सिक्किम अधिराज्य
सिक्किम अधिराज्य पूर्वी हिमालयमा एक वंशानुगत राजतन्त्र थियो जुन १६४२ देखि १६ मे १९७५ सम्म अस्तित्वमा थियो, सिक्किम राजतन्त्र जनमत सङ्ग्रह पछि सिक्किम अधिराज्य भारतको एक राज्य बन्यो। यहाँ नामग्याल वंशका छोग्यालहरूले शासन गरेका थिए।
सिक्किम अधिराज्य འབྲས་ལྗོངས། (सिक्किमी) द्रेञ्जोङ འབྲས་མོ་གཤོངས། (शास्त्रीय तिब्बती) द्रेमशोङ ᰕᰚᰬᰯ ᰜᰤᰴ (लेप्चा) मयेल ल्याङ | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| १६४२–१९७५ | |||||||
 प्रतीकचिह्न
| |||||||
आदर्श वाक्य: "ॐ मणि पद्मे हूँ"[१] | |||||||
राष्ट्रिय गान: द्रेञ्जोङ सिले याङ छगपा चिलो[२] "यो सिक्किम किन यति ताजा र सुंदर फुलिरहेको छ?" | |||||||
 सिक्किम अधिराज्य | |||||||
| राजधानी | |||||||
| आधिकारिक भाषाहरू | शास्त्रीय तिब्बती, सिक्किमी भाषा | ||||||
| आम भाषाहरू | लेप्चा भाषा (प्रारम्भिक अवधि), जोङ्खा भाषा, नेपाली भाषा (पछि) | ||||||
| धर्म | तिब्बती बौद्ध धर्म | ||||||
| रैथाने(हरू) | भूटिया, सिक्किमी लोगहरू | ||||||
| सरकार | पूर्ण राजतन्त्र | ||||||
| छोग्याल | |||||||
• १६४२–१६७० ई. (first) | फुन्सोग नामग्याल | ||||||
• १९६३–१९७५ (last) | पाल्देन थोन्डुप नामग्याल | ||||||
| व्यवस्थापिका | सिक्किमको राज्य विधान परिषद | ||||||
| इतिहास | |||||||
• स्थापना | १६४२ | ||||||
• तितालिया सन्धि हस्ताक्षर गरे | १८७१ | ||||||
• दार्जिलिङ ब्रिटिस राजलाई दिइएको | १८३५ | ||||||
• पाल्देन थोन्डुप नामग्याललाई त्याग गर्न बाध्य | १९७५ | ||||||
• भारतमा विलय | १६ मे १९७५ | ||||||
| मुद्रा | रुपैयाँ | ||||||
| |||||||
| अचेल | भारत | ||||||
.svg)
इतिहास
सम्पादन गर्नुहोस्राजतन्त्रको जग
सम्पादन गर्नुहोस्किंवदन्तीअनुसार पूर्वी तिब्बतको खामस्थित मिन्याक घरका १४औँ शताब्दीका राजकुमार ख्ये बुम्साले आफ्नो भाग्य खोज्न दक्षिणको यात्रा गर्न निर्देशन दिने ईश्वरीय प्रकाश पाए। ख्ये बुम्साका पाँचौँ पुस्ताका सन्तान फुन्सोग नामग्याल सन् १६४२ मा सिक्किमको राजतन्त्रका संस्थापक बने, जब उनलाई युकसोमका तीन पूज्य लामाहरूले सिक्किमको पहिलो छोग्याल वा पुजारी-राजाको रूपमा अभिषेक गरे। फुन्सोग नामग्याललाई सन् १६७० मा उनका छोरा तेनसुङ नामग्यालले उत्तराधिकारी बनाए, जसले राजधानी लाई युक्सोमबाट राब्देन्त्से (आधुनिक पेलिङ नजिकै) मा स्थानान्तरण गरे।
नेपाली प्रभुत्व
सम्पादन गर्नुहोस्१८औँ शताब्दीको मध्यतिर सिक्किममा नेपाल (तत्कालीन गोरखा राज्य) र भुटान दुवैले आक्रमण गरेका थिए र ४० वर्षभन्दा बढी समयसम्म गोर्खा र भुटानी दुवै शासनको अधीनमा थिए। सन् १७७५ देखि १८१५ को बीचमा पूर्वी र मध्य नेपालका लगभग १८०,००० जातीय नेपालीहरू सिक्किममा बसाइँ सरे। तथापि, भारतमा ब्रिटिस उपनिवेशपछि सिक्किमले आफ्नो साझा शत्रु नेपालसँग लड्नका लागि ब्रिटिस भारतसँग गठबन्धन गरेको थियो। त्यसपछि नेपालीहरूले सिक्किममाथि आक्रमण गरे र तराईलगायत अधिकांश क्षेत्र माथि कब्जा जमाए। यसले सन् १८१४ मा ब्रिटिस इस्ट इन्डिया कम्पनीलाई नेपालमाथि आक्रमण गर्न उत्प्रेरित गऱ्यो, जसको फलस्वरूप नेपाल अङ्ग्रेज युद्ध भयो। बेलायत र नेपालबीच भएको सुगौली सन्धि र सिक्किम र ब्रिटिस भारतबीच भएकोतितालिया सन्धिको फलस्वरूप नेपालले क्षेत्रीय सहुलियत प्राप्त गऱ्यो, जसले सिक्किमलाई ब्रिटिस भारतलाई सुम्पिदियो।
बेलायती र भारतीय संरक्षित राज्य
सम्पादन गर्नुहोस्सन् १८६१ को तुम्लोङ सन्धिअन्तर्गत सिक्किम ब्रिटिस संरक्षित राज्य बन्यो भने सन् १९५० मा भारतीय संरक्षित राज्य बन्यो।
सिक्किमका नबौँ चोग्याल थुटोब नामग्यालले आध्यात्मिक नेतृत्वका लागि दलाई लामालाई हेरे र उनको शासनकालमा तिब्बती सरकारले सिक्किममा राजनीतिक प्रभाव पुनः प्राप्त गर्न थाल्यो। सन् १८८८ मा अङ्ग्रेजहरूले सिक्किमबाट तिब्बती सेनालाई देश निकाला गर्न सैन्य अभियान चलाएका थिए।
भारत सम्मिलित
सम्पादन गर्नुहोस्सन् १९७५ मा सिक्किममा नेपाली हिन्दुहरूमाथि भेदभावको आरोप लागेपछि चोग्यालहरूप्रति आक्रोश उत्पन्न भयो। उनीहरूको उक्साहटले गर्दा भारतीय सेनाका जवानहरू गान्तोकमा गए। सेनाले अप्रिल १९७५ मा दरबारका पहरेदारहरूलाई मारेर दरबारलाई घेरेको थियो।
राजदरबारलाई निःशस्त्रीकरण गरेपछि, शंकास्पद परिस्थितिमा राजतन्त्रमाथि जनमत सङ्ग्रह गरिएको थियो, जसमा सिक्किमी जनताले राजशाही उन्मूलनको पक्षमा अत्यधिक मतदान गरेका थिए र काजी लेन्डुप दोर्जीको नेतृत्वमा सिक्किमको नयाँ संसदले सिक्किमलाई भारतीय राज्य बनाउने प्रस्ताव गरेको थियो, जसलाई प्रधानमन्त्री इन्दिरा गान्धीको नेतृत्वमा भारत सरकारले तुरुन्तै स्वीकार गरेको थियो।
संस्कृति र धर्म
सम्पादन गर्नुहोस्संस्कृति र धर्ममा सिक्किम तिब्बतसँग नजिकबाट जोडिएको थियो, जहाँबाट यसको पहिलो राजा बसाइँ सरेका थिए, र भुटान, जससँग यसको सीमा साझा छ। मुख्यतया पूर्वी र मध्य नेपालका ठुलो जातीय नेपाली जनसङ्ख्याको उपस्थितिले पनि नेपालसँग सांस्कृतिक सम्बन्ध लाई बढावा दिन्छ।
सिक्किमका राजाहरू
सम्पादन गर्नुहोस्| नाम | जीवनकाल | शासन सुरु | शासन समाप्त | टिप्पणीहरू | राजवंश | तस्बिर |
|---|---|---|---|---|---|---|
फुन्सोग नामग्याल
| १६०४–१६७० (६५-६६ वर्षको उमेर) | १६४२ | १६७० | नामग्याल |  | |
तेनसुङ नामग्याल
| १६४४–१७०० (५५-५६ वर्षको उमेर) | १६७० | १७०० | नामग्याल |  | |
छ्योदोर नामग्याल
| १६८६–१७१७ (३०-३१ वर्षको उमेर) | १७०० | १७१७ | नामग्याल | | |
गुरमेद नामग्याल
| १७०७–१७३३ (२५-२६ वर्षको उमेर) | १७१७ | १७३३ | नामग्याल | | |
फुन्सोग नामग्याल द्वितीय
| १७३३–१७८० (४६–४७ वर्षको उमेर) | १७३३ | १७८० | नामग्याल | | |
तेन्जिङ नामग्याल
| १७६९–१७९३ (२३-२४ को उमेर) | १७८० | १७९३ | नामग्याल | | |
सुफुद नामग्याल
| १७८५–१८६३ (७७-७८ को उमेर) | १७९३ | १८६३ | नामग्याल | | |
सिद्क्योङ नामग्याल
| १८१९–१८७४ (उमेर ५४-५५) | १८६३ | १८७४ | नामग्याल | | |
थुटोब नामग्याल
| १८६० – ११ फेब्रुअरी १९१४ (उमेर ५३-५४) | १८७४ | ११ फेब्रुअरी १९१४ | नामग्याल |  | |
सिद्क्योङ तुल्कु नामग्याल
| १८७९ – ५ डिसेम्बर १९१४ (३४-३५ वर्षको उमेर) | ११ फेब्रुअरी १९१४ | ५ डिसेम्बर १९१४ | नामग्याल |  | |
टाशी नामग्याल
| २६ अक्टोबर १८९३ – २ डिसेम्बर १९६३ (उमेर ७०) | ५ डिसेम्बर १९१४ | २ डिसेम्बर १९६३ | नामग्याल |  | |
पाल्देन थोन्डुप नामग्याल
| २३ मे १९२३ – २९ जनवरी १९८२ (उमेर ५८) | २ डिसेम्बर १९६३ | १० अप्रिल १९७५ | नामग्याल |  |
यो पनि हेर्नुहोस्
सम्पादन गर्नुहोस्सन्दर्भ सामग्रीहरू
सम्पादन गर्नुहोस्- ↑ "Sikkim / Dämojong"। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०२१-११-२२ मिति
- ↑ Hiltz, Constructing Sikkimese National Identity 2003, पृष्ठ 80–81.
- ↑ According to Article II of Convention of Calcutta, Sikkim was a direct protectorate of the British Government, not the British Indian government.