चाँदनी चोक
चाँदनी चोक दिल्लीको सबैभन्दा पुरानो र व्यस्त क्षेत्र हो। यो पुरानो दिल्लीको व्यस्त बजारहरू मध्ये एक हो। चाँदनी चौक पुरानो दिल्ली रेलवे स्टेसन नजिकै अवस्थित छ। यो लाल किला परिसरभित्र अवस्थित छ। यो १७औं शताब्दीमा शाहजहाँ, भारतको मुगल सम्राटद्वारा बनाइएको थियो, र उनकी छोरी जहाँआरा बेगमद्वारा डिजाइन गरिएको थियो। बजारलाई चन्द्रमाको प्रकाशद्वारा प्रतिबिम्बित गर्न नहरहरूद्वारा विभाजित गरिएको थियो र हाल यो भारतको सबैभन्दा ठूलो थोक बजार मध्येको एक हो। [२] [३]
चाँदनी चौक | |
|---|---|
बजार | |
 चाँदनी चौक तथा गुरुद्वारा सीसगञ्ज साहिबको दृश्य | |
  चाँदनी चौक दिल्लीमा अवस्थिति  चाँदनी चौक चाँदनी चौक (भारत) | |
| निर्देशाङ्क: २८°३९′२२″N ७७°१३′५२″E / २८.६५६°N ७७.२३१°Eनिर्देशाङ्कहरू: २८°३९′२२″N ७७°१३′५२″E / २८.६५६°N ७७.२३१°E | |
| राष्ट्र | भारत |
| प्रदेश | दिल्ली |
| जिला | मध्य दिल्ली |
| भाषाहरू | |
| • आधिकारिक | हिन्दी, पञ्जाबी |
| समय क्षेत्र | युटिसी+५:३० (भारतीय मानक समय) |
| पिन कोड | ११० ००६[१] |
स्थिति र विस्तार
सम्पादन गर्नुहोस्चाँदनी चोक पुरानो दिल्लीको मुटुमा लाल किलाको लाहोरी गेटबाट फतेहपुरी मस्जिदसम्म फैलिएको छ। वरपरको क्षेत्रलाई समेत यस बजारको नाम चाँदनी चोक भनेर सम्बोधित गर्ने गरिन्छ। धेरै पहिले यो बजार भएर एउटा नहर बग्ने गर्दथ्यो र चौकमा रहेको तालमा पानी भर्ने गर्थ्यो। प्रारम्भिक दिनहरूमा यो बजारलाई तीन खण्डहरूमा विभाजित गरिएको थियो: [४]
- लाहोरी गेटदेखि चोक कोतवाली (गुरुद्वारा शीशगञ्ज नजिक): शाही निवास नजिक, यो खण्ड उर्दू बजार वा क्याम्प बजार पनि भनिन्थ्यो। उर्दू भाषाबाट यो बजारको नामकरण गरिएको हो। गालिबले सन् १८५७ को भारतीय विद्रोह र त्यसपछिका विद्रोहको समयमा यस बजारको विनाशको उल्लेख गरेका छन्।
- चोक कोतवाली देखि चाँदनी चोक: शब्द चाँदनी चोक मूलतः यस खण्डको लागि उल्लेख गरिएको छ, जसमा एउटा पोखरी रहेको थियो। यो खण्ड मूलतः जोहरी बजार भनिन्थ्यो।
- चाँदनी चोकबाट फतेहपुरी मस्जिद: यसलाई फतेहपुरी बजार भनिन्छ।
इतिहास
सम्पादन गर्नुहोस्बजारको इतिहास राजधानी शाहजहानाबादको स्थापनासँगै शुरू हुन्छ, जब सम्राट शाहजहाँ यमुना नदीको किनारमा आफ्नो नयाँ राजधानीको छेउमा लाल किल्ला स्थापित गरेका थिए।
चाँदनी चोक शाहजहाँकी छोरी, राजकुमारी जहाँआरा बेगमद्वारा सन् १६५० मा डिजाइन गरीएको थियो। १,५६० पसल भएको यो बजार मूलतः ४० गज चौडा र १,५२० गज लामो थियो। बजार आकारमा वर्गाकार थियो, र यसको केन्द्रमा एउटा पोखरी थियो, जुन पूर्णिमाको रातमा चम्किने गर्थ्यो जसकारण यो बजारको नाम चाँदनी चोक राखियो।[५] सबै पसलहरू एक आधा चन्द्रमा आकारमा बनाइएको थियो, जुन हाल आएर विलुप्त भइसकेको छ। यो बजार आफ्नो चाँदी व्यापारीहरूको लागि प्रसिद्ध थियो, जसको कारण यो 'सिल्भर स्ट्रिट' को रूपमा पनि जानिन्छ। [६]
चाँदनी चोक कुनै समय भारतको सबैभन्दा ठूलो बजार थियो।[७] मुगल शाही जुलूस चाँदनी चोक हुँदै जान्थे। यो परम्परा बहाल भयो जब दिल्ली दरबार १९०३ मा आयोजित भएको थियो। दिल्ली टाउन हल १८६३ मा ब्रिटिश सरकार द्वारा चोक नजिकै बनाइएको थियो। चोकको तालाब १९५० को दशकमा घडी टावरले बदलिएको थियो। यस कारण को लागी बजार को केन्द्र अझै घंटाघर को रूप मा परिचित छ।
चाँदनी चोक पुरानो दिल्ली को एक अभिन्न पहिचान को रूप मा धेरै फिल्महरू मा चित्रित गरीएको छ। चाँदनी चोक २००१ बलिउड फिल्म कभी खुशी कभी गम मा प्रमुख रूप मा चित्रित गरिएको थियो; यहाँ फिल्म का अंजलि ( काजोल ) र उनकी बहिनी पूजा ( करीना कपूर ) को पात्रहरू बस्थे। २००८ मा बलिउड फिल्म ब्ल्याक एण्ड ह्वाइट अनिल कपूर, अनुराग सिन्हा, शेफाली छाया र अदिती शर्मा अभिनित चांदनी चोकमा सेट गरिएको छ। यो पछि अर्को बर्ष दुई अन्य फिल्महरू द्वारा पनि चांदनी चोक को आसपास केन्द्रित गरीएको थियो; चाँदनी चोक टु चाइना मा अक्षय कुमार, दीपिका पादुकोण, मिथुन चक्रवर्ती र रणवीर शोरे, र दिल्ली 6 मा अभिषेक बच्चन, सोनम कपूर, वहिदा रहमान, ओम पुरी, अतुल कुलकर्णी र दिव्या दत्ता अभिनित छन् । टिभी शो जिजाजी छट पर् है, जो २०१७ देखि सब टिभी मा प्रसारण भैरहेको छ, चाँदनी चोक मा पनि सेट गरिएको छ।
सन्दर्भ सामग्रीहरू
सम्पादन गर्नुहोस्- ↑ "चांदनी चौक का पिन कोड", मूलबाट १ दिसंबर २०१७-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २९ मई २०१८।
- ↑ "Delhi - 100 years as the Capital", The Hindu, १ फेब्रुअरी २०११, मूलबाट १८ जून २०१४-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २९ मई २०१८।
- ↑ "Pin Code of Chandni Chowk Delhi", citypincode.in, मूलबाट १ दिसंबर २०१७-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ९ मार्च २०१४।
- ↑ Encyclopaedic Survey of Islamic Culture: Growth & Development By Mohamed Taher, Anmol Publications, 1998
- ↑ "संग्रहीत प्रति", मूलबाट २१ अक्तूबर २०१३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ३० मई २०१८। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१२-०१-१० मिति
- ↑ I. Mohan: Delhi, Development and Change, APH Publishing, 2000, Chapter 8, p. 33-35 वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१८-०४-२७ मिति
- ↑ "संग्रहीत प्रति", मूलबाट १४ अगस्त २०१८-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ३० मई २०१८।
थप अध्ययन
सम्पादन गर्नुहोस्- दिल्ली, सम्राट को शहर: विजय गोयल द्वारा चाँदनी चोक र यसको परिवेश को पुनः खोज। लस्टर प्रेस, २००३। ISBN 81-7436-240-1 ।