महेन्द्रगढ जिल्ला
महेन्द्रगढ जिल्ला उत्तरी भारतको हरियाणा राज्यको २२ जिल्लाहरू मध्ये एक हो। यस जिल्लाको क्षेत्रफल १,८९९ वर्ग किलोमिटर रहेको छ भने यस जिल्लाको जनसङ्ख्या ९,२२,०८८ (सन् २०२१) रहेको छ। यस जिल्लामा ४ उप-विभागहरू छन्: नारनौल, महेन्द्रगढ, नांगल चौधरी र कनिना।
महेन्द्रगढ जिल्ला | |
|---|---|
 | |
 हरियाणामा स्थान | |
| देश |  भारत |
| राज्य | हरियाणा |
| विभाग | गुडगाउँ |
| मुख्यालय | नारनौल |
| तहसीलहरू | १. नारनौल, २. महेन्द्रगढ, ३. कनिना, ४. अटेली, ५. नङ्गल चौधरी ६. सतनाली |
| क्षेत्रफल | |
| • जम्मा | १८९९ किमी२ (७३३ वर्ग माइल) |
| जनसङ्ख्या (सन् २०११) | |
| • जम्मा | ९२२०८८ |
| • घनत्व | ४९०/किमी२ (१३००/वर्ग माइल) |
| • सहरी | १३.४९% |
| जनसांख्यिकी | |
| • साक्षरता | ७७.७२% |
| • लिङ्ग अनुपात | ९१४/१००० |
| समय क्षेत्र | युटिसी+०५:३० (भारतीय मानक समय) |
| लोकसभा निर्वाचन क्षेत्र | भिवानी-महेन्द्रगढ (भिवानी जिल्लासँग साझा) |
| विधानसभा निर्वाचन क्षेत्र | ४ |
| वेबसाइट | mahendragarh |
नारनौल सहर जिल्लाको प्रशासनिक मुख्यालय हो र जिल्लाको सबैभन्दा ठुलो सहर पनि हो। महेन्द्रगढ भारतको धेरै थोरै जिल्लाहरू मध्ये एक हो जहाँ जिल्लाको नाम र यसको मुख्य सहर फरक छ। महेन्द्रगढमा कुल ५ वटा ठुला सहर नरनौल, महेन्द्रगढ, नङ्गल चौधरी, अटेली र कनिना छन्।[१]
व्युत्पत्ति
सम्पादन गर्नुहोस्महेन्द्रगढमा एउटा किल्ला छ जुन १९औँ शताब्दीमा मराठा शासक तानटिया टोपेले निर्माण गरेका थिए। सन् १८६१ मा पटियालाका शासक नरिन्दर सिंहले आफ्नो छोरा महेन्द्र सिंहको सम्मानमा यस किल्लाको नाम महेन्द्रगढ राखेका थिए
भूगोल
सम्पादन गर्नुहोस्यो जिल्ला उत्तरी अक्षांश २७°४७' देखि २८°२६' र पूर्वी देशान्तर ७५°५६' देखि ७६°५१' को बीचमा अवस्थित छ। यसको उत्तरमा भिवानी, चरखी दादरी, झज्जर र रेवारी जिल्लाहरू, पूर्वमा राजस्थानको रेवाडी जिल्ला र अलवर जिल्लाहरू, दक्षिणमा राजस्थानको अलवर, जयपुर र सिकर जिल्लाहरू र पश्चिममा सिकर र झुन्झुनु जिल्लाहरू छन्। राजस्थानका जिल्लाहरू।
जनसाङ्ख्यिकी
सम्पादन गर्नुहोस्सन् २००१ को जनगणना अनुसार महेन्द्रगढ जिल्लाको जनसङ्ख्या ९,२२,०८८ रहेको छ भने यो भारतको कुल ६४० मध्ये ४६२औँ स्थानमा रहेको छ। यस जिल्लाको जनसङ्ख्या घनत्व ४८५ प्रति वर्ग किलोमिटर (१,२६०/वर्ग माइल) रहेको छ। सन् २००१ देखि २०११ को दशकमा यहाँको जनसङ्ख्या वृद्धिदर १३.४३ प्रतिशत थियो। महेन्द्रगढमा प्रति १० पुरुषमा ८९५ महिलाको लिंग अनुपात रहेको छ भने साक्षरता दर ७७.७२% रहेको छ। १४.४१% जनसङ्ख्या सहरी क्षेत्रमा बस्छ। कुल जनसङ्ख्याको १६.९५ प्रतिशत हिस्सा अनुसूचित जातिको रहेको छ।[२]
भाषाहरू
सम्पादन गर्नुहोस्यस जिल्लाको स्थानीय भाषा अहिरवती हो।[३] सन् २०११ को जनगणना अनुसार अधिकांश जनसङ्ख्याले आफ्नो पहिलो भाषा हरियाणवी वा हिन्दी भनेर चिनाएका थिए।[४]
सन्दर्भ सामग्रीहरू
सम्पादन गर्नुहोस्- ↑ "District Census Handbook: Mahendragarh", censusindia.gov.in, Registrar General and Census Commissioner of India, २०११।
- ↑ "District Census Handbook: Mahendragarh", censusindia.gov.in, Registrar General and Census Commissioner of India, २०११।
- ↑ Yadav, Shankar Lal (c. १९७९), "Ahīrvāṭī", in Sharada, Sadhu Ram, Hariyāṇā kī upabhāṣāeṃ (हिन्दीमा), Chandigarh: Bhasha Vibhag, पृ: 197, 202।
- ↑ "Table C-16 Population by Mother Tongue: Haryana", Census of India, Registrar General and Census Commissioner of India।.