भारतीय गणतन्त्रका दुई प्रमुख छोटो नामहरू छन्, जसमध्ये प्रत्येक ऐतिहासिक रूपमा महत्त्वपूर्ण छ, भारत र इन्डिया। तेस्रो नाम, "हिन्दुस्तान", कहिलेकाहीँ भारतीय उपमहाद्वीपका अधिकांश आधुनिक भारतीय राज्यहरू समावेश भएको क्षेत्रको लागि वैकल्पिक नाम हो जब भारतीयहरू आपसमा बोल्छन्। "भारत", "हिन्दुस्तान", वा "इन्डिया" को प्रयोग कुराकानीको सन्दर्भ र भाषामा निर्भर गर्दछ।

भारतीय उपमहाद्वीप समावेश भएको भौगोलिक क्षेत्र

"भारत", धेरै भारतीय भाषाहरूमा भारतको नाम, मुख्यतया भारतहरूको वैदिक जनजातिको नामबाट आएको हो जसलाई ऋग्वेदमा आर्यवर्तको प्रमुख राज्यहरू मध्ये एकको सुरुमा भारत नामले गङ्गा उपत्यकाको पश्चिमी भागलाई मात्र बुझाएको थियो, तर पछि यसलाई "भारत" नामको रूपमा भारतीय उपमहाद्वीप र बृहत्तर भारतको क्षेत्रमा लागु गरियो। "इन्डिया" नाम मूल रूपमा सिन्धु नदीको नामबाट आएको हो र हेरोडोटस (५औँ शताब्दी ईपूर्व) देखि ग्रीकमा प्रयोग भइरहेको छ। यो शब्द पुरानो अङ्ग्रेजीमा ९औँ शताब्दीको सुरुमा देखा पर्‍यो र १७औँ शताब्दीमा आधुनिक अङ्ग्रेजीमा पुन: उत्पन्न भयो।

"हिन्दुस्तान" भारतीय गणतन्त्रको तेस्रो नाम हो। यो मुगल शासनकालमा लोकप्रिय थियो। 'हिन्दु' शब्द "सिन्धु" (सिन्धु नदी) को पुरानो फारसी रूपान्तरण थियो। "हिन्दुस्तान" उर्दु विद्वानहरू बीच अझै पनि सामान्य छ।

सन् १९५० मा अपनाएको भारतीय संविधानको धारा १ मा भारतको वैकल्पिक नामको रूपमा भारतलाई चयन गरिएको थियो।[] भारत वैदिक जनजाति भारतहरूको नामबाट व्युत्पन्न भएको हो, जसलाई ऋग्वेदमा आर्यवर्तको मूल जनजातिहरू मध्ये एकको रूपमा उल्लेख गरिएको छ र उल्लेखनीय रूपमा दाशराज्ञ युद्धमा भाग लिइएको छ। केही अन्य पुराण खण्डहरूले उही भारत जातिलाई जनाउँछ, जसलाई महाभारतमा दुष्यन्तका छोरा भारतका वंशज भनेर वर्णन गरिएको छ।[]

ग्रीक Ἰνδική / Indikē वा India (Ἰνδία) शब्द रोमन भाषा मार्फत हुँदै अङ्ग्रेजीमा आएको हो।[] नाम अन्ततः संस्कृत सिन्धुबाट आएको हो, जुन सिन्धु नदीको साथसाथै तल्लो सिन्धु क्षेत्र (पाकिस्तानको आधुनिक सिन्ध) को नाम थियो। सिन्धुको पुरानो फारसी बराबर हिन्दु थियो।[]

हिन्द / हिन्दुस्तान

सम्पादन गर्नुहोस्

हिन्दुस्तान भारतको लागि फारसी भाषाको नाम हो, जसले व्यापक रूपमा भारतीय उपमहाद्वीपलाई बुझाउँछ। हिन्दको रूपमा पनि चिनिन्छ, यो इन्डिक शब्द सिन्धको इरानी शब्द हो, र मूल रूपमा तल्लो सिन्धु नदीको बायाँ किनारमा भूमिको पथलाई जनाइएको छ। पछि, यो शब्दले सिन्धु गङ्गा मैदानलाई सन्दर्भ गर्‍यो, र हिन्दुस्तानी भाषामा यस क्षेत्रको शास्त्रीय नाम बन्यो, र यसले अन्ततः प्रारम्भिक आधुनिक कालदेखि सम्पूर्ण उपमहाद्वीपलाई जनाउँछ। सन् १९४७ मा भारतको विभाजन पछि, हिन्दुस्तान आजको दिन सम्म भारतीय गणतन्त्रको लागि एक ऐतिहासिक नामको रूपमा प्रयोग गरिँदै आएको छ।[]

सन्दर्भ सामग्रीहरू

सम्पादन गर्नुहोस्
  1. Clémentin-Ojha, Catherine (२०१४), "'India, that is Bharat…': One Country, Two Names", South Asia Multidisciplinary Academic Journal 10 
  2. Dineschandra Sircar (१९७१), Studies in the Geography of Ancient and Medieval India, Motilal Banarsidass, पृ: ३, आइएसबिएन 978-81-208-0690-0 
  3. Harris, J. (२०१२), Indography: Writing the "Indian" in Early Modern England, Palgrave Macmillan US, पृ: ८, आइएसबिएन 978-1-137-09076-8 
  4. Thieme, P. (१९७०), "Sanskrit sindu-/Sindhu- and Old Iranian hindu-/Hindu-", in Mary Boyce; Ilya Gershevitch, W. B. Henning memorial volume, Lund Humphries, पृ: 447–450, आइएसबिएन 9780853312550 
  5. Kapur, Anu (२०१९), Mapping Place Names of India (अङ्ग्रेजीमा), Taylor & Francis, आइएसबिएन 978-0-429-61421-7