पूर्वी चम्पारण जिल्ला
पूर्वी चम्पारण ( हिन्दी: पूर्वी चंपारण जिला , उर्दु: مشرقی چمپارن ضلع Mašriqī Čaṃpāraṇ जिल्ला) बिहार राज्य माभारतमा एक प्रशासनिक जिल्ला हो। जिल्लाको सदरमुकाम मोतिहारीमा स्थित छ।
पूर्वी चम्पारण जिल्ला | |
|---|---|
 बिहारको नक्सामा पूर्वी चम्पारण जिल्ला | |
| देश | भारत |
| राज्य | बिहार |
| प्रशासनिक विभाजन | तिरहुत |
| सदरमुकाम | मोतिहारी |
| सरकार | |
| • लोकसभा निर्वाचनक्षेत्र | Purvi Champaran, Paschim Champaran, Sheohar |
| • विधानसभा क्षेत्र | Raxaul, Sugauli, Narkatiya, Harsidhi, Govindganj, Kesaria, Kalyanpur, Pipra, Madhuban, Motihari, Chiraia, Dhaka |
| क्षेत्रफल | |
| • जम्मा | ३,९६८ किमी२ (१५३२ वर्ग माइल) |
| जनसङ्ख्या (२०११) | |
| • जम्मा | ५,०८२,८६८ |
| • घनत्व | १३००/किमी२ (३३००/वर्ग माइल) |
| सङ्ख्या | |
| • साक्षरता | ५८.२६ % |
| • लिङ्ग अनुपात | ९०१ |
| मुख्य राजमार्गहरू | NH 28A, NH 104 |
| कुल वर्षे पानी | १२४१ mm |
| वेबसाइट | आधिकारिक वेवसाईट |
पूर्वी चम्पारण बिहारको तिरहुत प्रमण्डलको एक जिल्ला हो। चम्पारणलाई विभाजित गरी सन १९७१ मा बनाएको पूर्वी चम्पारणको सदरमुकाम मोतिहारी हो। चम्पारणको नाम चम्पा+ अरण्यबाट बनेको छ जसको अर्थ हुन्छ- चम्पाको वृक्षहरूबाट आच्छादित जंगल। पूर्वी चम्पारणको उत्तरमा एक तर्फ जहाँ नेपाल तथा दक्षिणमा मुजफ्फरपुर स्थित छ, त्यहीँ दोस्रो तर्फ यसको पूर्वमा शिवहर र सीतामढी तथा पश्चिममा पश्चिम चंपारण जिल्ला जिलाहरू छन्।
जिल्लामा ३९६९ मी २को एक क्षेत्रमा रह रहेको छ र ३,९३३,६३६ (को आबादि छ। २००१ अनुसार[उद्यतन] )। पूर्वी चम्पारण तिरहुत डिभीजनको एक भाग हो। यो वर्तमानमा रेड करिडोर को एक भाग हो।
२०११ को अनुसार यो पटना पछि बिहारको दोश्रो सबै भन्दा जन घनत्व आबादी भएको जिल्ला (३९ को) हो।[१]
भूगोल
सम्पादन गर्नुहोस्पूर्वी चम्पारण जिल्लाले ३,९६८ वर्ग किलोमिटर (१,५३२ वर्ग माइल) को क्षेत्र ओगटेको छ,[२] अपेक्षाकृत 'वानुअतु एस्पिरिटू सैंटोको बराबर छ। [३] गण्डक, बुढी गण्डक र बागमती यस क्षेत्रमा बग्ने महत्त्वपूर्ण नदिहरू हुन।
जनसङ्ख्या तथ्याङ्क
सम्पादन गर्नुहोस्२०११ को जनगणना अनुसार पूर्वी चम्पारण जिल्लाको जनसङ्ख्या ५,०८२,८६८ छ,[१] लगभग संयुक्त अरव इमिरेट्स[४] या कोलोराडो, संयुक्त राज्य अमेरिका। [५]को बराबर। यो भारतमा २१ को बारीयता क्रम मा (६४०को कुलको बाहिर) छ।[१]जिल्लाको जनसंख्या घनत्व १,२८१ बासिन्दा प्रति वर्ग किलोमिटर (३,३२०/sq mi) छ।[१]२००१-२०११ दशकले अधिक जनसङ्ख्या वृद्धि दर २९.०१% थियो। [१]पूर्बी चम्पारण प्रत्येक १००० पुरुषहरूको लागि ९०१ महिलाहरूको लिंग अनुपात छ,[१] र ५८.२६ को साक्षरता दर छ। [१]
उप प्रभागहरू
सम्पादन गर्नुहोस्- मोतिहारी सदर
- Areraj
- Raxual
- Shikarahna
- Pakridayal
भाषाहरू
सम्पादन गर्नुहोस्भाषाहरू भोजपुरी बोल्न वालहरूको संख्या लगभग ४० ००० ०००सँग बिहारी भाषा समूहमा एक जीब्रो, दुवै देवनागरी र कैथी लिपिहरूमा लेखयो शामिल हैं। [६] स्वर्गीय गुप्तेश्वर प्रसाद उर्फ Bhulan जी उप - Pakdidayal प्रभागमा एक नै कैथी लेखक थियो। त्यो Devkulia गाँउको एक निवासी थियो। अभी केवल असगर अली अंसारी काठी लेखक हो। उनको निवास (chaklaloo) motijheel, Mehsiमा छ।
संस्कृति
सम्पादन गर्नुहोस्पर्यटन
सम्पादन गर्नुहोस्Mehsi पूर्वी चंपारणको एक प्रवेश बिंदु यदि तपाईंँ पटना, मुजफ्फरपुर देखि रक्सौलको लागि यात्रा गर्दै हुनुहुन्छ भने, रेलवे र सडकको दुवै द्वारा जोडिएको छ। यस सानो समुदायमा धेरै महत्त्वपुर्ण ठाउ छ रेलवे स्टेशनको पूर्वी भागमा। गाँईघाट गाँउ धेरै राम्रो कृषि क्षेत्रको लागि प्रसिद्ध छ र यहाँ पनि जोडने वाला सडक हरिसिद्दी छ र बेतियाको बाईपास छ। गाँईघाट जिल्ला सदरमुकाम (मोतिहारी) देखि १५ किमी पश्चिममा स्थित छ। तपाईंँ यस गाँउमा श्री अरविंद कुमार घर (पञ्जाबी डेरा) पाउन सक्नु हुन्छ। यो मिर्जा हलीम शाह मस्जिद, दरगाह, एक धेरै पुराना पुस्तकालय 'नागरिक पुस्तकालय', अङ्ग्रेजी कालको पुरानो हाई स्कूल (तिरहुत विद्यालय), लिचि र आँपको बगैचा र अरु महत्त्वपुर्ण ठाउ शामिल छन। यहाँ धेरै बटन कारखाना छन, एक लघु उद्योग, यध्यपी धेरै मानिसहरू कृषि र वाणिज्यमा निर्भर छन। Mehsi लेखक र बौद्धिक, राजकमल चौधरीको जन्मस्थान थियो। राजकमल चौधरीको जन्मस्थानको बारेमा अन्तिम वाक्य पूर्वी चम्पारण जिल्लाको Mehsi मा हैन, तर यो बिहारको सहरसा जिल्लामा छ।
हजरत मौलाना मोहम्मद अब्दुल अजीजको मजार Kodaria गाँउमा छ, पोस्ट Kodaria Phenhara भएर। उनी Awaisiya सिलसिलाको एक धेरै शक्तिशाली संत हुन। उनको पुण्य तिथी प्रतेक वर्ष ११ औँ र १२ औँ Fasli बैशाख (हिंदू क्यालण्डर अनुसार)मा मनाइन्छ।
११ Fasli बैशाखको शाम को, वहाँ Magrib nimaz पछि एक Miladun नबी, त सलत - ओ - सलाम र दुआ छ। १०:३० बजे १२ औँ Fasli बैशाख chaders आफ्नो कोठा मा, जहां त्यो मर्यो देखि लिया जान्छ, उनको मजार शरीफ. त फेरि वहाँ Chader Poshi र Milad - ए - नबी छ। Milad पछि वहाँ सलत - ओ - सलाम र दुआ हुन्छ। दुआ पछि सबै भक्तहरूको लागि दिउसोको भोजन।
Phenhara यस जिल्लामा एक सानो सहर हो। यो एक धेरै पुरानो मिडिल स्कूल हो, जो १९३० भन्दा पहिले स्थापित भएको थियो। महात्मा गान्धी ने एक पल्ट यस ठाँउको भ्रमण गरे। Phenhara हिंदू र मुस्लिम एकताको एक उदाहरण प्रदान गर्दछ। Phenhara एक सहर राम्रो तरिकाले शिक्षित र राजनीतिक रूप बारेमा ठेगाना हो। यो सहरको मध्य विद्यालय, HF हाई स्कूल र मदरसा इस्लामियाको एक संगम छ। अबेर से, राजनीतिमा सीटोंको आरक्षणको माध्यम से, Phenharaको महिलाहरू लाई अगाडि आ गए ब्लकको विकासमा हात मिलानको लागि। यस चिंता मा, ड. अनीता शाह, जिल्ला पार्षदको Phenhara, सक्रिय रूपले गरिएको छ विभिन्न विकासात्मक गतिविधिहरू बढी सबै वर्गहरूको प्रगतिमा शामिल छ। त्यो एक Phenhara ब्लकमा सबै भन्दा लोकप्रिय नेताको छ र महान बहुमतसँग चुनाव जीतयो। Kesariya जिल्लाको दक्षिण पूर्वी भागमा छ। यो Kesariya स्तूपको स्थान, स्थानीय Deura, एक पुरानो स्तूपको रूपमा जानिन्छ। ढाका जिल्लामा सहरहरू मध्ये एक हो। महात्मा गान्धी प्रसिद्ध पूर्वी चम्पारण देखि सत्याग्रह आन्दोलन शुरू गरे। Barharwa Lakhansen ढाका ब्लकमा एक सानो गाँउ हो। त्यो आफ्नो पत्नीसँग कस्तूरबा गान्धी वहाँ एक स्कूल १९१७ मा शुरू गरेको छ, जो यस क्षेत्रमा सबै भन्दा पुरानो स्कूल हो। पूर्वी चम्पारणको एक गाँउ Siraunais. कस्तूरबा गान्धी एक पल्ट यहाँको दौरा गर्नको लागि मान्छेको महात्मा गान्धीको बुनियादी शिक्षा अवधारणाहरू सिखाने।
रक्सौल पूर्वी चम्पारण जिल्लामा एक प्रमुख सहर हो। यो नेपालसंग भारतको सीमावर्ती सहर हो। यस सहर नेपाल जाने प्रबेशद्वार रूपमा जानिन्छ। यो NH२८Aबाट र Chhapawa (NH२८A मा) देखि ३२ किमी टाढा जोडिएको छ , मोतिहारी (जिल्ला टाउन) देखि ५२ किमी र बेतिया (पश्चिमी चंपारणको जिल्ला सहर) देखि ६० किमीको दूरीमा जोडिएको छ। अहिले यो सहरलाई पूर्व चम्पारणको जिल्ला अन्तरगत छ उप प्रभागीय सहर बनाईएको छ। Manjur आलम मद्रास उच्च न्यायालयको प्रसिद्ध वकील, जसले ईटन कलेज इङ्गल्याण्डमा अध्ययन गरे, रक्सौल सहरका हुन। बीरगंज - नेपालको दोश्रो ठूलो सहर यस सहरबाट मात्र ३ किमी टाढा छ।
आदापुर एउटै नामको पुलिस स्टेशन, ब्लक, प्रखण्ड र रेलवे स्टेशनसँग एक प्रसिद्ध सहर हो। यो नेपालको सीमाको पूर्वी चम्पारण जिल्लाको उत्तरी सिरेमा स्थित छ र रक्सौल देखि रेल द्वारा १३ किलोमीटरको दूरीमा स्थित छ।
Lauria Nandangarh एक प्रसिद्द् ऐतिहासिक ठाँउ, एक महान सम्राट अशोक स्तंभको साइट हो। यो विश्वको पहिलो लोकतंत्रको ठाँउको रूपमा एक प्रतिष्ठा छ [को?] , छ जो हामी Luchhawi गणराज्यको रूपमा जान्दछन्। [७]
Jihuli उत्तर बिहारमा सबै भन्दा प्रसिद्ध भूमिहार समुदाय गाँउ हो। katnautia गाँउ ब्लक chauradano प्राचीन समय देखि शिव मन्दिरको लागि प्रसिद्ध छ।
उल्लेखनीय व्यक्तित्व
सम्पादन गर्नुहोस्केसरिया स्तूप
केसरियाको विश्वमा सबै भन्दा अग्लो र ठुलो बौद्ध स्तूपको दावा छ। १९९८ मा भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण (एएसआई) द्वारा एक उत्खननको समयमा स्तूपको खोज गरेको थियो। स्तूप २०० ई. र ७५० ई.को बीचको भएको र चौथो सताब्दीका शासक राजा चक्रवर्तीसँग जुडिएको हुन सक्छ। [२] ऊंचाई
१०४ फुटको ऊंचाई मा, केसरिया स्तूप जाभाको Borobodur स्तूप भन्दा एक फुट आग्लो छ। यो पनि नालंदा जिल्लाको Ghorakatora मा भएको दोश्रो सबै भन्दा ठुलो स्तूप भन्दा अग्लो छ [३]। पूर्वी चम्पारणको राष्ट्रिय सूचना विज्ञान केन्द्र (मोतिहारी)ले उल्लेख गरेको छ की बिहारमा १९३४ मा आए भूकम्प आएको भूकम्प भन्दा अगाडि १२३ फुट अग्लो थियो। एएसआईको एक प्रतिबेदन अनुसार, केसरिया स्तूप मूलरूपमा ऊंचाईमा १५० फीट थियो। सांची स्तूप- एक विश्व पुरातात्विक स्थलको ऊंचाई ७७.५० फीट छ। [प्रशस्ति पत्रको जरूरत]
ARERAJ: Areraj एक ऐतिहासिक ठाँउ हो, एक प्रसिद्ध शिव मन्दिरको लागि राम्रो तरिकाले जानिन्छ। लाखों शिव भक्तको महाशिवरात्रीको अवसरमा प्रत्येक वर्ष आउने गर्छन। पाँच किलोमिटर पूर्व तिर एक सानो Fatuha गाँउ प्रेरणाको एक ठाँउ हो, श्री Bhabhikshan शाह, स्वतन्त्रता सेनानी थिए र महात्मा गान्धीको इंडिगो आन्दोलनको समयमा जेल पठाईएका थिए। उनको साने छोरा श्री राम रातो शाह एक सामाजिक कार्यकर्ता छ र अल्पसंख्यकहरूको विकासको लागि काम गर्दैछन्। उनको नाति ड. एस.एन. प्रसाद (M.Sc, पीएच.डी.) पनि समाजको लागि काम गरी रहेकोका छन।
अरु पनि हेर्नुहोस
सम्पादन गर्नुहोस्- रक्सौल
- मोतिहारी
निरंजन
- जर्ज ओरवेल
- बिहारको जिल्ला
सन्दर्भ
सम्पादन गर्नुहोस्- ↑ १.० १.१ १.२ १.३ १.४ १.५ १.६ "District Census 2011", Census2011.co.in, २०११, अन्तिम पहुँच २०११-०९-३०।
- ↑ Srivastava, Dayawanti et al. (ed.) (२०१०), "States and Union Territories: Bihar: Government", India 2010: A Reference Annual (54th संस्करण), New Delhi, India: Additional Director General, Publications Division, Ministry of Information and Broadcasting (India), Government of India, पृ: 1118–1119, आइएसबिएन 978-81-230-1617-7।
- ↑ "Island Directory Tables: Islands by Land Area", United Nations Environment Program, १९९८-०२-१८, अन्तिम पहुँच २०११-१०-११, "Espiritu Santo 3,956km2" वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१८-०२-२० मिति
- ↑ US Directorate of Intelligence, "Country Comparison:Population", अन्तिम पहुँच २०११-१०-०१, "United Arab Emirates 5,148,664" वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०११-०९-२७ मिति
- ↑ "2010 Resident Population Data", U. S. Census Bureau, अन्तिम पहुँच २०११-०९-३०, "Colorado 5,029,196" = Archive.today अभिलेखिकरण २०१०-१२-२७ मिति
- ↑ M. Paul Lewis, सम्पादक (२००९), "Bhojpuri: A language of India", Ethnologue: Languages of the World (16th edition संस्करण), Dallas, Texas: SIL International, अन्तिम पहुँच २०११-०९-३०।
- ↑ मोतिहारी ख्वाब "फाउंडेशन"मा गैर सरकारी सङ्गठन