सङ्गठन

सङ्गठन भन्नाले साझा उदेश्य लियर बृहत पुजि लगानि गरि बस्तु तथा सेवाकाे उत्पादन/उपभाेग तथा विभिन्न कला संस्कृतिकाे संरक्षण सम्बर्धनकाेलागि स्थायि रूपमा बैधानिक मान्यता प्राप्त सामाजिक समूह हाे । सङ्गठन व्यवसायिक, राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक जस्ता सामान उदृेश्य प्राप्तिका लागि एकजुट हुने संस्था हो। मानिस आफु एक्लैले कुनै ठूलो उदृेश्य हासिल गर्न नसक्ने हुनाले उसलाइ सङ्गठनको आवश्यक पर्दछ।

एक्लै गर्न नसकिने काम समुहमा गई प्रभावकारी तरिकाले सम्पन्न गर्न सकिन्छ । जब मानिसहरूले कुनै काम प्रभावकारी तरिकाले सम्पन्न गर्न सक्दैनन् उनीहरू सङ्गठनमा आबद्ध हुन्छन् । मानिसहरूले साझा उद्देश्य प्राप्तिका लागि सङ्गठन स्थापना गर्छन् ; जसमा क्षमतानुसार सदस्यलाई कार्य बिभाजन गर्ने , अख्तियार र उत्तरदायित्व हस्तान्तरण गर्ने , सूचना आदान प्रदान गर्ने र सदस्यहरूको कार्य बीच समन्वय गर्ने गरिन्छ । ढाँचा:व्यापार प्रशासन

संयुक्त राष्ट्र संगठनको संरचना

एक 'संगठन' वा 'संगठन' कमनवेल्थ अंग्रेजी ; अमेरिकी र ब्रिटिश अंग्रेजी हिज्जे भिन्नता एउटा निकाय — जस्तै एक कम्पनी, एक संस्था, वा सङ्गठन —एक वा धेरै व्यक्ति सम्मिलित र एक विशेष उद्देश्य भएको।

यो शब्द ग्रीक शब्दबाट आएको हो, जसको अर्थ औजार वा यन्त्र, संगीत वाद्ययन्त्र र अंग हो।

सङ्गठनका विशेषताहरु

1. सगठन उद्देश्योन्मुख प्रणाली (Goal Oriented System) हो
2. सामान्यतयाः संगठनमा निरन्तरता (Continuity) हुन्छ ।
3. संगठनका व्यक्तिहरु बीचमा कामको बाँडफाँड (Allocation of Task Among Individuals) उपयुक्त आधारमा गरिन्छ ।
4. संगठनका सदस्यहरुको समान उद्देश्य (Common Goals & Objectives) रहेको हुन्छ ।
5. संगठनको उद्देश्य प्राप्तिमा केन्द्रित रहि क्रियाकलापहरु (Activities to Achieve Objecties) सञ्चालन गरिन्छन् ।
6. संगठनको उद्देश्य प्रभावकारी ढंगले हासिल गर्न क्रियाकलाप र उद्देश्य बीचको सम्बन्ध (Relationship Between Activities & Objectives) स्थापित गरिएको हुन्छ ।
7. संगठन-संरचना, प्रकृया, व्यक्ति, उद्देश्य र काम (Structure, Process, Person, Purpose & Task) समेतको समष्टिगत स्वरुप हो ।

प्रकार

निगम, सरकारी, गैर-सरकारी संगठन, राजनीतिक संगठन, अन्तर्राष्ट्रिय संगठन लगायतका विभिन्न कानुनी प्रकारका संस्थाहरू छन्। , सशस्त्र बल, परोपकारी संस्था, नाफामुखी संस्था, साझेदारी, सहकारी, र शिक्षण संस्थाका प्रकारहरू | शैक्षिक संस्थाहरू, आदि। हाइब्रिड संगठन एउटा निकाय हो जसले सार्वजनिक क्षेत्र र निजी क्षेत्र दुबैमा एकैसाथ सञ्चालन गर्दछ, सार्वजनिक कर्तव्यहरू पूरा गर्दछ र व्यावसायिक बजार गतिविधिहरू विकास गर्दछ।

स्वैच्छिक संघ स्वयंसेवकहरू मिलेर बनेको संस्था हो। अनौपचारिक क्लबहरू वा उनीहरूले घोषणापत्र को रूपमा व्यक्त गर्न सक्ने लक्ष्यलाई ध्यानमा राखी समन्वय गर्ने निकायहरू सहित, अधिकार क्षेत्रको आधारमा त्यस्ता संस्थाहरूले कानूनी औपचारिकताहरू बिना सञ्चालन गर्न सक्षम हुन सक्छन्। मिशन कथन, वा संगठनका कार्यहरू मार्फत स्पष्ट रूपमा।

गोप्य समाज, अपराधी संगठन, र प्रतिरोध आन्दोलन को मामलामा संगठनहरूले पनि गोप्य वा अवैध रूपमा सञ्चालन गर्न सक्छन्। र केही अवस्थामा अन्य संस्थाहरूबाट अवरोधहरू हुन सक्छन् (उदाहरण:MLK को संगठन)। सरकारद्वारा मान्यता प्राप्त संस्थालाई के कुराले भर्‍नु हो निगम (व्यवसाय) वा सामाजिक दबाब (उदाहरण: एडभोकेसी समूह) को रूपमा मान्यता दिनु, सरोकारहरू (उदाहरण: प्रतिरोध आन्दोलन) वा वार्तालापको अधीनमा रहेका व्यक्तिहरूको समूहको प्रवक्ता मानिने (उदाहरण:पोलिसारियो मोर्चालाई सहरावी जनताको एकमात्र प्रतिनिधिको रूपमा मान्यता दिइँदै र आंशिक रूपमा मान्यता प्राप्त राज्य गठन गर्ने।)

सामाजिक समूह को अवधारणा तुलना गर्नुहोस्, जसमा गैर-संगठनहरू समावेश हुन सक्छन्। संगठनहरू र संस्थाहरू पर्यायवाची हुन सक्छन्, तर ज्याक नाइट लेख्छन् कि संस्थाहरू संस्थाहरूको एक संकीर्ण संस्करण हो वा संस्थाहरूको समूह प्रतिनिधित्व गर्दछ; यी दुई यस अर्थमा फरक छन् कि संगठनहरूमा आन्तरिक संस्थाहरू "समावेश" हुन्छन् (जसले संगठनका सदस्यहरू बीचको अन्तरक्रियालाई नियन्त्रण गर्दछ)।

संरचनाहरू

संघीय सरकार र अमेरिकी संघ को रेखाचित्र, १८६२

मुख्य लेख: संगठनात्मक संरचना

संगठनहरूको अध्ययनले संगठनात्मक संरचना अनुकूलन गर्नमा ध्यान केन्द्रित गर्दछ। व्यवस्थापन विज्ञान का अनुसार, अधिकांश मानव संस्थाहरू लगभग चार प्रकारका हुन्छन्:

• समिति वा जुरीहरू
• पर्यावरणशास्त्र
• म्याट्रिक्स संगठनहरू
• पिरामिड वा पदानुक्रम

समिति वा निर्णायकहरू

यसमा साथीहरूको समूह समावेश हुन्छ जसले निर्णय समूहको रूपमा, सायद मतदानद्वारा। जुरी र समिति बीचको भिन्नता यो हो कि समितिका सदस्यहरूलाई सामान्यतया समूहले निर्णय गरेपछि थप कार्यहरू गर्न वा नेतृत्व गर्न नियुक्त गरिन्छ, जबकि निर्णायकका सदस्यहरू निर्णयमा आउँछन्। सामान्य कानून देशहरूमा, कानूनी न्यायपालिकाहरूले दोषी, दायित्व, र क्षतिको परिमाण निर्धारण गर्ने निर्णयहरू प्रदान गर्छन्; जूरीहरू एथलेटिक प्रतियोगिताहरू, पुस्तक पुरस्कारहरू, र समान गतिविधिहरूमा पनि प्रयोग गरिन्छ। कहिलेकाहीँ एक चयन समिति एक जूरी जस्तै कार्य गर्दछ। मध्य युगमा, महाद्वीपीय युरोपमा जूरीहरू स्थानीय प्रतिष्ठितहरू बीचको सहमति अनुसार कानून निर्धारण गर्न प्रयोग गरिन्थ्यो।

समितिहरू प्रायः निर्णयहरू गर्ने सबैभन्दा भरपर्दो तरिका हो। कन्डोर्सेटको जूरी प्रमेय ले प्रमाणित गर्‍यो कि यदि औसत सदस्यले पासाको रोल भन्दा राम्रो भोट दिन्छ भने, त्यसपछि धेरै सदस्यहरू थप्दा सही मतमा आउन सक्ने बहुमतको संख्या बढ्छ (यद्यपि शुद्धता परिभाषित गरिएको छ)। समस्या यो छ कि यदि औसत सदस्य पछि पासाको रोल भन्दा "खराब" हुन्छ भने, समितिका निर्णयहरू खराब हुन्छन्, राम्रो होइन; त्यसैले, कर्मचारी महत्वपूर्ण छ।

पिरामिड वा श्रेणीबद्ध

एक पदानुक्रम ले संगठनका अन्य व्यक्तिगत सदस्यहरूलाई नेतृत्व गर्ने नेता सँगको व्यवस्थाको उदाहरण दिन्छ। यो व्यवस्था प्रायः वास्तविक पिरामिडको कल्पना गर्न पर्याप्त छ भन्ने आधारसँग सम्बन्धित छ, यदि त्यहाँ उच्चहरूलाई समात्न पर्याप्त ढुङ्गा ब्लकहरू छैनन् भने, गुरुत्वाकर्षणले स्मारक संरचनालाई अपरिवर्तनीय रूपमा तल ल्याउनेछ। त्यसैले नेतालाई आफ्ना मातहतका कर्मचारीहरूको समर्थन नभएको खण्डमा सम्पूर्ण संरचना नै ध्वस्त हुने अनुमान गर्न सकिन्छ । पदानुक्रमलाई |द पिटर प्रिन्सिपल (१९६९) मा व्यंग्य थियो, एउटा पुस्तक जसले पदानुक्रमविज्ञान परिचय गराएको थियो र यो भनाइ थियो कि "एक पदानुक्रममा, प्रत्येक कर्मचारीको झुकाव हुन्छ। उसको असक्षमताको स्तरमा उठ्नुहोस्।"

सङ्गठनात्मक लक्ष्यहरु

सङ्गठनात्मक कार्यको अपेक्षित परिणामलाई लक्ष्य भनिन्छ । लक्ष्य निर्धारण गर्नु व्यवस्थापनको प्रारम्भिक कार्य हो सङ्गठनले भविस्यमा हासिल गर्न चाहेको उद्देश्यलाई सङ्गठनात्मक लक्ष्य भनिन्छ ।

पारिस्थितिकी

यो संगठनात्मक संरचनाले आन्तरिक प्रतिस्पर्धा लाई बढावा दिन्छ। संगठनका अकुशल घटकहरू भोकै बस्छन्, जबकि प्रभावकारीहरूले बढी काम पाउँछन्। सबैलाई उनीहरूले वास्तवमा गरेको कामको लागि भुक्तान गरिन्छ, र यसैले एउटा सानो व्यवसाय चलाउँछ जसले नाफा देखाउनुपर्छ, वा उनीहरूलाई हटाइन्छ।

यस संगठन प्रकारको प्रयोग गर्ने कम्पनीहरूले पर्यावरण मा के भइरहेको छ भन्ने एक पक्षीय दृष्टिकोणलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ। यो पनि मामला हो कि एक प्राकृतिक इकोसिस्टम को एक प्राकृतिक सीमा छ - पर्यावरण क्षेत्र ले, सामान्यतया, कुनै पनि तरिकाले एक अर्का संग प्रतिस्पर्धा गर्दैन, तर धेरै स्वायत्त छन्।

औषधि कम्पनी GlaxoSmithKline यस बाह्य मा यस प्रकारको संगठनको रूपमा काम गर्ने बारे कुरा गर्छ। लेख द गार्जियनबाट। द्वारा: Bastian Batac De Leon।

म्याट्रिक्स संगठन

यो संगठनात्मक प्रकारले प्रत्येक कार्यकर्तालाई दुई फरक पदानुक्रममा दुई मालिक नियुक्त गर्दछ। एउटा पदानुक्रम "कार्यात्मक" हो र संगठनमा प्रत्येक प्रकारका विशेषज्ञहरू राम्ररी प्रशिक्षित छन्, र एउटै क्षेत्रमा सुपर-विशेषज्ञ भएका मालिकद्वारा मापन गरिन्छ। अर्को दिशा "कार्यकारी" हो र विज्ञहरू प्रयोग गरेर परियोजनाहरू पूरा गर्ने प्रयास गर्दछ। परियोजनाहरू उत्पादनहरू, क्षेत्रहरू, ग्राहक प्रकारहरू, वा केही अन्य योजनाहरूद्वारा व्यवस्थित हुन सक्छन्।

उदाहरणको रूपमा, एक कम्पनीसँग उत्पादनहरू X र Y को लागि समग्र जिम्मेवारी भएको व्यक्ति हुन सक्छ, र ईन्जिनियरिङ्, गुणस्तर नियन्त्रण, इत्यादिको लागि समग्र जिम्मेवारी भएको अर्को व्यक्ति हुन सक्छ। त्यसैले, परियोजना X को गुणस्तर नियन्त्रणको लागि जिम्मेवार मातहतसँग दुई रिपोर्टिङ लाइनहरू हुनेछन्। सन् १९६० को दशकको प्रारम्भमा देखा परेपछि यो संगठनात्मक संरचनालाई आधिकारिक रूपमा प्रयोग गर्ने संयुक्त राज्यका एयरोस्पेस उद्योगहरू पहिलो थिए।

सङ्गठनात्मक लक्ष्यका उद्देश्यहरु

मार्गदर्शन तथा एकीकृत निर्देशन

कुशल योजना

कर्मचारी उत्प्रेरणाको आधार

प्रभावकारी मूल्यांकन र नियन्त्रणको आधार

फरक अस्तित्व एवं प्रभाव

सिद्धान्त

सामाजिक विज्ञानमा, संगठनहरू समाजशास्त्र, अर्थशास्त्र, राजनीतिक विज्ञान, मनोविज्ञान, व्यवस्थापन, र संगठनात्मक सञ्चार । संगठनहरूको व्यापक विश्लेषणलाई सामान्यतया संगठनात्मक संरचना, संगठनात्मक अध्ययन, संगठनात्मक व्यवहार, वा संगठन विश्लेषण भनिन्छ। विभिन्न परिप्रेक्ष्यहरूको संख्या अवस्थित छ, जसमध्ये केही उपयुक्त छन्:

• कार्यात्मक परिप्रेक्ष्यबाट, फोकस कसरी संस्थाहरू जस्तै व्यवसाय वा राज्य अधिकारीहरू प्रयोग गरिन्छ।
• एक संस्थागत परिप्रेक्ष्यबाट, संस्थालाई सामाजिक सन्दर्भ भित्र एक उद्देश्यपूर्ण संरचनाको रूपमा हेरिन्छ।
• प्रक्रिया-सम्बन्धित परिप्रेक्ष्यबाट, संगठनलाई संस्था (पुन: संगठित) को रूपमा हेरिन्छ, र फोकस कार्य वा कार्यहरूको सेटको रूपमा संगठनमा हुन्छ। समाजशास्त्रलाई आधुनिकता को संस्थाहरू को विज्ञानको रूपमा परिभाषित गर्न सकिन्छ; विशिष्ट संस्थाहरू कार्य सेवा प्रदान गर्दछ, एक सुसंगत शरीरको व्यक्तिगत अंगहरू जस्तै। सामान्यतया सामाजिक र राजनीतिक विज्ञानमा, "संगठन" लाई साझा लक्ष्यमा पुग्न वा मूर्त [[उत्पादन (व्यवसाय)] निर्माण गर्न सामूहिक कार्य मार्फत काम गर्ने मानिसहरूको योजनाबद्ध, समन्वयित र उद्देश्यपूर्ण कार्यको रूपमा बुझ्न सकिन्छ। उत्पादन]]। यो कार्य सामान्यतया औपचारिक सदस्यता र फारम (संस्थागत नियमहरू) द्वारा बनाईन्छ। समाजशास्त्रले संगठन शब्दलाई नियोजित औपचारिक र अनियोजित अनौपचारिक (अर्थात् सहज रूपमा गठन गरिएको) संगठनहरूमा फरक पार्छ। समाजशास्त्रले संस्थागत परिप्रेक्ष्यबाट पहिलो पङ्क्तिमा संगठनहरूको विश्लेषण गर्दछ। यस अर्थमा, संगठन तत्वहरूको स्थायी व्यवस्था हो। यी तत्वहरू र तिनीहरूका कार्यहरू नियमहरूद्वारा निर्धारण गरिन्छन् ताकि एक निश्चित कार्यलाई समन्वयित श्रमको विभाजन मार्फत पूरा गर्न सकिन्छ।

संगठनहरूका लागि आर्थिक दृष्टिकोणले श्रमको विभाजन लाई पनि सुरुवात बिन्दुको रूपमा लिन्छ। श्रम विभाजनले (को अर्थतन्त्र) विशेषीकरण लाई अनुमति दिन्छ। बढ्दो विशेषज्ञताको लागि समन्वय आवश्यक छ। आर्थिक दृष्टिकोणबाट, बजार र संगठनहरू लेनदेन को कार्यान्वयनका लागि वैकल्पिक समन्वय संयन्त्र हुन्।

संगठनलाई यसको अंश (कुन संस्थासँग सम्बन्धित छ र कसले गर्दैन?), यसको संचार (कुन तत्वहरूले सञ्चार गर्छन् र उनीहरूले कसरी सञ्चार गर्छन्?), यसको स्वायत्तता (कुन परिवर्तनहरू कार्यान्वयन गरिन्छन्) द्वारा परिभाषित गरिन्छ। संस्था वा यसका तत्वहरूद्वारा स्वायत्त रूपमा?), र बाहिरका घटनाहरूको तुलनामा यसको कार्यका नियमहरू (के कारणले संस्थाले सामूहिक अभिनेताको रूपमा काम गर्छ?)। तत्वहरूको समन्वय र योजनाबद्ध सहयोगद्वारा, संगठनले एकल तत्वको क्षमताभन्दा बाहिरका कार्यहरू समाधान गर्न सक्षम हुन्छ। तत्वहरूले तिरेको मूल्य तत्वहरूको स्वतन्त्रताको डिग्री को सीमा हो। संगठनका फाइदाहरू वृद्धि (उस्तै भन्दा बढी), थप (विभिन्न सुविधाहरूको संयोजन), र विस्तार हुन्। हानिहरू निष्क्रियता (समन्वय मार्फत) र अन्तरक्रिया को हानि हुन सक्छ।

सिद्धान्तहरू मध्ये जो प्रभावकारी छन् वा भएका छन्:

• गतिविधि सिद्धान्त मुख्य सैद्धान्तिक प्रभाव हो, संगठन कार्यशाला विधिको विकासमा डे क्लोडोमिर सान्तोस डे मोराइस द्वारा स्वीकार गरिएको छ।
• अभिनेता–सञ्जाल सिद्धान्त, सामाजिक सिद्धान्त र अनुसन्धानको दृष्टिकोण, विज्ञान अध्ययनको क्षेत्रमा उत्पत्ति भएको, जसले वस्तुहरूलाई सामाजिक सञ्जालको भागको रूपमा व्यवहार गर्दछ।
• जटिलता सिद्धान्त र संगठनहरू, रणनीतिक व्यवस्थापन र संगठनात्मक अध्ययनको क्षेत्रमा जटिलता सिद्धान्त को प्रयोग।
• आकस्मिक सिद्धान्त, व्यवहार सिद्धान्तहरूको एक वर्ग जसले दावी गर्छ कि निगमलाई व्यवस्थित गर्ने, कम्पनीको नेतृत्व गर्न वा निर्णयहरू गर्ने कुनै उत्तम तरिका छैन।
• आलोचनात्मक व्यवस्थापन अध्ययन, व्यवस्थापन, व्यवसाय, र संगठनको सैद्धान्तिक रूपमा सूचित आलोचनाहरूको ढीला तर व्यापक समूह, मूल रूपमा आलोचनात्मक सिद्धान्त परिप्रेक्ष्यमा आधारित।
• आर्थिक समाजशास्त्र, विभिन्न आर्थिक घटनाहरूको सामाजिक प्रभाव र सामाजिक कारणहरू दुवै अध्ययन गर्दछ।
• इन्टरप्राइज आर्किटेक्चर, वैचारिक मोडेल जसले संगठनात्मक संरचना र संगठनात्मक व्यवहारको संयोजन परिभाषित गर्दछ।
• गार्बेज क्यान मोडेल, एउटा मोडेलको वर्णन गर्दछ जसले समस्या, समाधान, र निर्णयकर्ताहरूलाई एकअर्काबाट विच्छेद गर्दछ।
  • प्रिन्सिपल–एजेन्ट समस्या, एक पक्ष ("एजेन्ट") लाई उत्प्रेरित गर्न कठिनाइहरूको चिन्ता गर्दछ, अर्को ("प्रिन्सिपल") को आफ्नो हितमा भन्दा पनि राम्रो हितमा कार्य गर्न।
• वैज्ञानिक व्यवस्थापन (मुख्य रूपमा फ्रेडेरिक डब्ल्यू. टेलर को अनुसरण गर्दछ), व्यवस्थापन को एक सिद्धान्त जसले कार्यप्रवाह को विश्लेषण र संश्लेषण गर्दछ।
• सामाजिक उद्यमशीलता, सामाजिक समस्याहरूको नवीन समाधानहरू पछ्याउने प्रक्रिया।
• लेनदेन लागत सिद्धान्त, बजार विनिमय मार्फत उत्पादन समन्वय गर्ने लेनदेन लागत, अपूर्ण जानकारी दिएर, भित्र भन्दा बढी हुँदा मानिसहरूले फर्महरूमा आफ्नो उत्पादन व्यवस्थित गर्न थाल्छन् भन्ने धारणा। फर्म।
• वेबरको नोकरशाहीको आदर्श (उहाँको पुस्तक अर्थव्यवस्था र समाजको "नोकरशाही" मा मैक्स वेबर को अध्याय हेर्नुहोस्)

नेतृत्व

मुख्य लेख: नेतृत्व

एक नेता औपचारिक रूपमा, पदानुक्रमिक संगठन, एक व्यवस्थापकीय पदमा नियुक्त हुन्छ र उसलाई आफ्नो पदको अधिकारको आधारमा आज्ञाकारिता र आज्ञाकारिता लागू गर्ने अधिकार हुन्छ। यद्यपि, उसको अधिकारसँग मेल खाने पर्याप्त व्यक्तिगत विशेषताहरू हुनुपर्दछ, किनभने अख्तियार उहाँलाई मात्र सम्भव छ। पर्याप्त व्यक्तिगत क्षमताको अभावमा, एक प्रबन्धकलाई एक उदीयमान नेताले सामना गर्न सक्छ जसले संगठनमा आफ्नो भूमिकालाई चुनौती दिन सक्छ र यसलाई फिगरहेडको रूपमा घटाउन सक्छ। यद्यपि, पदको अधिकारलाई मात्र औपचारिक प्रतिबन्धहरूको समर्थन छ। यसले पछ्याउँछ कि जसले व्यक्तिगत प्रभाव र शक्ति प्रयोग गर्दछ उसले यसलाई वैधानिक पदानुक्रममा औपचारिक स्थान प्राप्त गरेर, समान अधिकारको साथ प्राप्त गर्न सक्छ। =Knowles|first2=Borje O. |last2=Saxberg|title=Personality and Leadership Behavior|प्रकाशक=Addison-Wesley Pub। Co|location=Reading, Mass|year=1971|pages=884–89|oclc=118832}}</ref>

औपचारिक संगठन

परिभाषित उद्देश्यहरू हासिल गर्ने माध्यमको रूपमा स्थापित संस्थालाई औपचारिक संगठन भनिन्छ। यसको डिजाइनले लक्ष्यहरू कसरी उपविभाजित हुन्छन् र संगठनको उप-विभाजनहरूमा प्रतिबिम्बित हुन्छन् भनेर निर्दिष्ट गर्दछ। डिभिजन, विभाग, खण्ड, पद, नोकरी, र कार्यहरूले यो काम संरचना बनाउँछ। यसरी, औपचारिक संगठनले ग्राहक वा यसका सदस्यहरूसँगको सम्बन्धको सन्दर्भमा व्यक्तिगत रूपमा व्यवहार गर्ने अपेक्षा गरिन्छ। वेबरको परिभाषा अनुसार, प्रवेश र त्यसपछिको उन्नति योग्यता वा वरिष्ठताको आधारमा हुन्छ। प्रत्येक कर्मचारीले तलब पाउँछन् र कार्यकालको डिग्री प्राप्त गर्छन् जसले उनलाई उच्च अधिकारी वा शक्तिशाली ग्राहकहरूको मनमानी प्रभावबाट जोगाउँछ। पदानुक्रममा उसको स्थान जति उच्च हुन्छ, संगठनको तल्लो तहमा गरिएको कामको क्रममा उत्पन्न हुन सक्ने समस्याहरूको न्याय गर्नमा उसको अनुमानित विशेषज्ञता त्यति नै बढी हुन्छ। यो नोकरशाही संरचना हो जसले संगठनमा प्रशासनिक उप-विभागहरूको प्रमुख वा प्रमुखहरूको नियुक्तिको लागि आधार बनाउँछ र उनीहरूलाई उनीहरूको पदमा संलग्न अधिकार प्रदान गर्दछ। प्रागैतिहासिक कालमा मानिस आफ्नो व्यक्तिगत सुरक्षा, मर्मत, संरक्षण र अस्तित्वमा व्यस्त थियो। अब मानिसले आफ्नो जागरणको समयको एक ठूलो हिस्सा संगठनहरूको लागि काम गर्न खर्च गर्दछ। सुरक्षा, संरक्षण, मर्मतसम्भार, र आफ्नोपनको भावना प्रदान गर्ने समुदायसँग पहिचान गर्न उसको आवश्यकता प्रागैतिहासिक समयदेखि अपरिवर्तित रहन्छ। यो आवश्यकता अनौपचारिक संगठन र यसको आकस्मिक, वा अनौपचारिक, नेताहरूले पूरा गर्दछ।

नेताहरू अनौपचारिक संगठनको संरचना भित्रबाट बाहिर निस्कन्छन्। तिनीहरूको व्यक्तिगत गुणहरू, परिस्थितिको मागहरू, वा यी र अन्य कारकहरूको संयोजनले एक वा धेरै ओभरले संरचनाहरू भित्र आफ्नो नेतृत्व स्वीकार गर्ने अनुयायीहरूलाई आकर्षित गर्दछ। नियुक्त प्रमुख वा प्रमुखको पदको अधिकारको सट्टा, उदीयमान नेताले प्रभाव वा शक्ति प्रयोग गर्दछ। प्रभाव भनेको एक व्यक्तिको अनुमोदन वा पुरस्कारहरूमा नियन्त्रणको माध्यमबाट अरूबाट सहयोग प्राप्त गर्ने क्षमता हो। शक्ति प्रभावको बलियो रूप हो किनभने यसले दण्डको माध्यमबाट कार्यलाई लागू गर्ने व्यक्तिको क्षमतालाई प्रतिबिम्बित गर्दछ।

औपचारिक र अनौपचारिक संगठनहरू बीचको अन्तरक्रिया

धेरै जसो संगठनहरूले औपचारिक र अनौपचारिक संयन्त्रहरूको मिश्रण मार्फत काम गर्दछ, संगठन विज्ञान विद्वानहरूले औपचारिक र अनौपचारिक संगठनहरू बीचको अन्तरक्रियाको प्रकारमा ध्यान दिएका छन्। एकातिर, कसै-कसैले तर्क गरेका छन् कि औपचारिक र अनौपचारिक संस्थाहरूले एक प्रकारको संगठनले अर्कोलाई प्रयोग गर्ने फाइदाहरू घटाउने भएकाले विकल्पको रूपमा काम गर्छन्। उदाहरणका लागि, यदि पक्षहरूले एकअर्कालाई विश्वास गर्छन् भने औपचारिक सम्झौताको प्रयोग अनावश्यक वा सम्बन्धको लागि हानिकारक पनि हुन्छ। अर्कोतर्फ, अन्य विद्वानहरूले सुझाव दिएका छन् कि औपचारिक र अनौपचारिक संगठनहरू एकअर्काको पूरक हुन सक्छन्। उदाहरणका लागि, नियन्त्रणको औपचारिक संयन्त्रले सापेक्षिक मापदण्डहरूको विकासको लागि मार्ग प्रशस्त गर्न सक्छ।