मन्वन्तर
मन्वन्तर, मनु, हिन्दू धर्म अनुसार, मानवताको प्रजनकको आयु हुन्छ। यो समय मापनको खगोलीय अवधि हो। मन्वन्तर एक संस्कृत शब्द हो, जसको संधि-विच्छेद गर्दा मनु+अन्तर = मन्वन्तर मिलेर बन्दछ। यसको अर्थ मनुको आयु हुन्छ।
श्वेतवाराह कल्पका मनु सम्पादन गर्नुहोस्
| मन्वन्तर | मनु | सप्तर्षि | विशिष्ट व्यक्तित्व |
|---|---|---|---|
| प्रथम | स्वायम्भु मनु | मरीचि, अत्रि, अंगिरस, पुलह, कृतु, पुलस्त्य तथा वशिष्ठ[१][२]. | प्रियव्रत, ऋषभदेव, भरत, जड़भरत, प्रह्लाद, भगवन कपिल[३]. |
| द्वितीय | स्वरोचिष मनु | उर्जा, स्तम्भ, प्राण, दत्तोली, ऋषभ, निश्चर एवं अर्वरिवत | |
| तृतीय | औत्तमी मनु | वशिष्ठका पुत्र: कौकुनिधि, कुरुनधि, दलय, सांख, प्रवाहित, मित एवं सम्मित | |
| चतुर्थ | तामस मनु | ज्योतिर्धाम, पृथु, काव्य, चैत्र, अग्नि, वानक एवं पिवर | |
| पंचम | रैवत मनु | हिरण्योर्मा, वेदश्री, ऊर्द्धबाहु, वेदबाहु, सुधामन, पर्जन्य एवं महानुनि | |
| षष्टम | चाक्षुष मनु | सुमेधस, हविश्मत, उत्तम, मधु, अभिनमन एवं सहिष्णु | |
| (वर्तमान) सप्तम | वैवस्वत मनु | कश्यप ऋषि, अत्रि ऋषि, वशिष्ठ ऋषि, विश्वामित्र ऋषि, गौतम, जमदग्नि ऋषि, भारद्वाज ऋषि | इक्ष्वाकु, मान्धाता, सत्यव्रत (त्रिशंकु ), हरिशचन्द्र, रोहित, सगर, अंशुमान, दिलीप, भगीरथ, खट्वांग, अज, दशरथ, भगवान राम, लव तथा कुश, भगवान कृष्ण |
| अष्टम | सावर्णि मनु | आउने वाला पाठ....विष्णु पुराण: भाग:तृतीय, अध्याय:द्वितीय | |
| नवम | दक्ष सावर्णि मनु | भविष्यको सप्तर्षि | |
| दशम | ब्रह्म सावर्णि मनु | भविष्यको सप्तर्षि | |
| एकादश | धर्म सावर्णि मनु | भविष्यको सप्तर्षि | |
| द्वादश | रुद्र सावर्णि मनु | भविष्यको सप्तर्षि | |
| त्रयोदश | रौच्य वा देव सावर्णि मनु | भविष्यको सप्तर्षि | |
| चतुर्दश | भौत वा इन्द्र सावर्णि मनु | भविष्यको सप्तर्षि |
मन्वन्तर अवधि र संरचना सम्पादन गर्नुहोस्
| अवधि | दिव्य वर्ष | सौर्य वर्ष | |
|---|---|---|---|
| कल्प | १,२०,००,००० | ४,३२,००,००,००० | |
| आधि सन्ध्या | ४,८०० | १७,२८,००० | |
| १ | स्वयम्भू मन्वन्तर | ८,५२,००० | ३०,६७,२०,००० |
| मन्वन्तर सन्ध्या | ४,८०० | १७,२८,००० | |
| २ | स्वरोचिष मन्वन्तर | ८,५२,००० | ३०,६७,२०,००० |
| मन्वन्तर सन्ध्या | ४,८०० | १७,२८,००० | |
| ३ | औत्तमी मन्वन्तर | ८,५२,००० | ३०,६७,२०,००० |
| मन्वन्तर सन्ध्या | ४,८०० | १७,२८,००० | |
| ४ | तपस/तामस मन्वन्तर | ८,५२,००० | ३०,६७,२०,००० |
| मन्वन्तर सन्ध्या | ४,८०० | १७,२८,००० | |
| ५ | रैवत मन्वन्तर | ८,५२,००० | ३०,६७,२०,००० |
| मन्वन्तर सन्ध्या | ४,८०० | १७,२८,००० | |
| ६ | चाक्षुष मन्वन्तर | ८,५२,००० | ३०,६७,२०,००० |
| मन्वन्तर सन्ध्या | ४,८०० | १७,२८,००० | |
| ७ | वैवस्वत मन्वन्तर | ८,५२,००० | ३०,६७,२०,००० |
| चतुर्युग १ देखि २७ | ३,२४,००० | ११,६६,४०,००० | |
| चतुर्युग २८ (वर्तमान) | ३,२४,००० | ४३,२०,००० | |
| सत्य युग | ४,८०० | १७,२८,००० | |
| त्रेता युग | ३,६०० | १२,९६,००० | |
| द्वापर युग | २,४०० | ८,६४,००० | |
| कलि युग | १,२०० | ४,३२,००० | |
| चतुर्युग २९ देखि ७१ | ५,१६,००० | १८,५७,६०,००० | |
| मन्वन्तर सन्ध्या | ४,८०० | १७,२८,००० | |
| ८ | सावार्णि मन्वन्तर | ८,५२,००० | ३०,६७,२०,००० |
| मन्वन्तर सन्ध्या | ४,८०० | १७,२८,००० | |
| ९ | दक्ष सावार्णि मन्वन्तर | ८,५२,००० | ३०,६७,२०,००० |
| मन्वन्तर सन्ध्या | ४,८०० | १७,२८,००० | |
| १० | ब्रह्म सावार्णि मन्वन्तर | ८,५२,००० | ३०,६७,२०,००० |
| मन्वन्तर सन्ध्या | ४,८०० | १७,२८,००० | |
| ११ | धर्म सावार्णि मन्वन्तर | ८,५२,००० | ३०,६७,२०,००० |
| मन्वन्तर सन्ध्या | ४,८०० | १७,२८,००० | |
| १२ | रुद्र सावार्णि मन्वन्तर | ८,५२,००० | ३०,६७,२०,००० |
| मन्वन्तर सन्ध्या | ४,८०० | १७,२८,००० | |
| १३ | रौच्य वा देव सावार्णि मन्वन् | ८,५२,००० | ३०,६७,२०,००० |
| मन्वन्तर सन्ध्या | ४,८०० | १७,२८,००० | |
| १४ | भौत वा इन्द्र सावार्णि मन्व | ८,५२,००० | ३०,६७,२०,००० |
| मन्वन्तर सन्ध्या | ४,८०० | १७,२८,००० | |
हरेक मन्वन्तर ३०,६७,२०,००० साल (८,५२,००० दिव्य वर्ष; १ दिव्य वर्ष = ३६० सौर्य वर्ष) हुन्छ र यहि युग चक्र ७१ पटक चली रहन्छ। एक कल्प (ब्रह्मको एक दिन), जुन ४ अरब ३२ करोड वर्ष (१ करोड २० लाख दिव्य वर्ष वा १,००० युग चक्र) रहन्छ, यसमा १४ मन्वन्तर (१४ x ७१ = ९९४ युग चक्र) हुन्छन जसको अन्तिममा सधै मन्वन्तर सन्ध्या (१५ सन्ध्याहरू) हुन्छन जसको अवधि १,७२,८००० वर्ष (४,८०० दिव्य वर्ष; सत्य युगको अवधि) हुन्छ। हरेक मन्वन्तर सन्ध्याको बेला पृथ्वी (भू लोक पानिको सतहमा दुब्धछ।
हरेक कल्पमा १४ मन्वन्तरहरू र १५ मन्वन्तर सन्ध्याहरू निम्न दियिएको तालिकामा हुन्छन:
- १ प्रथम मन्वन्तर सन्ध्या (आधि सन्ध्या)
- १ प्रथम मन्वन्तर
- २ द्वितीय मन्वन्तर सन्ध्या
- २ द्वितीय मन्वन्तर
- ...
- १४औं मन्वन्तर सन्ध्या
- १४औं मन्वन्तर
- १५औं मन्वन्तर सन्ध्या
मनुहरू सम्पादन गर्नुहोस्
वर्तमानको कल्प(ब्रह्मको एक दिन): श्वेतवाराह कल्पमा यी १४ मनुहरूको नाम यस प्रकारको छन्:
स्रोतहरू सम्पादन गर्नुहोस्
- ↑ Account of the several Manus and Manwantaras वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ६ जुलाई २००८ मिति Vishnu Purana, translated by Horace Hayman Wilson, 1840, Book III: Chapter I. p. 259, The first Manu was Swáyambhuva, then came Swárochisha, then Auttami, then Támasa, then Raivata, then Chákshusha: these six Manus have passed away. The Manu who presides over the seventh Manwantara, which is the present period, is Vaivaswata, the son of the sun...
- ↑ Inhabitants of the Worlds वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २६ जुलाई २००८ मिति Mahanirvana Tantra, translated by Arthur Avalon, (Sir John Woodroffe), 1913, Introduction and Preface. The Rishi are seers who know, and by their knowledge are the makers of shastra and "see" all mantras. The word comes from the root rish Rishati-prapnoti sarvvang mantrang jnanena pashyati sangsaraparangva, etc. The seven great Rishi or saptarshi of the first manvantara are Marichi, Atri, Angiras, Pulaha, Kratu, Pulastya, and Vashishtha. In other manvantara there are other sapta-rshi. In the present manvantara the seven are Kashyapa, Atri, Vashishtha, Vishvamitra, Gautama, Jamadagni, Bharadvaja. To the Rishi the Vedas were revealed. Vyasa taught the Rigveda so revealed to Paila, the Yajurveda to Vaishampayana, the Samaveda to Jaimini, Atharvaveda to Samantu, and Itihasa and Purana to Suta. The three chief classes of Rishi are the Brah-marshi, born of the mind of Brahma, the Devarshi of lower rank, and Rajarshi or Kings who became Rishis through their knowledge and austerities, such as Janaka, Ritaparna, etc. Thc Shrutarshi are makers of Shastras, as Sushruta. The Kandarshi are of the Karmakanda, such as Jaimini.
- ↑ "संग्रहीत प्रति", मूलबाट ३१ मई २००९-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १७ सितंबर २००९।
- ↑ Bühler, G. (१८८६), "Ch. 1, The Creation", in Müller, F. Max, The Laws of Manu: translated with extracts from seven commentaries, Sacred Books of the East XXV, Oxford University Press, पृ: 20 (1.67), 22 (1.79–80)।