इस्कन्दर अली मिर्जा
साहिबजादा इस्कन्दर अली मिर्जा (बङ्गाली: ইস্কান্দার আলী মির্জা; उर्दु: اسکندر علی مرزا; १३ नोभेम्बर १८९९ - १३ नोभेम्बर १९६९) पाकिस्तानको एक प्रमुख राजनीतिज्ञ, राजनेता र सैन्य प्रमुख थिए, जसले १९५५ देखि १९५६ सम्म पाकिस्तानको चौथो गवर्नर-जनरल र १९५६ देखि १९५८ सम्म पाकिस्तानको पहिलो राष्ट्रपति काम गरेका थिए।
इस्कन्दर अली मिर्जा | |
|---|---|
ইস্কান্দার আলী মির্জা اسکندر علی مرزا | |
 सन् १९५६ मा मिर्जा | |
| पहिलो पाकिस्तानको राष्ट्रपति | |
| कार्यकाल २३ मार्च १९५६ – २७ अक्टोबर १९५८ | |
| पूर्वाधिकारी | पद स्थापित |
| उतराधिकारी | मोहम्मद अयुब खान |
| व्यक्तिगत विवरण | |
| जन्म | इस्कन्दर अली मिर्जा १३ नोभेम्बर १८९९ मुर्सिदाबाद, ब्रिटिस राज (अहिले, पश्चिम बङ्गाल, भारत) |
| मृत्यु | १३ नोभेम्बर १९६९ (उमेर ७०) लन्डन, इङ्ल्यान्ड |
| मृत्युुको कारण | हृदयघात |
| सन्तान(हरू) | ६ |
| निवास(हरू) | ढाका, पूर्वी बङ्गाल लन्डन, इङ्ल्यान्ड |
| सैन्य सेवा | |
| शाखा/सेवा |  ब्रिटिस भारतीय सेना पाकिस्तान सेना |
| सेवाको वर्षहरू | सन् १९२०–१९५४ |
| श्रेणी |   मेजर जनरल |
| लडाई/युद्धहरू | वजिरिस्तान अभियान पहिलो भारत-पाकिस्तान युद्ध |
मिर्जा मुम्बई विश्वविद्यालयमा पढेका थिए अनि त्यसपछि रोयल मिलिटरी कलेज, स्यान्धर्समा पढ्ने गरेका थिए। ब्रिटिस भारतीय सेनामा सैन्य सेवा पछि, उनले भारतीय राजनीतिक सेवामा सामेल हुनुभएको थियो र उनको करियरको बहुत बडा हिस्सा पश्चिमी भारतको प्रादेशिक प्रतिनिधि के रूपमा बिताएको थियो, अन्यत्र उनले १९४६ मा रक्षा मन्त्रालयको सहसचिवको पदमा उन्नत भएको थियो।
गभर्नर-जनरल सर मलिक गुलाम हटाउनमा महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्दै, मिर्जाले सन् १९५५ मा आफ्नो पद ग्रहण गरे र सन् १९५६ मा पहिलो संविधान जारी भएपछि पाकिस्तानको पहिलो राष्ट्रपतिको रूपमा निर्वाचित भए। यद्यपि उनको राष्ट्रपति पद राजनीतिक अस्थिरताले चिह्नित थियो जसले नागरिक प्रशासन उनको असंवैधानिक हस्तक्षेप देख्यो जसले गर्दा मात्र दुई वर्षमा चार प्रधानमन्त्रीहरूलाई बर्खास्त गरियो। राजनीतिक समर्थन र राष्ट्रपति पदका लागि पुनः निर्वाचन प्राप्त गर्न चुनौतीहरूको सामना गर्दै, मिर्जाले आश्चर्यजनक रूपमा ८ अक्टोबर १९५८ मा प्रधानमन्त्री फिरोज खान शासित आफ्नै पार्टी प्रशासन विरुद्ध मार्शल कानून लागु गरेर संविधानको रिटलाई निलम्बन गरे, यसलाई आफ्नो सेनाका कमान्डर जनरल अयुब खान मार्फत लागु गरे जसले उनलाई बर्खास्त गरे जब उनीहरूबिचको अवस्था बढेको थियो।
उनको विरासत र छविलाई केही पाकिस्तानी इतिहासकारहरूले नकारात्मक रूपमा हेर्छन् जसले लोकतन्त्रलाई कमजोर पार्ने र देशमा राजनीतिक अस्थिरता निम्त्याउनका लागि मिर्जा जिम्मेवार थिए भन्ने विश्वास गर्छन्।
प्रारम्भिक जीवन
सम्पादन गर्नुहोस्साहिबजादा इस्कंदर अली मिर्जा १३ नोभेम्बर १८९९ को भारतको मुर्सिदाबाद, बङ्गालमा जन्मेका थिए। उहाँको परिवार नवाब अफ बङ्गाल र पछि १८८० मा नवाब अफ मुर्सिदाबाद भनी चिनिने धनी अरिस्टोक्रेट परिवारको थियो। मिर्जा नवाब फतेह अली मिर्जा र दिलशाद बेगम (१८७५–१९२५) को पहिलो छोरा थिए।
आफ्नो हजुरबुवाको पुर्खाको जराबाट, उनी सैयद इराकी अरब वंशका थिए।[१]
पाकिस्तानमा राजनीतिक जीवन
सम्पादन गर्नुहोस्उनलाई प्रधानमन्त्री लियाकत अली खान लियाकत प्रशासनमा पहिलो रक्षा सचिव रूपमा नियुक्त गरेका थिए, जो नागरिक नोकरशाही, पुलिस र सेनाको नजिकको समन्वयका साथ ब्रिटिस भाइसरेगल मोडेलमा सरकार चलाउनमा भर परेका थिए। रक्षा सचिवको रूपमा, उनले सन् १९४७ मा भारतसँगको पहिलो युद्ध सैन्य प्रयासहरूको निरीक्षण गरे, साथै कलातका खानद्वारा बलुचिस्तान असफल पृथकता देखे।[२]
अध्यक्षता (१९५६–५८)
सम्पादन गर्नुहोस्नवगठित इलेक्टोरल कलेजले २३ मार्च १९५६ मा संविधानको पहिलो सेटको घोषणामा मिर्जालाई सर्वसम्मतिले पहिलो राष्ट्रपतिको रूपमा निर्वाचित गर्यो [३] अवामी लिग, मुस्लिम लिग र रिपब्लिक पार्टीको गठबन्धनले उनको राष्ट्रपतिको समर्थन गरेको थियो।[३]
१२ सेप्टेम्बर १९५६ मा, उहाँले स्थापना गरेका र मुख्य अध्यक्ष बनेका थिए गणराज्य पार्टीको साथै, मुस्लिम लिग प्रतिकूल थियो, मुख्यतः गणराज्यवाद र संरक्षणवादको विचारमा असहमति भएकोको कारण। मिर्जाको गणराज्य पार्टीमा ठुलो दबाव न राख्न सक्दा, मुस्लिम लिगले प्रधानमन्त्री मुहम्मद अलीको इस्तिफा दिनको माग सफल गरेको थियो १२ सेप्टेम्बर १९५६ मा।
यी घटनाक्रमहरूमा, राष्ट्रपति मिर्जाले अवामी लीगलाई केन्द्रीय सरकार गठन गर्न आमन्त्रित गरे जसले हुसेन सुहरावर्दीलाई प्रधानमन्त्री नियुक्त गरे, जसले रिपब्लिकन पार्टीसँग गठबन्धन गरे, सरकारको जिम्मेवारी लिन।[४]
निर्वासन र मृत्यु
सम्पादन गर्नुहोस्
१३ नोभेम्बर १९६९ मा उनको ७०औँ जन्मदिनमा हृदयघातका कारण उनको मृत्यु भयो। पाकिस्तानका राष्ट्रपति याह्या खान उनलाई पूर्वी पाकिस्तान गाड्न अस्वीकार गरे। इरानका शाह मोहम्मद रेजा पहलवी राष्ट्रपति मिर्जाको पार्थिव शरीर तेहरान ल्याउन आफ्नो व्यक्तिगत विमान लन्डन पठाए, जहाँ उनलाई राजकीय अन्त्येष्टि गरिएको थियो। प्रधानमन्त्री अब्बास होवेयदासहित सयौँ इरानी र इरानमा रहेका पाकिस्तानी प्रवासीहरूले बिदाइ गरे र प्रार्थना गरे।[५]
पाकिस्तानमा बस्ने इस्कन्दर मिर्जाका आफन्तहरूको अनुपस्थितिले अन्त्येष्टि समारोह बिग्रिएको थियो। इरानका विदेशमन्त्री अर्देशिर जाहेदी र पाकिस्तान र इरानमा रहेका राष्ट्रपति इस्कन्दर मिर्जाका साथीहरूको सक्दो प्रयासको बाबजुद पनि सैनिक सरकारले उनीहरूलाई समयमै पाकिस्तान छोड्न रोक लगायो। इरानको इस्लामिक क्रान्ति (१९७९) पछि उनको चिहान अपवित्र गरिएको भन्ने निराधार अफवाहहरू छन्।[६]
सन्दर्भ सामग्रीहरू
सम्पादन गर्नुहोस्- ↑ Bangladesh in Pictures, पृ: २७, अन्तिम पहुँच ३१ मार्च २०१७।
- ↑ Jammu and Kashmir War, 1947–1948: Political and Military Perspective, पृ: ४०।
- ↑ ३.० ३.१ "Iskander Mirza Becomes President [1956]", Story of Pakistan, जुन २००३, अन्तिम पहुँच २ फेब्रुअरी २०१२।
- ↑ "H. S. Suhrawardy Becomes Prime Minister", Story of Pakistan, १ जुलाई २००३, अन्तिम पहुँच ७ अप्रिल २०१७।
- ↑ Humair Ishtiaq (२५ डिसेम्बर २००५), "Rewviews: Rehabilitation overdue", Dawn, Karachi, Pakistan: Jang Publications, मूलबाट २१ जनवरी २०१३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २ फेब्रुअरी २०१२।
- ↑ Humair Ishtiaq (२५ डिसेम्बर २००५), "Rewviews: Rehabilitation overdue", Dawn, Karachi, Pakistan: Jang Publications, मूलबाट २१ जनवरी २०१३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २ फेब्रुअरी २०१२।Humair Ishtiaq (25 December 2005).