व्यवस्थापिका

व्यवस्थापिका (Legislature) भनेको देश, राष्ट्र वा सहर जस्ता राजनीतिक निकायका लागि कानून बनाउने अधिकार भएको सभा हो। व्यवस्थापिका प्रायः सरकारको कार्यपालिका र न्यायपालिका जस्ता अंग भन्दा फरक र भिन्न हुन्छ।

संयुक्त राज्य अमेरिकाको व्यवस्थापिका क्यापिटोल भवन वासिंटन डिसी

व्यवस्थापिकाले बनाएका कानुनहरूलाई सामान्यतया प्राथमिक कानून भनिन्छ। थप रूपमा, व्यवस्थापिकाले बजेटमा संशोधन गर्ने अधिकारसहित, शासनको कार्य अवलोकन र नियन्त्रण गर्ने अधिकार राख्छ।

व्यवस्थापिकाका सदस्यहरूलाई विधायक वा सांसद वा सभासद भनिन्छ। प्रजातन्त्रमा, विधायकहरू प्रायः लोकप्रिय रूपमा निर्वाचित हुन्छन्, यद्यपि अप्रत्यक्ष निर्वाचन र कार्यपालिकाद्वारा नियुक्ति पनि प्रयोग गरिन्छ। विशेष गरी माथिल्लो सदन रहेको द्विसदनीय व्यवस्थापिकाको लागि अप्रत्यक्ष निर्वाचन र कार्यपालिकाद्वारा नियुक्ति बाट सांसदहरू छानिन्छन्।

नाम

केही प्रचलित नामहरू:

नाम	भाषा	मूल शब्द	नेपाली रुपान्तरण
एसेम्ब्ली	फ्रेन्च	asemblee	जम्मा हुनु
कंग्रेस	फ्रेन्च	congressum
पार्लियामेन्ट	फ्रेन्च	parlement	बोल्नु
काउन्सिल	ल्याटिन	concilium
सोभियत
निसेट		הַכְּנֶסֶת	बैठक
डाइट		díaita	छलफल निर्णय
संसद	संकृत
मज्लिस	अरबी	المجلس	बैठक कोठा
डुमा	रुसी	дума	बिचार

कार्य

प्रजातान्त्रिक व्यवस्थापिकाका छ वटा प्रमुख कार्यहरू हुन्छन्: प्रतिनिधित्व, विचार विमर्श, कानून निर्माण, खर्चलाई अधिकार दिने, सरकार बनाउने, र निरीक्षण गर्ने।

कानून निर्माण

व्यवस्थापिका भनेको देश, राष्ट्र वा सहर जस्ता राजनीतिक निकायका लागि कानून बनाउने अधिकार भएको सभा हो।

खर्चलाई अधिकार दिने,

खर्चलाई अधिकार दिने शक्तिको उत्पत्ति विधायिकाहरूसँग सामान्यतया सरकारी बजेटहरू पारित वा अस्वीकार गर्नेमा हुन्छ। यो शक्ति वास्तवमा प्रभावकारी हुनको लागि, विधायिकाले बजेट परिमार्जन गर्न सक्षम हुनुपर्दछ, प्रभावकारी समिति प्रणाली, विचारको लागि पर्याप्त समय, साथै प्रासंगिक पृष्ठभूमि जानकारीमा पहुँच हुनुपर्दछ।

आकार

चीनको व्यवस्थापिका राष्ट्रिय जन कांग्रेस

देश अनुसार व्यवस्थापिकाहरू तिनीहरूको आकारमा व्यापक रूपमा भिन्न हुन्छन्। राष्ट्रिय विधायिकाहरू मध्ये, चीनको राष्ट्रिय जन कांग्रेस २,९८० सदस्यहरू सहित सबैभन्दा ठूलो छ, जबकि भ्याटिकन सिटीको पोन्टिफिकल कमिसन ७ सहित सबैभन्दा सानो व्यवस्थापिका हो । यी दुवै व्यवस्थापिकामा लोकतान्त्रिक रूपमा निर्वाचित हुँदैन: पोन्टिफिकल कमिसनका सदस्यहरू पोपद्वारा नियुक्त हुन्छन् र राष्ट्रिय जन कांग्रेस एक दलीय राज्यको सन्दर्भ मा अप्रत्यक्ष रूपमा निर्वाचित हुन्छन्। ।