सेक्टर काण्ड

सेक्टर काण्ड वि.सं २०४५ मा नेपालमा सशस्त्र विद्रोह सुरु गर्न गरिएको असफल प्रयासलाई दिएको नाम हो । यो काण्ड तत्कालिन नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (मशाल)ले आयोजना गर्ने प्रयास गरेको थियो । मशालको एक समूहबाट नै पछि गएर नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (माओवादी) निर्माण भएको थियो । सेक्टर काण्ड नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (माओवादी)ले ६ वर्षपछि जनयुद्ध सुरु गर्नभन्दा अघि सशस्त्र विद्रोहको पहिलो अनुभव बनेको थियो ।

वि.सं. २०४५ चैत्र १९ गतेको घटना

मोहन वैद्य (किरण)को नेतृत्वमा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (मशाल)ले माओवादलाई आफ्नो राजनीतिक सिद्धान्तका रूपमा स्वीकार गर्यो। नयाँ धार ग्रहणगरेको लगत्तै पञ्चायती व्यवस्थाका विरुद्ध जनआन्दोलन चर्काउने उद्देश्यका साथ मशालले सशस्त्र विद्रोहमा होमिन र पञ्चायतको चुनाव वहिस्कारका लागि आह्वान गर्यो। वि.सं. २०४५ चैत्र १९ गते काठमाडौंको त्रिपुरेश्वरमा रहेको राजा त्रिभुवनको शालिकमा कालो पोतियो र केही प्रहरी चौकीहरूमा मशालले आक्रमण गर्यो। पञ्चायतको चुनावलाई असफल बनाउन सन् १९८९ अप्रिल १ अर्थात विसं २०४५ चैत्र १९ गते घटाइएको सोही काण्डलाई सेक्टर काण्ड नामले चिनिन्छ।

पार्टीमा परिणाम

सेक्टर काण्ड कम्जोर तयारीमा चालिएको अपरिपक्क कदम थियो, जसमा जिम्मेवार ठहर्यौदै पार्टीले दर्जनौ कार्यकर्ताहरूलाई कारबाही गर्यो भने नेताहरूलाई आत्मालोचना गराएर छाड्यो। 'नेताहरूलाई चाँही किन कारबाही नगर्ने ?" बारे पार्टीमा तीन वर्षसम्म विवाद चल्यो। अन्तत: २०४६ कार्तिकमा चितवनमा भएको केन्द्रिय समितिको बैठकले सेक्टर काण्डलाई एक भुलको रूपमा लियो र महामन्त्री किरणकै प्रस्तावअनुसार त्यसमा संलग्न साबि नेताको एकएक पद घटुवा गर्ने निर्णय गर्यो। त्यस अनुरुप किरण महामन्त्रीबाट पोलिटब्युरो सदस्यमा झरे भने पोलिटब्युरो सदस्यहरू केन्द्रीय समितिमा र केन्द्रीय सदस्यहरू क्षेत्रीय सदस्यमा झरे । अनि 'सेक्टर काण्डमा नफसेका' मुख्य नेताहरूमा 'प्रचण्ड 'मात्र बाँकी रहे। किरणकै प्रस्तावमा ३५ वर्षे युवा पार्टीका महामन्त्री बने, जो उस बेला 'कमरेड विश्वास'का नामले चिनिन्थे ।

पाठ

यो हमला सहर अझ राजधानीमै गरिएकाले सरकार तुरुन्तै निर्णायक दमनमा उत्रेको थियो। शसस्त्र संघर्षको सुरुवात सहरबाट होइन, गाउँबाट गर्नु पर्छ भन्ने प्रचण्डको मान्यता अझ दह्रो भयो।

यो पनि हेर्नुहोस्

• नेपालको इतिहासका प्रमुख काण्ड तथा पर्वहरु