टुकुचा खोला
टुकुचा खोला बागमतीको सहायक नदी हो । काठमाडौँका रुद्रमती र विष्णुमतीका बीच भागमा घना बस्तीका बीच भएर बग्ने यस खोलाको पुरानो सांस्कृतिक नाम इक्षुमती हो र नेवारीमा ‘तुखुचा’ (उखु खोला) भनिने गरिन्छ। तुखुचा अपभ्रंश भएर टुकुचा भएको इतिहासविद् दिनेशराज पन्त बताउँछन्।[३] काठमाडौँ उपत्यकाका अन्य नदीनालाको जस्तै यस खोलाको पनि उद्गमस्थल शिवपुरी जलाधार क्षेत्र मानिएको छ । त्रिपुरेश्वरको कालमोचन महादेव मन्दिरमा पुगेपछि यो खोला बागमतीमा मिसिन्छ । मुख्य सहरभित्र यसको लम्बाइ करिब ५ किलोमिटर अनुमान गरिएको छ।[४]
| टुकुचा खोला | |
|---|---|
   | |
| स्थान | |
| देश | नेपाल |
| भौतिक विषेशताहरू | |
| स्रोत | |
| • स्थान | निर्मल निवासको पछाडि चुण्डेवी[१] |
| मुख | |
• स्थान | बागमती नदी कालमोचन, थापाथलीमा[२] |
• भौगोलिक निर्देशाङ्क | २७°४१′२८″N ८५°१८′४७″E / २७.६९१°N ८५.३१३°Eनिर्देशाङ्कहरू: २७°४१′२८″N ८५°१८′४७″E / २७.६९१°N ८५.३१३°E |
| लम्बाइ | ५.९ किलोमिटर (३.७ माइल) |
| जलाधारका विशेषताहरू | |
| नदी प्रणाली | बागमती नदी |
अतिक्रमण
सम्पादन गर्नुहोस्काठमाडौँ महानगरको मध्य भाग हुँदै बग्ने भए पनि यो खोला सहर पसेपछि कतै देखिन्छ भने कतै बिलाउँछ। ठाउँठाउँमा यस खोलालाई ढल छोपेजस्तै गरी त्यसमाथि संरचना बनाइएका छन्।[५] महाराजगन्जदेखि कमलादीसम्म अधिकांश भागमा खोलामाथि सडक र संरचना बनेका छन्। काठमाडौँ महानगरपालिकाको तथ्यांकअनुसार टुकुचामाथि मात्रै करिब ८५ वटा घर तथा भवन ठड्याइएका छन्। टुकुचामा अतिक्रमण हुन थालेको राणाकालदेखि नै हो। नारायणहिटीको पर्खालभित्रबाट भूमिगत बनाएर ढलकै रूपमा निकालिएको छ ।[६]
विवाद
सम्पादन गर्नुहोस्काठमाडौँ महानगरका प्रमुख बालेन्द्र शाहले खोला अतिक्रमण गरी बनाइएका संरचना हटाउने अभियान सुरु गरेपछि पक्ष र विपक्षमा जनमत विभाजित भएको छ।[७]
सन्दर्भ सामग्रीहरू
सम्पादन गर्नुहोस्- ↑ Chimariya, Amrit (२०२२-०९-१८), "Tukucha river resurfaces in Kathmandu after 13 years' wait" (en-GBमा), अन्तिम पहुँच २०२२-०९-२२।
- ↑ Koirala, Prijun, "Bagmati Tributaries and Kathmandu Civilization" (en-USमा), अन्तिम पहुँच २०२२-०९-२२।
- ↑ काफ्ले, सुरेन्द्र (०१ असोज २०७८), "मुनि नदी, माथि सहर", अन्नपूर्ण पोस्ट।
- ↑ "पाँच किलोमिटर लामो टुकुचा खोला कहाँ कति अतिक्रमण?", सेतोपाटी, अन्तिम पहुँच २०२२-११-२३।
- ↑ "बालेन शाह: टुकुचा वरपर खाली गराउने महानगरको योजना साकार पार्न यस्ता छन् तगारा", बीबीसी न्यूज नेपाली, २०२२-०९-१४, अन्तिम पहुँच २०२२-११-२३।
- ↑ "‘हराएको’ टुकुचा खोज्दै काठमाडौं महानगर", नयाँ पत्रिका, अन्तिम पहुँच २०२२-११-२३।
- ↑ "कपनमा यसै पसेको होइन खोला", सेतोपाटी (en-USमा), अन्तिम पहुँच २०२२-११-२३।