बङ्गलादेश जातीयतावादी दल

बङ्गलादेश जातीयतावादी दल (बङ्गाली: বাংলাদেশ জাতীয়তাবাদী দল) बङ्गलादेशको प्रमुख मध्यदेखि दक्षिणपन्थी राजनीतिक दलहरूमध्ये एक हो। सन् १९७८ सेप्टेम्बर १ मा तत्कालीन राष्ट्रपति जियाउर रहमानले यस राजनीतिक दलको स्थापना गरेका थिए। सन् १९७८ सेप्टेम्बर १ मा बङ्गलादेशका राष्ट्रपति जियाउर रहमानद्वारा राष्ट्रवादी विचारधारा भएका मानिसहरूलाई एकताबद्ध गर्ने उद्देश्यले स्थापना गरिएको यो दल पछि यसको कट्टर प्रतिद्वन्द्वी आवामी लिगका साथ बङ्गलादेशका दुई सबैभन्दा प्रभावशाली पार्टीहरूमध्ये एकको रूपमा उदाएको थियो। सन् अप्रिल ३० मा जियाउर रहमानले आफ्नो शासनलाई नागरिक केन्द्रीत बनाउनका १९ बुँदे कार्यक्रम सुरु गरेका थिए। जब जियाले राष्ट्रपतिपदका लागि उम्मेदवारी दिने निर्णय गरे तब उनको नेतृत्वमा जातीयतावादी गणतन्त्र दलको स्थापना भएको थियो। अब्दुस सत्तार यस दलका संयोजक थिए।

बङ्गलादेश जातीयतावादी दल
संस्थापक	खालेदा जिया
महासचिव	मिर्जा फखरुल इस्लाम आलमगीर
वर्तमान अध्यक्ष	तारेक रहमान
संस्थापक	जियाउर रहमान
स्थापना	१ सेप्टेम्बर १९७८ (१९७८-०९-01)
प्रमुख कार्यालय	२८/१ नयाँ पल्टन, ढाका-१०००
विद्यार्थी सङ्गठन	बङ्गलादेश जातीयतावादी छात्रदल
युवा सङ्गठन	बङ्गलादेश जातीयतावादी युवदल
महिला शाखा	बङ्गलादेश जातीयतावादी महिला दल
श्रमिक शाखा	बङ्गलादेश जातीयतावादी श्रमिक दल
स्वेच्छासेवक शाखा	बङ्गलादेश जातीयतावादी स्वेच्छासेवक दल
कृषक शाखा	बङ्गलादेश जातीयतावादी कृषक दल
विचारधारा	पारम्परिक: इस्लामवाद बङ्गलादेशी राष्ट्रियतावाद गणतन्त्र समाजिक न्यायविचार (समाजतन्त्र) समसामयिक: रक्षणशीलता (बङ्गलादेशी) उदार अर्थनीति भारतीय विरोधी मनोभाव
राजनीतिक स्थान	दक्षिणपन्थी
धर्म	इस्लाम
अन्तर्राष्ट्रिय सम्बद्धता	एसिया प्रशान्त लोकतान्त्रिक सङ्घ
रङहरू	रातो   हरियो   नीलो (प्रचलित)
नारा	"बङ्गलादेश जिन्दावाद"
राष्ट्रिय संसदमा आसन	० / ३५०
सहर निगम प्रमुख	० / १२
निर्वाचन चिह्न
धानको बाला
वेबसाइट
www.bnpbd.org

"युद्धभूमिको स्वतन्त्रता सेनानीहरूको दल"को रूपमा चिनिएको बङ्गलादेश जातीयतावादी पार्टीको स्थापना जियाउर रहमानले सन् १९७८ को राष्ट्रपतीय चुनावपछि गरेका थिए भने सन् १९८१ मा उनको हत्या नभएसम्म उनले यसको नेतृत्वमा गरिरहेका थिए। रहमानको हत्यापछि उनकी श्रीमती खालेदा जियाले पार्टीको नेतृत्व सन् २०१८ मा कारागार चलान हुनुअघिसम्म अध्यक्षता गरेकी थिइन्। त्यसयता रहमान र जियाका छोरा तारेक रहमानले कार्यवाहक अध्यक्षको रूपमा काम गरिरहँदा उनले यसको पार्टीको मामिला लन्डनबाट सञ्चालन गरिरहेका छन्।

स्थापना पछि यस पार्टीले क्रमशः सन् १९७९ र १९८१ राष्ट्रपति चुनावका साथै सन् १९९१, १९९६ र २००१ को संसदीय चुनाव जितेको थियो। अर्ध-राष्ट्रपतीय प्रणाली अन्तर्गत गठन भएका सरकारहरूको नेतृत्व जियाउर रहमानले गरेका थिए भने संसदीय गणतन्त्रहरूको नेतृत्व खालेदा जियाले गरिरहँदा उनी प्रधानमन्त्रीको रूपमा कार्यरत थिइन्। सन् १९९६ जुन महिनामा सम्पन्न सातौँ संसदीय चुनावमा ११६ सिटका साथ देशको संसदीय निर्वाचन अन्तर्गत यो पार्टीले सबैभन्दा ठूलो विपक्षी पार्टीको रूपमा इतिहास कामय गरेको थियो। सन् २०१८ को संसदीय निर्वाचनपछि यस पार्टीका संसद सङ्ख्या ७ रहेको थियो भने सन् २०२४ मा सम्पन्न निर्वाचनमा यस पार्टीले चुनाव बहिस्कार गर्दै चुनावमा भाग लिएको थिएन।

सन् १९९० मा निरङ्कुश इरशाद शासनविरुद्ध भएको विद्रोहमा यस पार्टीको विद्यार्थी सङ्गठन एउटा प्रेरक शक्ति बनिरहँदा उक्त शासनतन्त्रलाई पतन गराई बङ्गलादेशमा प्रजातन्त्रको पुनर्स्थापनाका लागि विद्यार्थी सङ्गठनले ठूलो भूमिका निर्वाह गरेको थियो। सन् १९८३ देखि पार्टीको अध्यक्षता सम्हालेकी खालेदा जिया बङ्गलादेशको पहिलो महिला प्रधानमन्त्री र पाकिस्तानकी बेनजीर भुट्टो पछि मुस्लिम बाहुल्य देशको दोस्रो महिला प्रधानमन्त्रीको रूपमा चुनिएकी थिइन्। खालेदा जिया पार्टीको अध्यक्षमा, तारिक रहमान वरिष्ठ उपाध्यक्षमा र मिर्जा फखरुल इस्लाम आलमगीर महासचिवमा निर्वाचित भएका थिए।

परराष्ट्रनीति

बङ्गलादेश जातीयतावादी दलको उद्देश्य यसको स्थापनाकालदेखिनै राष्ट्रिय एकता कायम गर्नु थियो। स्वतन्त्रतापछिको सरकारको भारतमैत्री विदेश नीतिका कारण बङ्गलादेश अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा हिन्द–सोभियत मार्गतर्फ अघि बढिरहँदा बङ्गलादेशको अन्य विश्व शक्तिसँग सम्बन्ध त्यति राम्रो थिएन। जातीयतावादी दलले आफ्नो विदेश नीतिमा तटस्थता ल्याउने प्रयास गरिरहेको थियो। यस पार्टीले मुस्लिम विश्वका देशहरूसँग सम्बन्ध सुधार गर्न प्रमुख भूमिका खेलेको थियो।

राष्ट्रिय एकता

जातीयतावादी दलको गठन गर्ने क्रममा देश विभिन्न भागहरूमा विभाजित थिए। यो विभाजनको आधार राजनीतिक विश्वास (बायाँ, दायाँ, मध्यन्थी), स्वतन्त्रता युद्धको पक्ष र विपक्षका शक्तिहरू मध्ये थियो। जसको फलस्वरूप विद्यार्थी, शिक्षक, बुद्धिजीवी, पेशाकर्मी, संस्कृतिकर्मी, सेना र प्रशासनसमेत विभाजित थिए। जातीयतावादी दलको स्थापनाको मुख्य आधार यी सबै मतभेदलाई बिर्सेर देशलाई अगाडि लैजानु थियो। जियाको कार्यकालमा शेख मुजिबुर रहमानको मृत्युपछि शेख हसिना पहिलो पटक अवामी लिगको अध्यक्षको रूपमा देश भित्रिएकी थिइन्। अखण्ड पाकिस्तानको समर्थक रहेको जमाएते इस्लामीले पनि यसै समयमा राजनीतिमा सक्रिय हुन थालेको थियो। स्वतन्त्रता युद्धपछि देशबाहिर रहेका कयौँ बुद्धिजीवी नेताहरू देशमा भित्रिएका थिए। शेख मुजिबुर रहमानको सरकारले स्वतन्त्रता युद्धको विरोध गर्ने सबै दल र व्यक्तिहरूका लागि आममाफीको घोषणा गरेपछि देश भित्रिने मानिसहरूको लर्को लागेको थियो। यद्यपि हत्या, बलात्कार, आगजनी र लुटपाटको प्रत्यक्ष आरोप लागेकाहरू यस आममाफी अन्तर्गत पर्दैन थिए। तथापि, उनीहरूविरुद्ध कुनै व्यापक र प्रभावकारी कदम चलाइएको थिएन।

छाया सङ्गठन

सहयोगी सङ्गठन

• बङ्गलादेश जातीयतावादी छात्र दल
• बङ्गलादेश जातीयतावादी श्रमिक दल

अंश सङ्गठन

• बङ्गलादेश जातीयतावादी युवदल
• बङ्गलादेश जातीयतावादी स्वेच्छासेवक दल
• बङ्गलादेश जातीयतावादी मुक्तियोद्धा दल
• बङ्गलादेश जातीयतावादी कृषक दल
• बङ्गलादेश जातीयतावादी मत्यजीवी दल
• बङ्गलादेश जातीयतावादी ताँती दल
• बङ्गलादेश जातीयतावादी ओलामा दल
• जातीयतावादी सामाजिक साँस्कृतिक संस्था (जासास)
• बङ्गलादेश जातीयतावादी महिला दला

पेशाजीवी सङ्गठन

• जातीयतावादी ऐनजीवी फोरम
• डक्टरस एसोसिएसन अफ बङ्गलादेश
• एसोसिएसन अफ इन्जिनियर्स बङ्गलादेश
• एग्रिकल्चरिस्ट एसोसिएसन अफ बङ्गलादेश
• शिक्षक-कर्मचारी मोर्चा
• शत नागरिक समिति

निर्वाचन इतिहास

राष्ट्रपतीय निर्वाचन/जनमत

निर्वाचन	उम्मेदवार	कुल मत सङ्ख्या	%	नजिता
सन् १९७७ ("जनमत")	जियाउर रहमान	३,३४,००,८७०	९८.९%	निर्वाचितY
सन् १९७८		१,५७,३३,८०७	७६.६%	निर्वाचितY
सन् १९८१	अब्दुस सत्तार	१,४२,०३,९५८	६५.५%	निर्वाचितY

राष्ट्रिय संसद निर्वाचन

संसद	दल नेता	मत	%	प्राप्त सिट	+/–	स्थान	टिप्पणी
द्वितीय	जियाउर रहमान	७९,३४,२३६	४१.२%	२०७ / ३००	२०७	प्रथम	सत्तापक्ष
तृतीय	खालेदा जिया	बहिस्कार		० / ३००	२०७		संसदको बाहिर
चौँथो		बहिस्कार		० / ३००			संसदको बहिर
पाँचौँ		१,०५,०७,५४९	३०.४%	१४० / ३००	१४०	प्रथम	गठबन्धन सरकार
छैठौँ		१,१७,७६,४८१	१००%	३०० / ३००	१६०	प्रथम	सत्तापक्ष
सातौँ		१,४२,५५,९८६	३३.६%	११६ / ३००	१८४	द्वितीय	प्रतिपक्ष दल
आठौँ		२,३०,७४,७१४	४१.४०%	२०० / ३००	८४	प्रथम	सत्तापक्ष
नवौँ		२२,९६३,८३६	३३.२०%	३० / ३००	१७०	द्वितीय	प्रतिपक्ष दल
दसौँ		बहिस्कार		० / ३००	३०		संसदको बाहिर
एघारौँ		८२,९४,३०६	९.०८ %	६ / ३००	६	तृतीय	प्रतिपक्ष दल