अरण्यकाण्ड

यो लेख हिन्दीबाट अनुवाद गरिएको हो। यहाँ क्लिक गरेर यस लेखमा रहेका त्रुटिहरु सुधार्न सक्नुहुन्छ।

अरण्यकाण्ड वाल्मीकि कृत रामायण र गोस्वामी तुलसीदास कृत श्री राम चरित मानसको एक भाग (काण्ड वा सोपान) छ।

केही कालका पश्चात रामले चित्रकूटदेखि प्रयाण गरे तथा ती अत्रि ऋषिका आश्रम पुगे। अत्रिले रामको स्तुतिको र तिनकी पत्नी अनसूयाले सीतालाई पातिव्रत धर्मका मर्म समझाये। वहाँदेखि फेरि रामले अघि प्रस्थान गरे र शरभंग मुनिदेखि भहरुट गरे शरभंग मुनि केवल रामका दर्शनको कामनादेखि वहाँ निवास गर्दै थिए अतः रामका दर्शनहरूको आफ्नो अभिलाषा पूर्ण हो जानाले योगाग्निदेखि आफ्नो शरीरलाई जला डाला र ब्रह्मलोकलाई गमन गरे। र अघि बढ्नमा रामलाई स्थान स्थानमा हड्डीहरुका थुप्रो देखिए जसको विषयमा मुनिहरूले रामलाई बताएका छन् राक्षसहरूले अनेक मुनिहरूलाई खा डाला छ र उनै मुनिहरूको हड्डीहरु छन्। यसमारामले प्रतिज्ञाको कि ती समस्त राक्षसेको वध गरेर पृथ्वीलाई राक्षस विहीन गर्न द्नेछ्न्। राम र अघि बढे र पथमा सुतीक्ष्ण, अगस्त्य आदि ऋषिहरुदेखि भहरुट गर्दै हुये दण्डक वनमा प्रवेश गरे जहाँ तिनको मुलाकात जटायुदेखि भएको छ। रामले पंचवटीलाई आफ्नो निवास स्थान बनाए।

पंचवटीमा रावणको बहन शूर्पणखाले आकर रामदेखि प्रणय निवेदन-किए रामले यो भनेर कि ती आफ्नो पत्नीका साथ छन् र तिनको सानो भाइ अकेरा छ त्यसलाई लक्ष्मणका नजिक पठाई दिए। लक्ष्मणले त्यसको प्रणय-निवेदनलाई अस्वीकार गर्दै हुये शत्रुको बहन जान गर्न त्यसको नाक र कान काट लिये। शूर्पणखाले खर-दूषणदेखि सहायताको मांगको र त्यो आफ्नो सेनाका साथ लडनका लागि आए। लडाईमा रामले खर-दूषण र त्यसको सेनाको संहार गर्न डाला। शूर्पणखाले जाएर आफ्नो भाइ रावणदेखि शिकायत गरे रावणले बदला लिनको लागि मारीचलाई स्वर्णमृग बनाएको गर्न पठाईा जसको छालको मांग सीताले रामदेखि गरे लक्ष्मणलाई सीताका रक्षाको आज्ञा दे गर्न राम स्वर्णमृग रूपी मारीचलाई मारनका लागि त्यसको पछि चले गये। मारीचका हाथहरु मारिएकोमा मर्दै मर्दै मारीचले रामको आवाज बनाएको गर्न 'हा लक्ष्मण'को क्रन्दन गरे जसलाई सुन गर्न सीताले आशंकावश भएर लक्ष्मणलाई रामका नजिक पठाई दिए। लक्ष्मणका जानेका पछि अकेली सीताको रावणले छलपूर्वक हरण गर्न लिया र आफ्नो साथ लंका ले गए बाटाहरु मा जटायुले सीतालाई बचानका लागि रावणदेखि युद्ध गरे र रावणले त्यसको पंख काटकर त्यसलाई अधमरा गरिदिए।

सीतालाई न पा गर्न राम अत्यन्त दुखी हुये र विलापेरने लागोस्। बाटाहरु मा जटायुदेखि भहरुट भएमा त्यसले रामलाई रावणका द्वारा आफ्नो दुर्दशा हुने अनि सीतालाई प्रत्येक गर्न दक्षिण दिशातर्फ ले जाने कुरा बताई। यी सब बतानेका पछि जटायुले आफ्नो प्राण त्याग दिये र राम त्यसका अन्तिम संस्कार गरेर सीताको खोजमा सघन वनका भीतर अघि बढे। बाटाहरु मा रामले दुर्वासाका शापका कारण राक्षस बनेका गन्धर्व कबन्धको वध गरेर त्यसका उद्धार गरे र शबरीका आश्रम जा पुगे जहाँ कि त्यसको द्वारा दिये गये झूठे बेरहरूलाई त्यसको भक्तिका वशमा भएर खाया| यस प्रकार राम सीताको खोजमा सघन वनका भित्र अघि बढ्दै गये।

सम्बन्धित लिङ्कहरू

रामचरितमानस - बालकाण्ड (१-५०)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - बालकाण्ड (५१-१००)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - बालकाण्ड (१०१-१५०)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - बालकाण्ड (१५१-२००)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - बालकाण्ड (२०१-२५०)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - बालकाण्ड (२५१-३००)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - बालकाण्ड (३०१-३५०)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - बालकाण्ड (३५१-३६१)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - अयोध्याकाण्ड (१-५०)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - अयोध्याकाण्ड (५१-१००)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - अयोध्याकाण्ड (१०१-१५०)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - अयोध्याकाण्ड (१५१-२००)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - अयोध्याकाण्ड (२०१-२५०)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - अयोध्याकाण्ड (२५१-३००)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - अयोध्याकाण्ड (३०१-३२६)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - अरण्यकाण्ड (१-४६)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - किष्किन्धाकाण्ड (१-३०)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - सुन्दरकाण्ड (१-५०)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - सुन्दरकाण्ड (५१-६०)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - लंकाकाण्ड (१-५०)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - लंकाकाण्ड (५१-१००)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - लंकाकाण्ड (१०१-१२१)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - उत्तरकाण्ड (१-५०)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - उत्तरकाण्ड (५१-१००)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
रामचरितमानस - उत्तरकाण्ड (१०१-१३१)को मूल पाठ (विकीस्रोत पर)

रामायण आरती (रामचरितमानस)
रामचरितमानस - रामायण आरतीको मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
तुलसीदास
वाल्मीकि रामायण
वाल्मीकि रामायण (विकीस्रोत पर)

वाल्मीकि रामायण - बालकाण्डको मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
वाल्मीकि रामायण - अयोध्याकाण्डको मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
वाल्मीकि रामायण - अरण्यकाण्डको मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
वाल्मीकि रामायण - किष्किन्धाकाण्डको मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
वाल्मीकि रामायण - सुन्दरकाण्डको मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
वाल्मीकि रामायण - युद्धकाण्डको मूल पाठ (विकीस्रोत पर)
वाल्मीकि रामायण - उत्तरकाण्डको मूल पाठ (विकीस्रोत पर)