुहरूमा युरोपेलीहरूले स्थानीय मानिसहरूको ठाउँमा दासत्वमा परेका अफ्रिकीहरूलाई राखेका थिए। उन्नाइसौँ शताब्दीको प्रारम्भमा फ्रान्सबाट हाइटीको स्वतन्त्रता र १९औँ शताब्दीमा दासत्वको पतनपछि क्यारिबियालीद्वीपका द्वीपराष्ट्रहरूले बिस्तारै स्वतन्त्रता प्राप्त गरेका थिए। यहाँ सन् १९५० र ६० को दशकमा नयाँ राज्यहरूको लहर चलेको थियो। संयुक्त राज्य अमेरिकाको निकटताका कारण यस क्षेत्रमा संयुक्त राज्य अमेरिकाको हस्तक्षेपको लामो इतिहास पनि रहेको छ।[१०]
क्यारिबियाली (वेस्ट इन्डिज) टापुलाई प्राय: उत्तर अमेरिकाको उपक्षेत्र मानिएको छ। यद्यपि कहिलेकाहीँ यी द्वीपहरू मध्य अमेरिकामा सामेल भएका थिए र पछि आफ्नै उपक्षेत्रका रूपमा वा सार्वभौम राज्य, विदेशी विभाग र निर्भरताहरू सहित ३० क्षेत्रहरूमा सङ्गठित भएका थिए। १५ डिसेम्बर १९५४ देखि १० अक्टोबर २०१० सम्म नेदरल्यान्ड एन्टिलेजको नामले चिनिने एउटा देश थियो जुन पाँच राज्यहरू मिलेर बनेको थियो र यी सबै नेदरल्यान्डमा निर्भर थिए। ३ जनवरी १९५८ देखि ३१ मे १९६२ सम्म, वेस्ट इन्डिज महासङ्घ नामक एक अल्पकालीन राजनीतिक सङ्घ पनि अवस्थित थियो, जुन दस अङ्ग्रेजी भाषी क्यारिबियाली क्षेत्रहरू मिलेर बनेको थियो। यी सबै तत्कालीन बेलायती शासनमा निर्भर थिए।[११]
सन्दर्भ सामग्रीहरू सम्पादन गर्नुहोस्
- ↑ ""World Population prospects – Population division"", population.un.org, संयुक्त राष्ट्र सङ्घीय आर्थिक तथा सामाजिक मामिला विभाग, जनसङ्ख्या विभाग, अन्तिम पहुँच नोभेम्बर ९, २०१९।
- ↑ उद्दरण त्रुटी: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedUN_WPP_2019 - ↑ McWhorter, John H. (२००५), Defining Creole, Oxford University Press US, पृ: ३७९, आइएसबिएन 978-0-19-516670-5।
- ↑ "Cancun Riviera Maya, Hotels and All Inclusive Resorts, Mexican Caribbean Travel", www.mexicancaribbean.com।
- ↑ उद्दरण त्रुटी: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs nameddce - ↑ Engerman, Stanley L. (२०००), "A Population History of the Caribbean", in Haines, Michael R.; Steckel, Richard Hall, A Population History of North America, Cambridge University Press, पृ: 483–528, आइएसबिएन 978-0-521-49666-7, ओसिएलसी 41118518।
- ↑ Hillman, Richard S.; D'Agostino, Thomas J., सम्पादकहरू (२००३), Understanding the contemporary Caribbean, London, UK: Lynne Rienner, आइएसबिएन 978-1588266637, ओसिएलसी 300280211।
- ↑ ८.० ८.१ Lawler, Andrew (२३ डिसेम्बर २०२०), "Invaders nearly wiped out Caribbean's first people long before Spanish came, DNA reveals", National Geographic।
- ↑ "North America". Britannica Concise Encyclopedia;
- ↑ The World: Geographic Overview, The World Factbook, Central Intelligence Agency; "North America is commonly understood to include the island of Greenland, the isles of the Caribbean, and to extend south all the way to the Isthmus of Panama."
- ↑ The Netherlands Antilles: The joy of six, The Economist Magazine, 29 April 2010
टिप्पणीहरू सम्पादन गर्नुहोस्
बाह्य कडीहरू सम्पादन गर्नुहोस्
परिभाषाहरू विक्सनरीबाट
मिडिया विकिमीडिया कमन्सबाट
समाचार विकिसमाचारबाट
उद्धरणहरू विकिकथनबाट
पाठहरू विकिस्रोतबाट
पाठ्यपुस्तकहरू विकिपुस्तकबाट
यात्रा जानकारी विकियात्राबाट
स्रोतहरू विकिविश्वविद्यालयबाट
- क्यारिबियाली कर्लीमा
- क्यारिबियालीको डिजिटल पुस्तकालय
- मानिओक, खुला पहुँच डिजिटल पुस्तकालय, पुस्तक, तस्वीर, सम्मेलन, क्यारेबियन बारेमा लेखहरू
- अमेरिकी काङ्ग्रेस पुस्तकालयको सङ्घीय अनुसन्धान विभाग: क्यारिबियाली टापु (सन् १९८७)
- क्यारिबियाली देशहरूको पृष्ठ
क्यारिबियालीसँग सम्बन्धित चित्र तथा श्रव्यदृश्यहरू विकिमिडिया कमन्समा रहेको छ।
