भारतीय वायुसेना
भारतीय वायुसेना भारतीय सशस्त्र बलको वायु शाखा हो। यसको प्राथमिक विशेष काम भारतीय हवाई क्षेत्र सुरक्षित गर्नु र सशस्त्र द्वन्द्वको समयमा हवाई युद्ध सञ्चालन गर्नु हो। यो आधिकारिक रूपमा ८ अक्टोबर १९३२ मा ब्रिटिस साम्राज्यको सहायक वायुसेनाको रूपमा स्थापित भएको थियो जसले दोस्रो विश्वयुद्धको समयमा भारतको उड्डयन सेवालाई उपसर्ग रोयलको साथ सम्मान गरेको थियो। सन् १९४७ मा भारतले संयुक्त अधिराज्यबाट स्वतन्त्रता प्राप्त गरेपछि रोयल इन्डियन एयर फोर्सको नाम डोमिनियन अफ इन्डियाको नाम राखियो। सन् १९५० मा गणतन्त्रमा रूपान्तरण भएपछि उपसर्ग रोयल हटाइएको थियो।[९]
सन् १९५० यता भारतीय वायुसेनाले छिमेकी देश पाकिस्तानसँग चार पटक युद्ध गरिसकेको छ। भारतीय वायुसेनाले कार्यवाही गरेका अन्य प्रमुख कार्यवाहीहरूमा कार्यवाही विजय, कार्यवाही मेघदूत, कार्यवाही क्याक्टस र कार्यवाही पुमलाई समावेश छन्। भारतीय वायुसेनाको उद्देश्य शत्रुतापूर्ण शक्तिहरूसँगको संलग्नताभन्दा पनि विस्तारित छ, वायुसेनाले संयुक्त राष्ट्रसङ्घको शान्ति उद्देश्यमा भाग लिन्छ।
भारतका राष्ट्रपतिले भारतीय वायुसेनाको सर्वोच्च कमाण्डरको दर्जा पाएका छन्। १ जुलाई २०१७ सम्म, १,७०,५७६ कर्मचारीहरू भारतीय वायुसेनामा सेवामा छन्। वायुसेनाको प्रमुख, एक एयर चीफ मार्शल, एक चार-तारा अधिकारी हो र वायुसेनाको परिचालन कमान्डको ठुलो हिस्साको लागि जिम्मेवार छ। भारतीय वायुसेनामा कुनै पनि समयमा एक भन्दा बढी सेवारत एसीएम छैनन्। भारतीय वायुसेनाको मार्शलको दर्जा भारतका राष्ट्रपतिले इतिहासमा एक पटक अर्जन सिंहलाई प्रदान गरेका छन्। २६ जनवरी २००२ मा, सिंह भारतीय वायुसेनाको पहिलो र अहिलेसम्म, केवल पाँच तारे स्तरका अधिकारी बने।[१०]
उद्देश्य
सम्पादन गर्नुहोस्भारतीय वायुसेनाको उद्देश्यलाई सन् १९४७ को सशस्त्र बल ऐन, भारतको संविधान र सन् १९५० को वायुसेना ऐनले परिभाषित गरेको छ। यसले आदेश दिन्छ कि हवाई युद्धस्थानमा:
भारत र त्यहाँको प्रत्येक भागको रक्षाको लागि तयारी र युद्धको समयमा अनुकूल हुन सक्ने सबै कार्यहरू यसको अभियोजनको लागि र यसको समाप्ति पछि प्रभावकारी डिमोबिलाइजेसनको लागि समावेश छ।
- भारतीय वायुसेनाको प्राथमिक उद्देश्य सेना र नौसेनाको समन्वयमा हवाई खतराहरूबाट राष्ट्र र यसको हवाई क्षेत्रको रक्षा गर्नु हो।
- दोस्रो उद्देश्य प्राकृतिक विपत्ति र आन्तरिक अशान्तिको समयमा नागरिक शक्तिलाई सहयोग गर्नु हो।
- भारतीय वायुसेनाले युद्धभूमिमा भारतीय सेनाका सैनिकहरूलाई नजिकको हवाई समर्थन प्रदान गर्दछ र रणनीतिक र सामरिक एयरलिफ्ट क्षमताहरू पनि प्रदान गर्दछ।
- भारतीय वायुसेनाले भारतीय सेनाको लागि रणनीतिक एयर लिफ्ट वा सेकेन्डरी एयरलिफ्ट पनि प्रदान गर्दछ।
- भारतीय वायुसेनाले भारतीय सशस्त्र बलका अन्य दुई शाखाहरू, अन्तरिक्ष विभाग र भारतीय अन्तरिक्ष अनुसन्धान सङ्गठन (इसरो) सँग मिलेर एकीकृत अन्तरिक्ष सेल पनि सञ्चालन गर्दछ।
- प्राकृतिक विपत्तिको समयमा सर्वसाधारणको उद्धार
- अस्थिरता वा अन्य समस्याको स्थितिमा विदेशबाट भारतीय नागरिकहरूको उद्धार
व्यवहारमा, यसलाई एक निर्देशनको रूपमा लिइन्छ जसको अर्थ भारतीय वायुसेनाले भारतीय हवाई क्षेत्रको सुरक्षा गर्ने जिम्मेवारी वहन गर्दछ र यसैले सशस्त्र बलका अन्य शाखाहरूसँग मिलेर राष्ट्रिय हितलाई अगाडि बढाउँछ। भारतीय वायुसेनाले युद्धभूमिमा रहेका भारतीय सेनाका सैनिकहरूलाई नजिकको हवाई सहयोग प्रदान गर्नुका साथै रणनीतिक र सामरिक एयरलिफ्ट क्षमताहरू प्रदान गर्दछ। इन्टिग्रेटेड स्पेस सेल भारतीय सशस्त्र बल, नागरिक अन्तरिक्ष विभाग र भारतीय अन्तरिक्ष अनुसन्धान सङ्गठनद्वारा संचालित छ। नागरिक द्वारा संचालित अन्तरिक्ष अन्वेषण सङ्गठनहरू र सैन्य सङ्कायलाई एकल एकीकृत अन्तरिक्ष सेल अन्तर्गत एकताबद्ध गरेर सेना कुशलतापूर्वक अन्तरिक्ष अन्वेषणको नागरिक क्षेत्रमा नवीनताबाट लाभ उठाउन सक्षम छ, र नागरिक विभागहरू पनि लाभान्वित हुन्छन्।[११]
भारतीय वायुसेना, उच्च प्रशिक्षित चालक दल, पायलट, र आधुनिक सैन्य सम्पत्तिमा पहुँचको साथ भारतलाई द्रुत प्रतिक्रिया निकासी, खोज र उद्धार अभियान, र कार्गो विमानमार्फत प्रभावित क्षेत्रहरूमा राहत आपूर्ति प्रदान गर्ने क्षमता प्रदान गर्दछ। भारतीय वायुसेनाले सन् १९९८ मा गुजरात चक्रवात, सन् २००४ मा सुनामी र सन् २०१३ मा उत्तर भारतमा आएको बाढीजस्ता प्राकृतिक प्रकोपका बेला राहत कार्यमा व्यापक सहयोग गरेको थियो। भारतीय वायुसेनाले श्रीलङ्कामा अपरेशन रेन्बो जस्ता राहत अभियानहरू पनि सञ्चालन गरेको छ।[१२]
सन्दर्भ सामग्रीहरू
सम्पादन गर्नुहोस्- ↑ "20% Sailor Shortage in Navy, 15% Officer Posts Vacant in Army, Nirmala Sitharaman Tells Parliament", २७ डिसेम्बर २०१७, मूलबाट २७ डिसेम्बर २०१७-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २०१७-१२-२८।
- ↑ (Iiss), The International Institute of Strategic Studies (२५ फेब्रुअरी २०२१), The Military Balance 2021 (अङ्ग्रेजीमा), Routledge, Chapman & Hall, 10,000 civilian personnel Incorporated, आइएसबिएन 978-1-032-01227-8।
- ↑ "The IAF Motto", अन्तिम पहुँच २०१९-११-२३।
- ↑ "Indian Airforce Motto", IAF Careers, अन्तिम पहुँच ३१ मे २०२१। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २५ सेप्टेम्बर २०२१ मिति
- ↑ "Touch The Sky With Glory – 86th Anniversary of Indian Air Force", Press Information Bureau, मूलबाट २०२१-१२-१२-मा सङ्ग्रहित।
- ↑ Mukundananda, Swami, "Chapter 11, Verse 24 – Bhagavad Gita, The Song of God – Swami Mukundananda", Bhagavad Gita, The Song of God – Swami Mukundananda, अन्तिम पहुँच २०२१-०७-०६।
- ↑ "IAF celebrates 87th Air Force Day – Abhinandan enthrals audience", The Economic Times, अन्तिम पहुँच २०२०-१०-०६।
- ↑ "In a first, Rafale fighter jet to feature in Air Force Day parade", Hindustan Times (अङ्ग्रेजीमा), २०२०-१०-०३, अन्तिम पहुँच २०२०-१०-०६।
- ↑ "Indian Air Force", indianairforce.nic.in, मूलबाट ९ अप्रिल २००९-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ४ फेब्रुअरी २०१९।
- ↑ "Arjan Singh: IAF's 1965 war hero and the only five-star ranked officer", १६ सेप्टेम्बर २०१७, मूलबाट १९ अक्टोबर २०१७-मा सङ्ग्रहित।
- ↑ "India Begins Work On Space Weapons Command", Indo-Asian News Service (IANS), १२ अप्रिल २००६, मूलबाट ९ जुलाई २००७-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २३ जुन २०१४। = Archive.today अभिलेखिकरण ९ जुलाई २००७ मिति
- ↑ "Aid to Civil Power", मूलबाट २५ जुलाई २०१०-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ७ जुलाई २०१०।
बाह्य कडीहरू
सम्पादन गर्नुहोस्