पश्चिमी गङ्गा वंश

पश्चिमी गङ्गा भारतको पुरातन कर्नाटकको एक महत्वपूर्ण शासक वंश थियो जुन लगभग ३५० देखि १००० ईस्वी सम्म चलेको थियो। पछिका शताब्दीहरूमा कलिङ्ग (आधुनिक ओडिशा र उत्तरी आन्ध्र प्रदेश) मा शासन गर्ने पूर्वी गङ्गाहरूबाट छुट्याउनका लागि तिनीहरूलाई "पश्चिमी गङ्गा" भनेर चिनिन्छ। सामान्य विश्वास यो छ कि पश्चिमी गङ्गाहरूले आफ्नो शासन एक समयमा सुरु गरे जब दक्षिण भारतमा पल्लव साम्राज्यको कमजोरीका कारण धेरै देशी कुलहरूले आफ्नो स्वतन्त्रताको दाबी गरे, एक भू-राजनीतिक घटनालाई कहिलेकाहीँ समुद्र गुप्तको दक्षिणी विजयहरूको श्रेय दिइन्छ। पश्चिमी गङ्गा सार्वभौमिकता लगभग ३५० देखि ५५० सम्म चलेको थियो, सुरुमा कोलारबाट शासन गर्दै र पछि, आधुनिक मैसूर जिल्लाको कावेरी नदीको किनारमा रहेको तलकाडुमा आफ्नो राजधानी सारियो।

पश्चिमी गङ्गा वंश ಪಶ್ಚಿಮ ಗಂಗ ಸಂಸ್ಥಾನ
सन् ३५०–१०००
पश्चिमी गङ्गा वंश
वस्तु-स्थिति	राज्य
राजधानी	कोलार तलकाडु
आम भाषाहरू	कन्नड संस्कृत
धर्म	जैन धर्म हिन्दु धर्म
सरकार	राजतन्त्र
महाराजा
• ३५०–३७०	कङ्गनिवर्मा माधवा
• ९८६–९९९	रचमल्ल पाँचौँ
इतिहास
• प्रारम्भिक गङ्गा अभिलेख	४००
• स्थापित	सन् ३५०
• विस्थापित	१०००
पूर्ववर्ती उत्तरवर्ती पल्लव वंश चोल वंश
अचेल	भारत

इतिहास

प्रादेशिक रूपमा सानो राज्य भए पनि, आधुनिक दक्षिण कर्नाटक क्षेत्रको राजनीति, संस्कृति र साहित्यमा पश्चिमी गङ्गाको योगदान महत्त्वपूर्ण मानिन्छ। पश्चिमी गङ्गा राजाहरूले सबै धर्महरूप्रति उदार सहिष्णुता देखाए तर तिनीहरू जैन धर्मप्रतिको संरक्षणका लागि सबैभन्दा प्रसिद्ध छन् जसको परिणामस्वरूप श्रवणबेलागोला र कम्बादहल्ली जस्ता ठाउँहरूमा स्मारकहरू निर्माण गरियो। यस वंशका राजाहरूले ललित कलालाई प्रोत्साहित गरेका थिए जसका कारण कन्नड र संस्कृतमा साहित्यको विकास भयो।

पश्चिमी गङ्गा राजवंश (चौथो शताब्दी अघि) को संस्थापकहरूको पुर्खाको सम्बन्धमा धेरै सिद्धान्तहरू प्रस्तावित गरिएको छ। केही पौराणिक विवरणहरूले उत्तरी उत्पत्तिलाई सङ्केत गर्छ, जबकि एपिग्राफीमा आधारित सिद्धान्तहरूले दक्षिणी उत्पत्तिको सुझाव दिन्छ। केही अभिलेखहरूका अनुसार, पश्चिमी गङ्गाहरू कान्वयन गोत्रका थिए र तिनीहरूको वंश सौर्य वंशका इक्ष्वाकुससँग मिल्छ।

प्रशासन

शिलालेखहरूले प्रधानमन्त्री (सर्वाधिकारी), कोषाध्यक्ष (श्रीभण्डारी), परराष्ट्रमन्त्री (सन्धिविग्रही) र मुख्यमन्त्री (महाप्रधान) जस्ता धेरै महत्त्वपूर्ण प्रशासनिक पदहरू प्रकट गरेका छन्। यी सबै पदहरू सेनापति (दंडनायक) को अतिरिक्त शीर्षकको साथ आए। अन्य पदनामहरू शाही भण्डारी (मानेभरगेड), लुगाहरूको मालिक (महापासायता), हात्ती सेनाको कमाण्डर (गजसहनी), घोडचढीका सेनापति (थुरगासहनी) आदि थिए। शाही घरमा, नियोगीहरूले दरबार प्रशासन, शाही पोशाक र गहना आदिको निरीक्षण गर्थे। पडियाराले डोर किपिङ र प्रोटोकल लगायतका अदालती समारोहको जिम्मेवारी पाएका थिए।