पाकिस्तानका प्रधानमन्त्रीहरूको सूची

पाकिस्तानको प्रधानमन्त्री (उर्दु: وزير اعظم‎ पाकिस्तान सरकारको प्रमुख कार्यकारी हो। प्रधानमन्त्रीलाई सङ्घीय मन्त्रिपरिषद् मार्फत प्रशासन सञ्चालन गर्न, साझा हित परिषद् मार्फत राष्ट्र र जनताको हितको रक्षा सुनिश्चित गर्न, राष्ट्रिय नीतिहरू निर्माण गर्न र पाकिस्तानको द्विसदनात्मक संसदको लागि राष्ट्रव्यापी आम निर्वाचन गर्ने निर्णय गर्ने जिम्मेवारी दिइएको छ।

पाकिस्तानको प्रधानमन्त्रीको झण्डा

सन् १९४७ देखि पाकिस्तानमा १८ जना प्रधानमन्त्रीहरू नियुक्त भएका छन्। नियुक्त कामचलाउ प्रधानमन्त्रीहरू बाहेक, जसलाई निर्वाचन प्रक्रिया समाप्त नभएसम्म प्रणालीको निरीक्षण गर्ने जिम्मेवारी मात्र दिइएको थियो। पाकिस्तानको संसदीय प्रणालीमा, प्रधानमन्त्रीलाई राष्ट्रपतिद्वारा शपथ दिइन्छ र सामान्यतया प्रधानमन्त्री पार्टी वा मन्त्रिपरिषद्को अध्यक्षको रूपमा रहन्छन् जहाँ पाकिस्तान संसदको तल्लो सदन राष्ट्रिय सभामा बहुमत प्राप्त गरेको हुन्छ।

१४/१५ अगस्ट १९४७ को मध्यरातमा बेलायत शासित भारतको विभाजन पछि, पाकिस्तानले प्रधानमन्त्रीको सचिवालयमा आधारित प्रधानमन्त्री पद सिर्जना गरेर बेलायती प्रणालीको अनुसरण गरेको थियो। पाकिस्तानका तत्कालीन गभर्नर जनरल मोहम्मद अली जिनाहले राष्ट्रका संस्थापकहरूबाट सल्लाह लिँदै १५ अगस्ट १९४७ मा, लियाकत अली खानलाई आफ्नो प्रशासनको स्थापना र नेतृत्व गर्न नियुक्त गरेका थिए। सन् १९६० मा राष्ट्रपति प्रणाली हुनुभन्दा पहिले सन् १९४७ देखि १९५८ मा सैनिक शासनसम्म सात जना प्रधानमन्त्रीले सेवा गरेका थिए। सन् १९७१ मा, कार्यालय फेरि पुनर्जीवित गरिएको थियो तर चाँडै नै यसको अस्तित्व समाप्त भएको थियो। सन् १९७३ मा पाकिस्तानको संविधानको पूर्ण पाठ जारी हुँदा प्रधानमन्त्रीलाई कार्यकारी शक्ति र अधिकार दिइएको थियो तर सन् १९७७ मा अर्को सैनिक कानूनपछि यो पद यसको प्रभावकारी सञ्चालनबाट बन्द गरिएको थियो। सन् १९८५ मा भएको आम चुनावपछि यो कार्यालय अस्तित्वमा आएको थियो। पाकिस्तान पिपुल्स पार्टीकी बेनजीर भुट्टो र पाकिस्तान मुस्लिम लिग (नवाज)का नवाज शरिफले दुईपटक कार्यकाल सम्हालेका थिए।

सन् २००२ मा भएको आम निर्वाचनपछि जफरुल्लाह खान जमालीलाई प्रधानमन्त्रीको रूपमा आफ्नो प्रशासन गठन गर्न आमन्त्रित गरिएको थियो। सन् २०१२ मा पाकिस्तानको सर्वोच्च अदालतले प्रधानमन्त्री यूसुफ रजा गिलानीलाई अयोग्य घोषित गर्ने फैसला गरेपछि, मीर हजार खान खोसोको नेतृत्वमा कार्यवाहक प्रशासन स्थापना नभएसम्म उनको प्रशासनको कार्यभार राजा परवेज अशरफले सम्हालेका थिए।

मुस्लिम लिगका नुरुल अमीनको कार्यकाल सबैभन्दा छोटो अर्थात् १३ दिनको मात्र थियोे। पाकिस्तान पिपुल्स पार्टीका यूसुफ रजा गिलानीको कार्यकाल सबैभन्दा लामो अर्थात् ४ वर्ष ८६ दिन थियो। करिब ९ वर्ष २ सय १५ दिनका साथ पाकिस्तान मुस्लिम लिग (नवाज)का नवाज शरिफ लामो समयसम्म प्रधानमन्त्री बनेका थिए। शरिफ ५ जुन २०१३ मा लगातार तेस्रो कार्यकालका लागि पुनः निर्वाचित भएका थिए, जुन पाकिस्तानको इतिहासमा एक कीर्तिमान हो। पाकिस्तानका कुनै पनि प्रधानमन्त्रीले आफ्नो पूरा पाँच वर्षको कार्यकाल पूरा गरेका छैनन्।

पाकिस्तानको राष्ट्रिय राजनीतिमा यसको इतिहासमा पाकिस्तानी सशस्त्र बलको सैन्य विभागको प्रभुत्व थियो, तर हाल यो राजनीतिक दलहरूको प्रभुत्व रहेको छ।

कुञ्जी

प्रधानमन्त्रीको लागि कुञ्जी

	दलको नाम
	मुस्लिम लिग / पाकिस्तान मुस्लिम लिग
	अवामी लिग
	रिपब्लिकन पार्टी
	पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी
	नेसनल पिपुल्स पार्टी
	पाकिस्तान मुस्लिम लिग (न)
	पाकिस्तान मुस्लिम लिग (क)
	पाकिस्तान तहरिके इन्साफ
	स्वतन्त्र

सूची

पाकिस्तानका प्रधानमन्त्रीहरूको सूची

क्र.सं	तस्वीर	नाम	पद लिएको	पद छोडेको	कार्यकाल	निर्वाचन	राजनीतिक दल (गठबन्धन)		टिप्पणी(हरू)
१		लियाकत अली खान نوابزادہ لیاقت علی خان (सन् १८९५–१९५१)	१४ अगस्ट १९४७	१६ अक्टोबर १९५१ (हत्या)	४ वर्ष, ६३ दिन	–	मुस्लिम लिग		राष्ट्रका संस्थापक पिताहरूले दिएको सल्लाह अनुसार गभर्नर जनरल मोहम्मद अली जिनाहले सन् १९४७ मा अर्थमन्त्री लियाकत अली खानलाई आफ्नो प्रशासन स्थापना र सञ्चालनका लागि नियुक्त गरेका थिए। सन् १९५१ मा उनको हत्या गरियो र ख्वाजा नाजिमुद्दिनले पदभार ग्रहण गरेका थिए।
२		ख्वाजा नाजिमुद्दिन خواجہ ناظم الدین (सन् १८९४–१९६४)	१७ अक्टोबर १९५१	१७ अप्रिल १९५३	१ वर्ष, १८२ दिन	–	मुस्लिम लिग		सन् १९५१ मा लियाकत अली खानको हत्यापछि नाजिमुद्दिन पाकिस्तानका प्रधानमन्त्री बनेका थिए। सन् १९५३ मा गभर्नर जनरल मलिक गुलाम मोहम्मदले आफ्नो सरकार विघटन गरेपछि उनले पद छोडेका थिए।
३		मोहम्मद अली बगुडा محمد علی بوگرہ (सन् १९०९–१९६३)	१७ अप्रिल १९५३	१२ अगस्ट १९५५	२ वर्ष, ११७ दिन	—	मुस्लिम लिग		एक कूटनीतिज्ञ र पाकिस्तानी राजनीतिमा अपेक्षाकृत अज्ञात व्यक्तित्व, बगुडाले प्रतिभा मन्त्रालय स्थापना गरे तर उनको प्रशासनलाई सन् १९५५ मा सन् १९५४ को संसदीय निर्वाचन पछि गभर्नर-जनरलद्वारा बर्खास्त गरिएको थियो।
४		चौधरी मोहम्मद अली چوہدری محمد علی (सन् १९०५–१९८२)	१२ अगस्ट १९५५	१२ सेप्टेम्बर १९५६	१ वर्ष, ३१ दिन	—	मुस्लिम लिग		मुस्लिम लिग, अवामी लिग र रिपब्लिकन पार्टीको गठबन्धनबाट पहिलो नियुक्ति, उनलाई अविश्वास प्रस्तावको सफल मतदानपछि उनको आफ्नै पार्टीले हटाएको थियो।
५		होसेन शहीद सोहरावर्दी حسین شہید سہروردی (सन् १८९२–१९६३)	१२ सेप्टेम्बर १०५६	१७ अक्टोबर १९५७	१ वर्ष, ३५ दिन	—	अवामी लिग		कानूनमा आफ्नो बुद्धिको लागि लोकप्रिय, सोहरवर्दीले आफ्नो पार्टीमाथिको नियन्त्रण र उनको प्रशासनमा गठबन्धन साझेदारहरूको समर्थनको कारण राजीनामा दिएका थिए।
६		इब्राहिम इस्माइल चुन्दरीगर ابراہیم اسماعیل چندریگر (सन् १८९७–१९६०)	१७ अक्टोबर १९५७	११ डिसेम्बर १९५७	५५ दिन	—	मुस्लिम लिग		तेस्रो छोटो कार्यकालका प्रधानमन्त्री चुन्दरीगरले आफ्नो प्रशासन स्थापना गर्दै रिपब्लिकन पार्टी र अवामी लिगको बहुमतको नेतृत्वको अविश्वास को प्रस्तावको मतदानको बीच उनको कार्यकालको ५५ दिन पछि हटाइएको थियो।
७		फिरोज खान नून فیروز خان نون (सन् १८९३–१९७०)	१६ डिसेम्बर १९५७	७ अक्टोबर १९५८	२९५ दिन	—	रिपब्लिकन पार्टी		सन् १९५८ मा आफ्नै पार्टीका राष्ट्रपति इस्कन्दर मिर्जाले आफ्नो कार्यकाल लम्ब्याउने उद्देश्यले सैन्य शमसन लागू गरेपछि फिरोज खानको प्रशासन धराशायी भएको थियो।
८		नुरुल अमिन نور الامین (सन् १८९३–१९७४)	७ डिसेम्बर १९७१	२० डिसेम्बर १९७१	१३ दिन	सन् १९७०	पाकिस्तान मुस्लिम लिग		सबैभन्दा छोटो कार्यकालका प्रधानमन्त्री। सन् १९७१ को आम चुनावपछि अमीनलाई याह्या प्रशासन अन्तर्गत प्रधानमन्त्री नियुक्त हुन आमन्त्रण गरिएको थियो। उनी सन् १९७० देखि १९७२ सम्म पाकिस्तानका पहिलो र एक मात्र उपराष्ट्रपति थिए, जसले १९७१ को भारत-पाकिस्तान युद्धमा पाकिस्तानको नेतृत्व गरेका थिए।
९		जुल्फिकार अली भुट्टो ذولفقار علی بھٹو (सन् १९२८–१९७९)	१४ अगस्ट १९७३	५ जुलाई १९७७	३ वर्ष, ३२५ दिन	सन् १९७७	पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी		भुट्टोले राष्ट्रपति पदबाट राजिनामा दिएर संविधान जारी भएपछि अधिकार सम्पन्न प्रधानमन्त्री बन्न सफल भएका थिए। सन् १९७७ को जुलाईमा नियुक्त सेना प्रमुख जनरल जियाले उनलाई सन् १९७७ मा सैन्य कानुन अन्तर्गत पदच्युत गरेकी थिइन्।
१०		मोहम्मद खान जुनेजो محمد خان جنیجو (सन् १९३२–१९९३)	२४ मार्च १९८५	२९ मे १९८८	३ वर्ष, ६६ दिन	सन् १९८५	स्वतन्त्र (स्वतन्त्र)		जुनेजो सन् १९८५ मा गैर-दलीय चुनावमा पाकिस्तानको दसौँ प्रधानमन्त्रीको रूपमा निर्वाचित भएका थिए, त्यसैले उनी स्वतन्त्र टिकटमा निर्वाचित भएका थिए। उनले पाकिस्तान मुस्लिम लिगको सेवा गरेका थिए। संविधानको आठौँ संशोधन अनुसार उनलाई राष्ट्रपतिले बर्खास्त गरेका थिए।
११		बेनजीर भुट्टो بے نظیر بھٹو (सन् १९५३–२००७)	२ डिसेम्बर १९८८	६ अगस्ट १९९०	१ वर्ष, २४७ दिन	सन् १९८८	पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी		भुट्टो सन् १९८२ मा पाकिस्तानको कुनै प्रमुख राजनीतिक दलको नेतृत्व गर्ने पहिलो महिला बनेकी थिइन्। त्यसको ६ वर्षपछि उनी मुस्लिम राज्यको नेतृत्व का लागि निर्वाचित हुने पहिलो महिला बनेकी थिइन्।
१२		नवाज शरिफ میاں محمد نواز شریف (जन्म: सन् १९४९)	६ नोभेम्बर १९९०	१९ जुलाई १९९३	२ वर्ष, २५४ दिन	सन् १९९०	पाकिस्तान मुस्लिम लिग (नवाज)		शरिफ सन् १९९० नोभेम्बर १ मा पाकिस्तानको १२ औँ प्रधानमन्त्रीका रुपमा निर्वाचित भएका थिए। राष्ट्रपति गुलाम इशाक खानले अप्रिल १९९३ मा उनको सरकार विघटन गरेका थिए जसलाई पछि पाकिस्तानको सर्वोच्च अदालतले पुनर्स्थापित गरेको थियो। राष्ट्रपति खानले अप्रिल १९९३ मा धारा ५८ अन्तर्गत उनलाई बर्खास्त गर्ने प्रयास गर्दा शरिफ गम्भीर संवैधानिक सङ्कटबाट बचेका थिए, तर उनले सफलतापूर्वक सर्वोच्च अदालतमा निर्णयलाई चुनौती दिएका थिए। शरिफले जुलाई १९९३ मा राष्ट्रपतिलाई पनि पदबाट हटाउने सम्झौताको वार्ता गर्दै पदबाट राजीनामा दिएका थिए।
१३		बेनजीर भुट्टो بے نظیر بھٹو (सन् १९५३–२००७)	१९ अक्टोबर १९९३	५ नोभेम्बर १९९६	३ वर्ष, १७ दिन	सन् १९९३	पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी		भुट्टो सन् १९९३ मा दोस्रो कार्यकालका लागि पुनः निर्वाचित भएकी थिइन्। उनी सन् १९९५ मा भएको 'कू' को प्रयासबाट बचेकी थिइन्। भुट्टोको सरकारलाई राष्ट्रपति फारुक लेगारीले नोभेम्बर १९९६ मा बर्खास्त गरेका थिए।
१४		नवाज शरिफ میاں محمد نواز شریف (जन्म: सन् १९४९)	१७ फेब्रुअरी १९९७	१२ अक्टोबर १९९९	२ वर्ष, २३७ दिन	सन् १९९७	पाकिस्तान मुस्लिम लिग (नवाज)		सन् १९९७ को फेब्रुअरीमा शरिफ लगातार दोस्रो कार्यकालका लागि पाकिस्तान भरिबाट विशेष जनादेशसहित पुनः प्रधानमन्त्रीमा निर्वाचित भएका थिए। अक्टोबर १९९९ मा जनरल परवेज मुशर्रफले उनको सरकारलाई अपदस्थ गरेका थिए र सम्पूर्ण देशमा सैन्य शासन लागू गरिएको थियो।
१५		मिर जफरुल्लाह खान जमाली میر ظفر اللہ خان جمالی (सन् १९४४–२०२०)	२३ नोभेम्बर २००२	२६ जुन २००४	१ वर्ष, २१६ दिन	सन् २००२	पाकिस्तान मुस्लिम लिग (कायद)		जमाली सन् २००२ को नोभेम्बरमा पाकिस्तानको प्रधानमन्त्रीमा निर्वाचित भएका थिए। उनले परवेज मुशर्रफको विदेश र आर्थिक नीतिलाई निरन्तरता दिए तर आफ्नो कार्यकाल पूरा गर्न सकेनन् र जून २००४ मा पदबाट राजीनामा दिए।
१६		चौधरी शुजात हुसेन چوہدری شجاعت حسین (जन्म: सन् १९४६)	३० जुन २००४	२३ अगस्ट २००४	५४ दिन	—	पाकिस्तान मुस्लिम लिग (कायद)		दोस्रो छोटो कार्यकालको प्रधानमन्त्री। उनी संसदद्वारा निर्वाचित भएका थिए र शौकत अजीजले उनको स्थान लिनुअघि ५४ दिनको अवधि पूरा गरेका थिए।
१७		शौकत अजिज شوکت عزیز (जन्म: सन् १९४९)	२८ अगस्ट २००४	१५ नोभेम्बर २००७	३ वर्ष, ७९ दिन	—	पाकिस्तान मुस्लिम लिग (कायद)		अजीजले सन् २००४ को अगस्टमा पाकिस्तानको प्रधानमन्त्रीको पद सम्हालेका थिए। उनले नोभेम्बर २००७ मा संसदीय कार्यकालको अन्त्यमा पद छोडेका थिए र संसदीय कार्यकाल पूरा गरेपछि पद छोड्ने पाकिस्तानको पहिलो प्रधानमन्त्री बनेका थिए।
१८		यूसुफ रजा गिलानी سید یوسف رضا گیلانی (जन्म: सन् १९५२)	२५ मार्च २००८	१९ जुन २०१२	४ वर्ष, ८६ दिन	सन् २००८	पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी		गिलानी मार्च २००८ मा प्रधानमन्त्रीमा निर्वाचित भएका थिए। सन् २०१२ को अप्रिलमा सर्वोच्च अदालतले अदालतको अवहेलना गरेको भन्दै उनलाई संसदको सदस्यबाट अयोग्य घोषित गरेको थियो।
१९		राजा परवेज अशरफ راجا پرویز اشرف (जन्म: सन् १९५०)	२२ जुन २०१२	२४ मार्च २०१३	२७५ दिन	–	पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी		सन् २०१२ को जुनमा यूसुफ रजा गिलानीलाई अदालतको अवहेलनाको आरोपमा अयोग्य घोषित गरिएपछि अशरफले प्रधानमन्त्रीको पद सम्हालेका थिए।
२०		नवाज शरिफ میاں محمد نواز شریف (जन्म: सन् १९४९)	५ जुन २०१३	२८ जुलाई २०१७	४ वर्ष, ५३ दिन	सन् २०१३	पाकिस्तान मुस्लिम लिग (नवाज)		५ जुन २०१३ मा, शरिफले स्पष्ट बहुमतका साथ १८२/३४२ सिट जितेर लगातार तेस्रो कार्यकालका लागि कार्यभार सम्हालेका थिए। २८ जुलाई २०१७ मा पाकिस्तानको सर्वोच्च अदालतले पनामा पेपर्स मुद्दाको परिणामस्वरूप उनलाई अयोग्य घोषित गरेको थियो।
२१		शाहीद खाकान अब्बासी شاہد خاقان عباسی (जन्म: सन् १९५८)	१ अगस्ट २०१७	३१ मे २०१८	३०३ दिन	—	पाकिस्तान मुस्लिम लिग (नवाज)		नवाज शरिफमाथि महाभियोग लगाएपछि संसदले शाहिद खाकान अब्बासीलाई प्रधानमन्त्रीमा निर्वाचित गरेको थियो। उनको कार्यकाल ३१ मे २०१८ मा समाप्त भएको थियो र २५ जुलाईको आम निर्वाचनसम्म कामचलाउ सरकार गठन गर्न राष्ट्रिय सभाको विघटन भएको थियो।
२२		इमरान खान عمران خان (जन्म: सन् १९५२)	१८ अगस्ट २०१८	१० अप्रिल २०२२	३ वर्ष, २३५ दिन	सन् २०१८	पाकिस्तान तहरिके इन्साफ		२५ जुलाई २०१८ मा भएको आम निर्वाचनमा, पाकिस्तान तहरिके इन्साफले १५६/३४२ सिट जितेको थियो। दल, मुत्ताहिदा कौमी मुभमेन्ट, बलुचिस्तान अवामी पार्टी र अन्य सहित १७७ सदस्यहरूको गठबन्धन सरकार गठन गरेको थियोे। १८ अगस्टमा उनी पाकिस्तानको प्रधानमन्त्रीमा निर्वाचित भएका थिए। १० अप्रिल २०२२ मा अविश्वासको प्रस्ताव दर्ता गरियो र उनलाई पदबाट हटाइयो।
२३		शहबाज शरिफ میاں محمد شہباز شریف (जन्म: १९५१)	११ अप्रिल २०२२	बहालवाला	२ वर्ष, १८२ दिन	—	पाकिस्तान मुस्लिम लिग (नवाज)		इमरान खान विरुद्धको अविश्वासको प्रस्ताव सफल भएपछि शहबाज शरिफ पाकिस्तानको प्रधानमन्त्रीमा निर्वाचित भएका थिए, उनको मनोनयनलाई सबै संयुक्त विपक्षी दलले समर्थन गरेका थिए जसले पूर्व प्रधानमन्त्रीलाई पदबाट हटाउने पक्षमा मतदान गरेका थिए, जबकि हालै अपदस्थ सरकारी पार्टीले चुनाव बहिष्कार गरेको थियो।

बाह्य कडीहरू

• "प्रधानमन्त्री", पाकिस्तानको राष्ट्रिय सभा, अन्तिम पहुँच १ जुलाई २०१२। 
• "पाकिस्तान", इन्साइक्लोपिडिया ब्रिटानिका, अन्तिम पहुँच १ जुलाई २०१२।