आन्तरिक दहन इन्जिन

आन्तरिक दहन इन्जिन वा अङ्ग्रेजी: internal combustion engine) यस्तो इन्जिन हो जसमा इन्धन एवं अक्सिजन एक बन्द कक्षमा जल्छ। दहन हुने यस बन्द कक्षलाई दहन कक्ष (अङ्ग्रेजी: combustion chamber) भनिन्छ।

Animation showing the ४ स्ट्रोक इन्जिन चक्रको ४ चरण
*Induction (Fuel enters)
*Compression
*Ignition (Fuel is burnt)
*Emission (Exhaust out)

उपयोग

आजकल अटोमोबाइलमा अधिकांश इन्जिन आन्तरिक दहन इन्जिन हुन्छन् ।

आन्तरिक दहन इन्जिन को कार्य सिद्धान्त

चार-आघात अन्तर्दहन इंजन - कार्य करते हुए
१. गैस का अन्दर चूषण
2. दाबन
3. शक्ति
4. गैसों का उत्सर्जन

आन्तरिक दहन इन्जिनको आविष्कार का विचार मध्ययुग देखि प्रारम्भ भयो। १६८० ई. मा डच वैज्ञानिक क्रिश्चियन हाइगेसले एक ऊर्ध्व सिलिण्डर र पिस्टनको इन्जिनको परिकल्पना गरे, जुनमा बारूदको विस्फोट द्वारा पिस्टन मा चाल पैदा हुन्थ्यो। किन्तु यस किसिमको इन्जिन कहिल्यै पनि उपयोगमा आएन। पछि प्रज्वलनशील ग्याँस तथा खनिज तेल को खोजबाट उनको सुझाव व्यावहारिक भयो किनकी बारूदको सट्टा इन्धन दिने समस्या सुल्झियो। तर पनि यस किसिमको इन्जिनलाई व्यवहारिक उपयोगितामा अनुकुल बनाउन वर्षौ सम्म अनेक प्रयोग प्रायेगिक र सैद्धांतिक अध्ययनको आवश्यकता भयो।

आन्तरिक दहन इन्जिनमा इन्धन को रूपमा डिजेल, पेट्रोल, अल्कोहल अथवा प्राकृतिक वा कृत्रिम ग्याँस इत्यादिको प्रयोग हुन्छ। तर साधारणत: पेट्रोल र डिजलको उपयोग अधिक हुन्छ।

वर्गीकरण

एक चक्र पूरा गर्नको लागि आवश्यक स्ट्रोकको संख्या अनुसार:

• २ स्ट्रोक इन्जिन
• ४ स्ट्रोक इन्जिन

अपरेशनको ताप चक्र अनुसार:

• लगातार भोलुम या ओटो चक्र
• लगातार दबाव या डीजल चक्र

• मिश्रित या दोहरी चक्र

इग्निशन प्रणाली के अनुसार इस्तेमाल किया:

• स्पार्क इग्निशन इन्जिन
• कम्प्रेसन इग्निशन इन्जिन

सिलिण्डरको संख्या अनुसार:

• सिंगल सिलिण्डर इन्जिन
• मल्टी सिलिण्डर इन्जिन

सिलिण्डरको व्यवस्था अनुसार:

• ऊर्ध्वाधर इन्जिन
• क्षैतिज इन्जिन
• इन-लाइन इन्जिन
• भि इन्जिन
• रेडियल इन्जिन

शीतलन प्रणाली अनुसार:

• एयर कूल्ड इन्जिन
• वाटर कूल्ड इन्जिन

इन्जिनको गति अनुसार:

• कम गति (४०० rpm भन्दा कम)
• मध्यम गति (४०० देखि ९०० rpm)
• उच्च गति (९०० rpm देखि माथि)

स्नेहन प्रणाली के अनुसार:

• छप स्नेहन
• दबाव स्नेहन

आवेदन क्षेत्र अनुसार:

• स्टेशनरी इंजन
• मोबाइल इंजन।

प्रत्यागामी इंजन (reciprocating engine)

• • दुई स्ट्रोक इन्जिन
  • चार स्ट्रोक इन्जन
  • छ स्ट्रोक इंजन

घूर्णी इन्जिन (rotary engine)

• • वेंकल इन्जिन
  • ग्यास टरबाइन
  • जेट इन्जिन

10:- इन्धन अनुसार

• ग्यास इन्जिन
• डिजेल इन्जिन
• पेट्रोल इन्जिन

प्रत्यागामी इन्जिन

• 
  ४ स्ट्रोक इन्जिन को कार्य प्रणाली
• 
  वेंकल रोटरी इन्जिनको कार्य प्रणाली
• 
  वेंकल रोटरी इन्जिनको कार्य प्रणाली
• 
  वेंकल रोटरी इन्जिनको आन्तरिक बनावट
• 
  चार सिलिण्डर वाले इन्जिनमा पिस्टनको समय साथ विस्थापन

यो पनि हेर्नुहोस्

• बाह्य दहन इन्जिन