ऋषि
भारतीय परम्परामा ऋषिको अर्थ "द्रष्टा" हो, जसलाई श्रुति ग्रन्थमा देख्ने (अर्थात् जसरी बुझिन्छ) भनिन्छ। ती विशेष व्यक्तिहरूले आफ्नो असाधारण एकाग्रताको बलमा गहिरो ध्यानमा असाधारण शब्दहरू देखे, तिनीहरूको गहिरो अर्थ थाहा पाए र मानव वा पशुको कल्याणको लागि ध्यानमा देखिएका शब्दहरू लेखेर व्यक्त गरे। त्यसैले भनिएको थियो- ऋषयो मन्त्र द्रष्टारः न तू कर्तारः । अर्थात् ऋषिहरू मन्त्रका पहरेदार हुन्, निर्माता होइनन्। यसको अर्थ सृष्टिकर्ता एक मात्र ईश्वर हुनुहुन्छ। त्यसैले कुनै पनि मन्त्र जप्नुअघि त्यसको विनियोग अवश्य भनिन्छ। उदाहरणका लागि, अस्य श्री 'ओंकार स्वरूप परमात्मा गायत्री चन्द: परमात्मा ऋषि: अंतर्यामि देवता अंतर्यामि प्रित्यर्थे आत्म-ज्ञान प्राप्तार्थे जपे विनियोग:। ऋषि शब्दको व्युत्पत्ति ‘ऋष’ हो जसको अर्थ ‘दृश्य’ वा ‘दर्शन शक्ति’ हो। ऋषिहरूका प्रकाशित कृतिहरूलाई आर्ष भनिन्छ जुन यही मूलबाट लिइएको हो, यसका अतिरिक्त दृष्टि ( हेराइ ) जस्ता शब्दहरू पनि यही मूलबाट आएको हो। सप्तऋषिहरू आकाशमा छन्, हाम्रो खोपडीमा पनि छन्।
ऋषिहरू आकाश, अन्तरिक्ष र शरीर तिनै वोटामा अवस्थित छन्।
महर्षि भारद्वाजलाई ऋग्वेदको छैटौं खण्डका द्रष्टा भनिन्छ। यस वृत्तमा भारद्वाजका ७ सय ६५ मन्त्र छन्। भारद्वाजका २३ मन्त्र अथर्ववेदमा पनि पाइन्छ। वैदिक ऋषिहरूमा भारद्वाज-ऋषिको धेरै उच्च स्थान छ। भारद्वाजका पिता बृहस्पति र आमा ममता थिए।
सप्त ऋषि
सम्पादन गर्नुहोस्- कश्यपोऽत्रिर्वसिष्ठश्च विश्वामित्रोऽथ गौतमः।
- जमदग्निर्भरद्वाज इति सप्तर्षयः स्मृताः ॥
- (कश्यप, अत्रि, वसिष्ठ, विश्वामित्र, गौतम, जमदग्नि, भारद्वाज - यी सात ऋषि हुन्।)
- केहि प्रसिद्ध ऋषिहरु
पनि हेर्नुहोस्
सम्पादन गर्नुहोस्बाह्य लिङ्कहरू
सम्पादन गर्नुहोस्