विलासकुमारी

बिलासकुमारी देवी सल्यान राज्यकी रानी थिइन्। राजा पृथ्वी नारायण शाह र इन्द्रकुमारी देवीको घरमा जन्मिएकी उनी आफ्नो पिताको नेपाल एकीकरण अभियानमा उनको योगदानका लागि सबैभन्दा बढी सम्झिन्छिन्।

जीवनी

बिलासकुमारीको जन्म राजा पृथ्वीनारायण शाह र इन्द्रकुमारी देवीबाट भएको थियो। उनकी आमा मकवानपुरका राजा हेमकर्ण सेनकी छोरी थिइन्। सेनसँगको विवादका कारण पृथ्वीनारायण शाहले १७४० मा नरेन्द्र राज्यलक्ष्मी देवीसँग विवाह गरेका थिए। १७६६ मा बिलास कुमारीको विवाह सल्यानका युवराज रणभीम शाहसँग भएको थियो। उनको विवाह पुजारी सिद्ध भगवन्त नाथ द्वारा व्यवस्थित गरिएको थियो, पछि, जसले गोरखा राज्यको लागि सहयोगी सिर्जना गर्ये। सल्यान एक अपेक्षाकृत गरिब राज्य थियो, उनले एक पटक आफ्नो बुबालाई टिप्पणी गरेकी थिइन् किन उनले उनलाई आरामसँग खुवाउन नसक्ने राज्यमा विवाह गरिदिए। शाहले दाइजोस्वरूप विभिन्न चौबिसी राज्यको जग्गा सल्यानलाई दिने वाचा गरेका थिए ।

उनको बुबाको मृत्यु पछि, उनको सौतेनी भाइ बहादुर शाह र उनको सौतेनी आमा नरेन्द्र राज्य लक्ष्मी देवीको नेतृत्वमा नेपालको एकीकरण उल्लेखनीय थियो। बिलास कुमारीले अर्घा र खाँचीको लडाइमा पनि भाग लिएकी थिइन्। सल्यानका राजा काशी गएपछि रणभीम शाहलाई राजाको राज्याभिषेक गराए । शेरबहादुर शाहले अपदस्थ राजा रणबहादुर शाहको हत्या गरेपछि उनी नेपाल दरबारमा भेट्न गइन्। उनी आफ्नो सौतेनी भाइको हत्या गरेको विश्वासमा भीमसेन थापालाई सजाय दिन चाहन्थिन्। थापाले उनको योजनाको बारेमा थाहा पाएपछि, उनले उनलाई सल्यान फिर्ता पठाए र उनले राज्यलाई नेपालमा गाभ्ने योजना बनाए। पृथ्वीनारायण शाहकी छोरी भए पनि उनलाई कडा सजाय दिइयो र उनले छोरा रघुनाथ शाहलाई सुरक्षाको लागि अवध राज्य पठाएकी थिइन्। कुमारी सन् १८०९ मा निर्वासनमा परे।

विरासत

हिमाल खबरका लागि लेख्ने वसन्त महर्जनले नेपालको एकीकरणका लागि आफ्नो योगदान धेरै हदसम्म बिर्सिएको बताउँदै उनले अभियानमा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेकोले स्मरण गर्नुपर्ने पनि बताए।