मुख्तियार

मुख्तियार शाहकालिन नेपालको सर्वोच्च भारदारको पद थियो । यस पद प्रशासनिक एवम् सैनिक शक्तिको सर्वोच्च निर्देशनकेन्द्र थियो । यो आधुनिक प्रधानमन्त्री सरहको पद थियो । मुख्तियार शब्दको संरचना मुख्य र अख्तियार दुई शब्दमा हुन्छ । मुख्यको अर्थ प्रमुख र अख्तियारको अर्थ शक्ति हुन्छ । त्यसैले मुख्तियार देशको प्रमुख शक्ति अर्थात् प्रधान मन्त्री हो । नेपालमा मुख्तियार पदमा आसिन पहिलो व्यक्ति राजा रणबहादुर शाह हुन् । राजगद्दीको त्याग गरेपश्चात उनले सत्ता हत्याउन मुख्तियार को उपाधि लिएका थिए । उनको देहान्त पछि भीमसेन थापाले यस पदको उपयोग गरेका थिए । सङ्ख्या निम्न छ (राणा वंशको उत्तराधिकारी मुख्तियारहरू हटाइएको):

नेपाल अधिराज्यको मुख्तियार
मुख्तियार भीमसेन थापा
सम्बोधन	श्री मुख्तियार जर्नेल मुख्तियार साहेब
निवास	भिन्न
आसन	वसन्तपुर दरबार
नियुक्तिकर्ता	नेपालको राजा
अग्रगामी	दामोदर पाँडे (नेपालको मूलकाजी)
गठन	सन् १८०६ फेब्रुअरी २६
प्रथम धारक	रणबहादुर शाह
अन्तिम धारक	माथवरसिंह थापा
खारेज	सन् १८४३ डिसेम्बर २५
उत्तराधिकार	माथवरसिंह थापा (नेपालको प्रधानमन्त्री)

नेपाल अधिराज्यका मुख्तियारहरूको सूची

क्र.स.		तस्विर	नाम (जन्म–मृत्यु)	कार्यकाल		राजनीतिक दल
				कार्यालयमा	अवकाश
	१		रणबहादुर शाह (1775–1806)	26 February 1806	26 April 1806	स्वतन्त्र
	२		भीमसेन थापा (1775–1839)	1806	1837	स्वतन्त्र
	३		रणजङ्ग पाँडे (1789–1843) 1st time	1837	1837	स्वतन्त्र
	४		रङ्गनाथ पौड्याल (1773–?) 1st time	1837	1838	स्वतन्त्र
	५		पुष्कर शाह (1784–1846)	1838	1839	स्वतन्त्र
	(३)		रणजङ्ग पाँडे (1789–1843) 2nd time	1839	1840	स्वतन्त्र
	(४)		रङ्गनाथ पौड्याल (1773–?) 2nd time	1840	1840	स्वतन्त्र
	६		फत्तेजङ्ग शाह (1805–1846) 1st time	November 1840	January 1843	स्वतन्त्र
	७		माथवरसिंह थापा (1798–1845)	November 1843	25 December 1843	स्वतन्त्र

प्रधानमन्त्री माथवरसिंह थापा पहिलो पटक प्रधानमन्त्रीको पदमा आसित थिए । उनीपछि प्रधानमन्त्रीहरू नै सरकार प्रमुख भए । मुख्तियार पद फेरि राणा वंशको शासनमा दोस्रो सरकार प्रमुख पद (वा श्री ३ को उत्तराधिकारी) बन्न पुग्यो । राणा शासनको अन्त्यसँगै मुख्तियार पदको प्रयोग समाप्त भयो ।

यो पनि हेर्नुहोला

• नेपालका प्रधानमन्त्रीहरू
• नेपालका प्रधान सेनापतिहरू