सराइकिस्तान
सराइकिस्तान ( Saraiki [२] ) वा दक्षिण पंजाब ( उर्दु: جنوبی پنجاب [३] [४] ) पाकिस्तानको प्रस्तावित नयाँ प्रान्त हो, जसमा पञ्जाब प्रान्तको दक्षिणी भागमा सराइकी बोल्नेहरूको बहुमत रहेको क्षेत्रहरू समावेश छन्। प्रस्तावित सराइकिस्तानले कुल क्षेत्रफलको करिब ५२ प्रतिशत र पञ्जाब प्रान्तको जनसंख्याको ३२ प्रतिशत ओगटेको छ। [५] सराइकिस्तानको २०१७ को अनुसार ३४,७४३,५९० को जनसंख्या छ, १९९८ मा २३,५०७,२१० बाट बढेको छ।
सराइकिस्तान
दक्षिण पञ्जाब سرائیکستان جنوبی پنجاب | |
|---|---|
| देश |  पाकिस्तान |
| राजधानी | बहावलपुर मुल्तान |
| सबैभन्दा ठूलो सहर | मुल्तान |
| सरकार | |
| • प्रकार | संघीय सरकारको स्वशासित प्रशासनिक सचिवालय |
| • अङ्ग | दक्षिण पञ्जाब को प्रशासनिक सचिवालय[१] |
| क्षेत्रफल | |
| • जम्मा | १०२,३०१ किमी२ (३९४९९ वर्ग माइल) |
| जनसङ्ख्या (2017) | |
| • जम्मा | ३४,७४३,५९० |
| समय क्षेत्र | युटिसी+05:00 (PST) |
| मुख्य भाषा(हरू) | Saraiki, उर्दू र अन्य |
इतिहास
सम्पादन गर्नुहोस्२०१२ मा, पञ्जाब प्रान्तीय सभा र राष्ट्रिय सभाले पञ्जाबमा नयाँ प्रान्तको निर्माणको लागि प्रस्तावहरू पारित गरे। यी प्रस्तावहरूलाई पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी (पीपीपी) र पाकिस्तान मुस्लिम लिग (एन) (पीएमएलएन) ले समर्थन गरेको थियो र पारित भएको थियो। [६]
२०१३ को चुनावमा पीपीपीले सराइकिस्तान प्रान्त निर्माणको लागि सराइकी मतदाताहरूलाई परिचालन गर्ने प्रयास गर्यो। तर उनीहरुले सराइकिस्तान क्षेत्रबाट राष्ट्रिय सभाको एउटा मात्र सिट पाएका छन् । [६]
२०१८ मा पाकिस्तान तहरीक-ए-इन्साफ (पीटीआई) ले सत्ता ग्रहण गरेको पहिलो १०० दिन भित्र दक्षिण पञ्जाबमा नयाँ प्रान्त बनाउने वाचा गरे, यदि तिनीहरू विजयी भए। [७] पीटीआईले चुनाव जित्यो र दक्षिण पञ्जाबको राष्ट्रिय सभाका ५० सिटमध्ये ३० सिट जित्यो। [८] अगस्ट १५, २०१८ मा, पञ्जाब विधानसभाका पीटीआई एमपीए, मोहसिन लेघारीले दक्षिण पञ्जाबमा नयाँ प्रान्तको निर्माणको लागि एउटा प्रस्ताव प्रस्तुत गरे। [६]
२०२२ मा सिनेटले १८ जनवरीमा दक्षिण पञ्जाब प्रान्त सिर्जना गर्न खोज्ने बिललाई स्वीकार गर्यो, जसलाई पाकिस्तान तहरीक-ए-इन्साफ (पीटीआई) र पाकिस्तान पीपुल्स पार्टी (पीपीपी) ले समर्थन गरेको थियो। [९]
छुट्टै प्रशासनिक सचिवालयको स्थापना
सम्पादन गर्नुहोस्२०२० मा, पञ्जाब (सराइकिस्तान) को दक्षिणी क्षेत्रहरूको लागि छुट्टै सचिवालय स्थापना गरियो। सचिवालय डेरा गाजी खान डिभिजन, मुल्तान डिभिजन र बहावलपुर डिभिजन मिलेर बनेको छ। यो १५ अक्टोबर २०२० मा आधिकारिक रूपमा सञ्चालन भयो। [१०] प्रारम्भमा सेवा तथा सामान्य प्रशासन (S&GAD), गृह विभाग, स्वास्थ्य, शिक्षा, कृषि, योजना तथा विकास, लाइभ स्टक तथा डेरी विकास, स्थानीय सरकार तथा सामुदायिक विकास, आवास, शहरी विकास र जनस्वास्थ्य इन्जिनियरिङ, सिँचाइ, वन, सञ्चार र कार्य, राजस्व [११] र प्रहरीलाई सराइकिस्तान क्षेत्रको छुट्टै प्रशासनिक सचिवालयमा निम्न अधिकारीहरूसँग समावेश गरिएको छ:
- (i) जाहिद अख्तर जमान, जुन ३०, २०२०, मार्च ३, २०२१ [१२] (ii) सैफ अन्जुम, १० मार्च, २०२१, अप्रिल ११, २०२१ (iii) क्याप्टेन रिटायर्ड साकिब जफर, अप्रिल १२, २०२१, देखि अहिलेसम्म, [१३] अतिरिक्त मुख्य सचिव, दक्षिण पञ्जाब
- (i) क्याप्टेन (सेवानिवृत्त) जफर इकबाल, [१४] सेप्टेम्बर २०२० देखि मार्च २०२२ सम्म (ii) डा एहसान सादिक मार्च १५, २०२२ देखि हालसम्म, प्रहरी अतिरिक्त महानिरीक्षक, दक्षिण पञ्जाब
- मोमिन आगा, गृह सचिव
- नोशीन मलिक, सचिव एस एण्ड जीएडी
- अहताशाम अनवर, शिक्षा सचिव डा
- मोहम्मद अजमल भट्टी, सचिव स्वास्थ्य
- राणा उबेदुल्लाह अनवर, सचिव अर्थ सचिव
- सोएब इकबाल सैयद, सचिव योजना तथा विकास
- राणा खुर्रम शहजाद उमर, सचिव, स्थानीय सरकार तथा सामुदायिक विकास
- लियाकत अली चट्टा, सचिव आवास, शहरी विकास तथा जनस्वास्थ्य इन्जिनियरिङ्
- साकिब अली अटील, सचिव कृषि
- आफताब अहमद पिरजादा, सचिव लाइभ स्टक तथा डेरी विकास
भूगोल
सम्पादन गर्नुहोस्सराइकिस्तान कौमी काउन्सिलले दक्षिण पञ्जाबका २४ जिल्ला र खैबर पख्तुनख्वाका २ जिल्ला (डेरा इस्माइल खान र ट्याङ्क जिल्ला, त्यहाँका ७० प्रतिशत जनता सराइकी बोल्छन्) मिलाएर सराइकिस्तान प्रान्त बनाउन माग गरेको छ ।
प्रमुख राजनीतिक दलहरू पीटीआई, पीपीपी र पीएमएल (एन) सराइकिस्तानको भूगोललाई लिएर मतभेद छन्। पीपीपीले पञ्जाबका ११ जिल्ला र खैबर पख्तुनख्वाका २ जिल्लालाई विलय गरेर दक्षिण प्रान्तको गठनलाई समर्थन गर्छ। पीटीआईले दक्षिण पञ्जाबका ११ जिल्लालाई मात्र विलय गरेर दक्षिण पञ्जाब प्रान्तको गठनलाई समर्थन गर्दछ। पीएमएल (एन) ले दक्षिण पञ्जाबमा दुई प्रान्तहरूको गठनलाई समर्थन गर्दछ - बहावलपुर प्रान्त र अर्को दक्षिण पञ्जाब प्रान्त जसमा डेरा गाजी खान र मुल्तान डिभिजनहरू छन्। [७]
जनसाङ्ख्यिकी
सम्पादन गर्नुहोस्भाषा
सम्पादन गर्नुहोस्
दक्षिण पञ्जाबमा बोलिने प्रमुख मातृभाषा सराइकी हो र प्रायः दक्षिण पञ्जाबका धेरैजसो भागहरूमा बोलिन्छ, [१५] पञ्जाबी पनि बहावलपुर डिभिजनको पूर्वी भागमा लोकप्रिय छ, उर्दू आधिकारिक रूपमा लिङ्गुआ फ्रान्काको रूपमा व्यापक रूपमा प्रयोग गरिन्छ। [१६]
धर्म
सम्पादन गर्नुहोस्दक्षिण पञ्जाबका सराइकी, पञ्जाबी र बलुच मानिसहरू इस्लाम मान्छन्, अधिकांश सुन्नीहरू हुन्। [१७]
यो पनि हेर्नुहोस्
सम्पादन गर्नुहोस्- बहावलपुर दक्षिण पञ्जाब, यस क्षेत्रमा अर्को प्रस्तावित प्रान्त
- Qabailistan, पश्चिमी खैबर पख्तुनख्वा, पाकिस्तान मा एक प्रस्तावित प्रान्त
- सराइकी संस्कृति
सन्दर्भहरू
सम्पादन गर्नुहोस्- ↑ "SECRETARIAT BEING ESTABLISHED IN SOUTH PUNJAB", Government of the Punjab।
- ↑ "South Punjab province or Saraikistan; what do Saraikis demand?", News Desk, अन्तिम पहुँच २ जुलाई २०२०।
- ↑ "پاکستان تحریک انصاف جنوبی پنجاب کی محرومیوں کا ازالہ کرنے کیلئے پرعزم ہے،پنجاب کابینہ نے جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ کی خودمختاری کیلئے تاریخ ساز فیصلہ کیا ہے", Office of the Chief Minister of Punjab, Islamic Republic of Pakistan। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०२२-०२-०२ मिति
- ↑ "Hopefully, govt will end injustice towards South Punjab: PM Imran", Aaj news, फेब्रुअरी २०२२।
- ↑ "South Punjab: larger in size, less in population", अन्तिम पहुँच १३ अप्रिल २०२०।
- ↑ ६.० ६.१ ६.२ "What lies behind demands for a separate province in south Punjab", अन्तिम पहुँच १६ अप्रिल २०२०।
- ↑ ७.० ७.१ "A province for Seraikis", अन्तिम पहुँच १६ अप्रिल २०२०।
- ↑ "A province in the making", अन्तिम पहुँच १६ अप्रिल २०२०।
- ↑ "BILAWAL, SHEHBAZ'S SUPPORT SOUGHT FOR CREATION OF SOUTH PUNJAB PROVINCE", ARYNEWS.tv., २० जनवरी २०२२।
- ↑ Reporter, The Newspaper's Staff (सेप्टेम्बर ५, २०२०), "South Punjab secretariat becomes operational on Oct 15", DAWN.COM।
- ↑ Malik, Mansoor (सेप्टेम्बर १, २०२०), "15 full-fledged depts created for south Punjab secretariat", DAWN.COM।
- ↑ "AIG, ACS appointed for South Punjab Secretariat on merit: CM Buzdar", www.radio.gov.pk। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०२०-०७-०२ मिति
- ↑ "Additional Chief Secretary | Jassaraftab.com - A Veterinary Information Hub", अप्रिल १३, २०२१।
- ↑ Capt.
- ↑ "Saraiki, a Language of Pakistan", Ethnologue, मूलबाट २४ सेप्टेम्बर २०१५-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २५ सेप्टेम्बर २०१५।
- ↑ The History of the Urdu Language Together with Its Origin and Geographic Distribution।
- ↑ "Information on Sunni-Shia conflict", Pakistan - Researched and compiled by the Refugee Documentation Centre।
बिब्लियोग्राफी
सम्पादन गर्नुहोस्- The Siraiki Movement in Pakistan, १९९५, पिएमसी Tariq Rahman।