उत्तर (महाभारत)

महाकाव्य महाभारतमा, उत्तर मत्स्य साम्राज्यका राजकुमार र राजा विराटका छोरा थिए, जसको दरबारमा पाण्डवहरूले एक वर्षको लागि आफ्नो बनबासको समयमा लुकेर बिताए। उनकी बहिनी उत्तराको विवाह अर्जुनको छोरा अभिमन्युसँग भयो।

उत्तर
महाभारत पात्र
Uttara and Arjuna discovering the arms
प्राप्त जानकारी
शीर्षक	Prince or Yuvaraja
सम्बद्धता	मत्स्य राज्य
परिवार	बिराट राजा (पिता) शुदेश्ना (माता)
जन्मस्थान	विराट नगरी

प्रमुख भाग

पाण्डवहरूले मत्स्य राज्यमा गुप्तवास बिताएको वर्षको अन्त्यतिर, दुर्योधनले पाण्डवहरू मत्स्यमा लुकिरहेका थिए भन्ने शंकाले त्यो राज्यमा आक्रमण गरे। हस्तिनापुराको सेना मत्स्यको सिमानामा खडा थियो, तर राजा विराटले आफ्नो सम्पूर्ण सेनालाई दक्षिणबाट आक्रमण गर्ने त्रिगर्त सेनासँग लड्न पहिल्यै गइसकेका थिए।

यो खबर राजमहलको आउँदा, उत्तरले निर्धक्क एक्लै कौरव फौजलाई पराजित गर्ने दावा गरे। आफ्नी आमा र उनकी नोकर्नीको उदासीनतामा, उनले आफ्नी बहिनीको नृत्य गर्ने शिक्षक, नपुंसक वृहन्नाला, जो वास्तवमा अर्जुन थिए,लाई आफ्नो सारथिको रूपमा लिएर युद्ध गर्न लागे। उनीहरू कुरु सेनाको नजिक पुग्दा उत्तर दृश्यहरू देखेर आतंकित भए र बृहन्लालाई पछाडि फर्कन भने। जब बृहन्नलाले क्षत्रिय धर्मलाई उद्धृत गरे, उत्तर रथ छोडिदिए र आफ्नो जीवनको बचाउनको लागि भागे, अर्जुन उसको नजिक दौडेर उनलाई समाते। उत्तरको साहसलाई सुदृढ पार्न अर्जुनले आफ्नो वास्तविक चिनारी प्रकट गरे। उत्तर आश्चर्यचकित भए र सुरुमा अर्जुनलाई विश्वास गर्न इन्कार गरे; अर्जुनले आफ्नो दस उपनाम सुनाए पछि मात्र उत्तरले विश्वास गरे कि बृहन्नला वास्तवमा अर्जुन थिए। त्यसपछि अर्जुनले पदभार लिए र एक्लैले सम्पूर्ण हस्तिनापुर सेनालाई पराजित गरे।

महाभारत युद्ध

मुख्य लेख: कुरुक्षेत्र युद्ध

मुख्य लेख: कुरुक्षेत्र युद्धको पहिलो दिन

१८-दिने कुरुक्षेत्र युद्धको क्रममा उत्तर र उनका भाइहरू पाण्डवहरूको समर्थनमा लडिरहे। उत्तरलाई शल्यले युद्धको पहिलो दिनमा मारे।

युद्धमा सुरु रूपमा, युद्धमा पनि पक्षमा ढल्केको छ कौरव रूपमा भीष्म समावेश गर्न असमर्थ छ। आक्रमणमा जाँदा उत्तरले आक्रामक भई आफ्नो रथलाई कौरवा गठनमा लग्यो जहाँ उनलाई शल्यले जाँच गर्यो जसले उत्तरलाई आफ्नो परिचय दिन भन्यो। उत्तरले आफ्नो सैनिक कौशलको बारेमा गर्व गर्दछ र आफूलाई कृष्णसँग तुलना गर्दछ, विराट युद्धमा अर्जुनको सारथि भएको थियो। शल्यले उत्तरमा उसको अहंकारको लागि कडा शब्दमा हप्काए र भने कि "उसको जीव्रो काँड भन्दा तीखो छ।" उत्तरले भयंकर आक्रमणको साथ जवाफ दिए। उनले शल्यको धनुको तस्वीर च्यात्यो र उनलाई घाइते तुल्यायो र शाल्यको रथको पाङ्ग्रा तोडेपछि उसको रथ र घोडाहरूलाई मारे। जसरी शल्यालाई डिफेस्टेन्ट गरिएको छ, उत्तरले मार्ने प्रहारको उद्देश्य बनाएको छ, र शल्यलाई हाँसो गर्दै सोध्यो, "के यो मेरो जीभ हो, वा मेरो तीरले तिमीलाई मार्नेछ?" जमिनबाट, शल्यले उत्तरको शरीरमा मार्ने गरी भाला हाने। उत्तर आफ्नो रथमा ढले र यस्तो बहादुर बालकको मृत्युको निम्ति शल्यले शोक प्रकट गरे।

बिराटको जेठो छोरा श्वेतले आफ्नो भाइ उत्तर मरेको देखे। घ्यु होमेको आगो जस्तै उनको क्रोध उठ्यो। उनले शल्य तिर रथ बढायो। तुरुन्तै शल्यको सहायता गर्न रथ चढी सात जना वीरहरू आइपुगे। चारैतिरबाट उनिहरूले शैल्यको रक्षा गरेका थिए। श्वेत उपर उनीहरूले बाणहरू वर्षा गराए। शस्त्रहरू बादलमा बिजुलि चम्के जस्तै चम्केका थिए। अपूर्ब सँग श्वेतले आफ्नो रक्षा गरेका थिए। श्वेतले शत्रुका सबै बाणहरू बिचैमा रोकिदिएका थिए। उनी माथि प्रहार गरेका गदाहरू पनि सबै काटीदिएका थिए। श्वेतले देखाएको कार्यकुशलतामा दुबै पक्षका योद्धाहरू छक्क परेका थिए। सो बेला दुर्योधनले कुनै समय गुमाएन्। शल्यलाई बचाउन फौजहरू पठाएदिए। त्यहाँ धुनधानको युद्ध भयो। हजारौँ सिपाहीहरूको नाश भयो। ध्वस्त भएका रथहरू र मरेका हात्ती घोडाहरू अनगिन्ति थिए। दुर्योधनका मानिसहरूलाई भगाउन शवेत सफल भए। अघि बढेर भीष्मलाई आक्रमण गरे। श्वेतले भीष्मको झन्डा खसालिदिए। भीष्मले पनि श्वेतको घोडा र सारथिलाई मारिदिए। त्यस पछि तिनीहरूले परस्परमा गदा प्रहार गरी युद्ध गरे। श्वेतले गदा रिङ्ग्याएर भीष्ममाथि प्रहार गरे। रथ चूर्ण भयो। तर पितामह भीष्म गदा रथमा लाग्नु अगाडि नै त्यसो हुन्छ भनेर जानेर रथबाट हाम्फालेका थिए। जमिनबाटै धनुष कानसम्म खिचेर भीष्मले श्वेतलाई सांघातिक बाणले हमला गरे। श्वेतलाई सो बाणले लाग्यो र ढली मर्यो।

यसरी ती दुई भाइहरू एकै दिनमा मरे।