अमरेली

अमरेली (गुजराती: અમરેલી) भारतको गुजरात राज्यको अमरेली जिल्लाको एउटा सहर र नगरपालिका हो। यो सहर अमरेली जिल्लाको सदरमुकामका साथै अमरेली तालुकको सदरमुकाम पनि हो।

अमरेली અમરેલી
सहर
अमरेली घण्टाघर
अमरेली गुजरात, भारतमा स्थान अमरेली अमरेली (भारत)
निर्देशाङ्क: २१°३६′०२″उ॰ ७१°१२′५९″पू॰
देश	भारत
राज्य	गुजरात
जिल्ला	अमरेली
सरकार
• अङ्ग	नगरपालिका
क्षेत्रफल
• जम्मा	६५ किमी२ (२५ वर्ग माइल)
उन्नतांश	१२८ मिटर (४२० फिट)
जनसङ्ख्या  (सन् २०११)
• जम्मा	११७९६७
• लगत  (सन् २०११)	१४६०१४
• घनत्व	१८१५/किमी२ (४७००/वर्ग माइल)
भाषाहरू
• आधिकारिक	गुजराती
समय क्षेत्र	युटिसी+५:३० (भारतीय मानक समय)

इतिहास

यो विश्वास गरिन्छ कि ५३४ ईस्वीको समयमा अमरेली अस्तित्वमा थियो जुन पहिले अनुमानजी, अमलिक र त्यसपछि अमरावतीको रूपमा चिनिन्थ्यो। प्राचीन गुजरातमा यस सहरको नाम अमरवल्ली राखिएको छ। नागनाथ मन्दिरको शिलालेखबाट थाहा हुन्छ कि अमरेली सहरको प्राचीन नाम अमरपल्ली थियो। यसलाई गिर्वाणवल्ली पनि भनिन्थ्यो। प्राचीन सहरका अवशेषहरूमा थेबी र वरी नदीको काँटामा फेला परेका स्मारक ढुङ्गा र जगहरू र नदीको पश्चिम र पूर्वमा कामनाथ र त्र्यम्बकनाथ नामक दुई पुरानो मन्दिरहरू छन्।

अठारौं शताब्दीमा आधुनिक अमरेलीको पश्चिम र दक्षिण, जसलाई अहिले पनि जुनी वा पुरानो अमरेली भनिन्छ, त्यहाँ मात्र बसोबास थियो। जुना कोट भनिने पुरानो भित्री किल्लालाई जेलको रूपमा प्रयोग गरिन्थ्यो र यसको नजिकैको जुना मस्जिद पुरानो सहरको हो। आधुनिक अमरेली सन् १७९३ को हो, जब भावनगरका वाखतसिंहले चितलको छिमेकी काथी कब्जा लाई खारेज गरे र यसका धेरै मानिसहरूलाई अमरेली र जेटपुरमा लगे।

सन् १८८६ मा गायकवाड शासनकालमा अमरेलीमा पहिलो पटक अनिवार्य र निःशुल्क शिक्षा नीति अपनाइएको थियो। सन् १९४७ मा भारतको स्वतन्त्रता पछि, यो जिल्ला सौराष्ट्र राज्यको एक भाग बन्यो जुन पछि १९५६ मा बम्बई राज्यमा गाभिएको थियो। सन् १९६० मा बम्बई राज्यलाई गुजरात र महाराष्ट्रमा विभाजन गरेपछि यो अमरेली जिल्ला अन्तर्गत गुजरातको एक भाग बनेको थियो।

आकर्षण

व्यापारिक क्षेत्रको अधिकांश भागलाई टावर रोड भनिन्छ जुन टावरदेखि मेन बस स्ट्यान्डसम्म र त्यसपछि गोपी सिनेमासम्म फैलिएको छ।

• नागनाथ मन्दिर (विठ्ठलराव देवजी द्वारा निर्मित)
• श्री स्वामीनारायण महिला१० संस्कार केन्द्र
• बालाजी हनुमान मन्दिर
• रोकडिया हनुमान मन्दिर
• गेबंशा पीर दरगाह
• कामनाथ र महादेव मन्दिर
• अमरेली टावर
• स्वामीनारायण मन्दिर

जनसाङ्ख्यिकी

सन् २००१ भारतको जनगणना अनुसार, अमरेलीको जनसङ्ख्या ९०,२४३ थियो। जनसङ्ख्याको ५२% पुरुष र ४८% महिला छन्। अमरेलीको औसत साक्षरता दर ७८% छ, राष्ट्रिय औसत ५९.५% भन्दा बढी; जसमा ५५% पुरुष र ४५% महिला साक्षर छन्। जनसङ्ख्याको १०% ६ वर्ष मुनिका छन्।

• क्षेत्रफल - ६,७६० किमी²
• जिल्ला जनसङ्ख्या – १५,१४,०००
• सहरको जनसङ्ख्या – २,७५,०००
• पुरुष साक्षरता – ८१.८२%
• महिला साक्षरता – ६६.९७%
• सदरमुकाम – अमरेली
• तालुक – ११
• गाउँ – ५९५