महिषासुर
महिषासुर हिन्दू धर्म एक भैसी जातीय असुर हो। उनलाई हिन्दू ग्रन्थमा एक छलपूर्ण राक्षसको रूपमा चित्रण गरिएको छ जसले आकार परिवर्तन गरेर आफ्नो दुष्ट मार्गहरू पछ्याउँथे। [१][२][३] महिषासुर असुर रम्भ र महिषीको छोरा थिए। देवी दुर्गाले त्रिशूलद्वारा उनको बध गरिन्, त्यसपछि उनलाई महिषासुरमर्दिनी (महिषासुरको वधकर्ता) को नामले सम्बोधन गर्न थालियो । महिषासुरको गजासुर नामको छोरा थियो।
| महिषासुर | |
|---|---|
| संबद्ध | असुर |
| सन्तान | गजासुर |
| Texts | पुराण |
| पिता | रम्भ |
नवरात्रि पर्वमा महिषासुर र दुर्गाबिचको यो युद्धको चर्चा प्रशंसा गरिन्छ, विजयादशमी महिषासुरको पराजयको उत्सव हो। "दुष्टमाथि असलको विजय" को यस कथाले हिन्दू धर्म, विशेष गरी शक्तिवादमा गहिरो प्रतीक दर्शाउँछ, र धेरै दक्षिण र दक्षिणपूर्व एसियाली हिन्दू मन्दिरहरूमा देवी महात्म्य वर्णन गरिएको र पुनः अभिनय गरिएको छ।[४][५][६]
आदि शङ्कर रचित महिषासुर मर्दिनी स्तोत्र देवी दुर्गाको किंवदन्तीको सम्झनामा लेखिएको थियो।[७]
किंवदन्ती
सम्पादन गर्नुहोस्महिषासुर महिष (अर्थ: "भैँसी") र असुर (अर्थ: "राक्षस") मिलेर बनेको संस्कृत शब्द हो, जसको अनुवाद "भैँसी राक्षस" हुन्छ। असुरको परम्परा झै , महिषासुरले देवताहरू विरुद्ध युद्ध गरे। महिषासुरलाई कोही पुरुषले मार्न नसक्ने वरदान पाएका थिए। देवताहरू र राक्षसहरू (असुरहरू) बिचको युद्धमा इन्द्रको नेतृत्वमा रहेका देवताहरू महिषासुरद्वारा पराजित भएका थिए। पराजय पछि, बिष्णु र महादेव सहित देवताहरू भेला भए जहाँ तिनीहरूको संयुक्त दिव्य शक्ति एकत्रित भएर देवी दुर्गा उत्पन्न भइन् ।
दुर्गाले सिंहको सवारी गर्दै महिषासुरसँग युद्धको नेतृत्व गरिन् र उनलाई मारिन्। त्यसपछि उनको नाम महिषासुरमर्दिनी राखिएको थियो। लक्ष्मी तन्त्र अनुसार, देवी लक्ष्मीले नै महिषासुरलाई तुरुन्तै मार्छिन्, र उनको उपलब्धिको प्रशंसा गर्दा अनन्त सर्वोच्चता प्रदान गर्ने वर्णन गरिएको छ।[८]
महिषासुरको किंवदन्तीको वर्णन देवी महात्म्य भनेर चिनिने शक्तिवाद परम्पराका प्रमुख ग्रन्थहरूमा गरिएको छ, जुन मार्कण्डेय पुराणको अंश हो। महिषासुरको कथा मार्कण्डेयले सवर्णिका मनुको जन्मको कथा सुनाउँदै गरेको अध्यायमा वर्णन गरिएको छ। मार्कण्डेय पुराण, महिषासुरको कथा महर्षि मेधाले सुरथ नामक राजालाई दोस्रो मन्वन्तरामा (विष्णु पुराण अनुसार लगभग १ अर्ब ३० करोड वर्ष पहिले) सुनाएका थिए । [९] महिषासुरलाई एक दुष्टको रूपमा वर्णन गरिएको छ जसले आफ्नो बाहिरी रूप परिवर्तन गर्न सक्छ, तर आफ्नो राक्षसी लक्ष्यहरू कहिल्यै परिवर्तन गर्दैन। [१०]
क्रिस्टोफर फुलरका अनुसार, महिषासुरले बाह्य रूपले लुकेको अज्ञानता र अराजकताको शक्तिलाई प्रतिनिधित्व गर्दछ। [११][१२]
यो प्रतीकवाद दक्षिण एसिया र दक्षिण-पूर्वी एसियामा पाइने हिन्दू कलामा प्रयोग गरिन्छ (जस्तै, जाभानी कला) जहाँ दुर्गालाई शान्त, शान्त, एकत्रित र असलको सुन्दर प्रतीकको रूपमा देखाइएको छ ।[१३]
दुर्गाद्वारा महिषासुरको वध एउटा प्रमुख विषयवस्तु हो जुन नेपाल र भारतभरिका विभिन्न गुफा र मन्दिरहरूमा मूर्तिकला गरिएको थियो। महाबलीपुरम महिषासुरमर्दिनी गुफा, रानी की वाव प्रवेशद्वारमा रहेको एलोरा गुफा, हलेबिडुको होयसलेश्वर मन्दिर र भारतभरिका धेरै मन्दिरहरूमा केही प्रमुख हो।
बिहार, पश्चिम बङ्गाल, झारखण्ड, ओडिसा र अन्य पूर्वी राज्यहरूमा दुर्गा पूजा समयमा दुर्गाको पूजा पंडाल देखाइन्छ जसमा दुर्गाले महिषासुरको हत्या गरेको चित्रण गरिएको छ।[१४] महिषासुरको किंवदंती चलचित्र, नाटक र नृत्य नाटकहरूका लागि पनि प्रेरणा रहेको छ।[१५]
ग्यालरी
सम्पादन गर्नुहोस्-
दुर्गा महिषासुरसँग लडाँइ गर्दै , ९औँ शताब्दीसिरपुर मन्दिर, छत्तीसगढ। -
दुर्गालाई हिन्दू मन्दिरहरूमा सिंहको सवारी गर्ने र धेरै हातहरू भएको देवीको रूपमा चित्रण गरिएको छ, प्रत्येकले महिषासुर वा भैँसी राक्षसलाई पराजित गर्न हतियार बोकेको छ। -
गुफा मन्दिर, महाबलीपुरममा भैँसीको टाउको भएका महिषासुर -
दुर्गाको खुट्टामा महिषासुर एहोल मन्दिर -
दुर्गालाई उनीमा पूजा गरिन्छ।महिषासुरमर्दिनी समयमा, फारम दुर्गा पूजा.. लक्ष्मी अनिगणेश बाँया भागमा गर्दासरस्वती अनि कार्तिकेयदायाँतिर घुमाउनुहोस्।
यो पनि हेर्नुहोस्
सम्पादन गर्नुहोस्- रक्तबीज
- सुम्बा र निसुम्बा
- रामभ (असुर)
- चन्दा र मुण्डा
सन्दर्भ सामग्रीहरू
सम्पादन गर्नुहोस्- ↑ Bane, Theresa (२०१२), Encyclopedia of Demons in World Religions and Cultures, McFarland, पृ: २१४, आइएसबिएन 978-0-7864-8894-0।
- ↑ Bane, Theresa (२०१२), Encyclopedia of Demons in World Religions and Cultures, McFarland, पृ: २१४, आइएसबिएन 978-0-7864-8894-0।
- ↑ Kinsley, David (१९८८), Hindu Goddesses: Visions of the Divine Feminine in the Hindu Religious Tradition, University of California Press, पृ: 96–103, आइएसबिएन 978-0-520-90883-3।
- ↑ Jones, Constance; Ryan, James (२०१४), Encyclopedia of Hinduism, Infobase Publishing, पृ: ३९९, आइएसबिएन 978-0816054589।
- ↑ Rocher 1986, पृष्ठ. 191–192.
- ↑ McDaniel 2004, पृष्ठ. 215–216, 219–220.
- ↑ Navaratri: Prayers, Praises and Hymns, २०१९-१०-२९।
- ↑ Lakshmi Tantra A Pancharatra Text Sanjukta Gupta।
- ↑ The Markandeya Purana (अङ्ग्रेजीमा), Penguin Random House India Private Limited, २०१९-१०-२४, पृ: 421, आइएसबिएन 978-93-5305-671-1।
- ↑ Lochtefeld, James G. (२००२), The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M, The Rosen Publishing Group, पृ: ४१०, आइएसबिएन 978-0-8239-3179-8।
- ↑ Fuller, Christopher John (२००४), The Camphor Flame: Popular Hinduism and Society in India, Princeton University Press, पृ: 108–109, आइएसबिएन 0-691-12048-X।
- ↑ Amazzone, Laura (२०१२), Goddess Durga and Sacred Female Power, University Press of America, पृ: 96–97, आइएसबिएन 978-0-7618-5314-5।
- ↑ Goddess Durga and Sacred Female Power।
- ↑ Durga Puja, Encyclopaedia Britannica
- ↑ Ahalya, Performing Arts, "Mahishasura Mardhanam - Dance drama", Ahalya Performing Arts, मूलबाट २०२१-१२-२२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २६ Jun २०२०।
बाह्य कडीहरू
सम्पादन गर्नुहोस्- Hindu Goddesses: Vision of the Divine Feminine in the Hindu Religious Traditions, David Kinsley (आइएसबिएन ८१-२०८-०३७९-५).
- Mahishasura Mardini Stotram (Prayer to the Goddess who killed Mahishasura), Sri Sri Sri Shankara Bhagavatpadacharya.
- Offering Flowers, Feeding Skulls।
- Seeking Mahadevi: Constructing the Identities of the Hindu Great Goddess।
- The Rise of the Goddess in the Hindu Tradition।
- The Puranas, डिओआई:Ludo Rocher
|doi=मान जाँच (सहायता)।
बाह्य लिङ्कहरू
सम्पादन गर्नुहोस्- * स्वामी शिवानन्द रचित देवी महात्मा Devī Māhātmya by Swami Sivananda at Divine Life Society