गहत
गहत दाल
| गहत Macrotyloma uniflorum | |
|---|---|
| |
| वैज्ञानिक वर्गीकरण | |
| जगत: | |
| (श्रेणीविहीन): | |
| (श्रेणीविहीन): | |
| कुल: | |
| वंश: | |
| प्रजाति: | M. uniflorum
|
| वैज्ञानिक नाम | |
| Macrotyloma uniflorum (Lam.) Verdc. | |
गहत
गहत (वनस्पति नाम: Macrotyloma uniflorum) तीनवटा पात भएको बनस्पति हो। यसको बीउमा उच्च मात्रामा प्रोटिन र कार्बोहाइड्रेट हुन्छ। यसलाई औषधिको रूपमा पनि प्रयोग गरिन्छ।
हिन्दीमा कुलथी, कुलथ, खराथी, गराहत। कुलथिका, संस्कृतमा कुलथ्था। गुजराती मा kulthi मराठीमा "गाहत", हुल्गा, कुलिथ, उत्तराखण्डको स्थानीय भाषा। र अंग्रेजीमा यसलाई Horse Gram आदि नामले चिनिन्छ।
गहतमा कशैरुस पाइन्छ, विपाकमा कटुरस हुन्छ, पित्त र रगतको विकार नाश गर्ने, उष्णवीर्य, पसिना, सार र श्वास, खोकी, कफ, हावा, हिचकी, पत्थरी, शुक्र, जलन, पीडा, मोटोपना, ज्वरो र कृमिलाई हटाउन मद्दत गर्दछ।
यसको खोड झाडी, पातलो, खैरो, ३० देखि ४५ सेन्टिमिटर अग्लो हुन्छ र जराबाट धेरै हाँगाहरू पलाउँछन्। यसको पातहरू पातहरू जस्तै त्रि-पत्रिका हुन्छन् र लामो पहेंलो हरियो हुन्छन्। यसको बीउ दाल जस्तै, हल्का रातो, कालो दाग, चिल्लो र चम्किलो हुन्छ।
रासायनिक संगठन
बीउमा प्रोटिन २२, चिनी ०.५, खनिज ३.१, फाइबर ५.३, कार्बोहाइड्रेट ५७.३, पोषक तत्व ०.२८, फस्फोरस ०.३९%, आइरन ७.६ मिलीग्राम र भिटामिन ‘ए’ प्रति १०० ग्राम पाइन्छ । यसमा धेरै मात्रामा युरेज हुन्छ।
गुण र प्रयोगहरू
यो उष्ण, मूत्रवर्धक, कफ निरोधक, मेधर र अशमरिघ्न हो। अस्मरी, षास, कास र सेतो ल्युकोरियामा यसको कासो दिइन्छ। मात्रा 3 देखि 6 ग्राम।
एक साधारण प्रयोग
एक गिलासमा 250 ग्राम पानीमा 20 ग्राम गहत हाल्नुहोस्, छोप्नुहोस् र रातभर भिजाउनुहोस्। यस पानीलाई बिहान राम्रोसँग मिसाएर खाली पेटमा पिउनुहोस् । त्यसपछि सोही गिलास कालो चनामा नयाँ पानी हालेर दिउँसो पिउनुहोस्। दिउँसो पानी पिएपछि बेलुका त्यही मात्रामा नयाँ पानी हालेर पिउनुहोस् यसरी भोलिपल्ट बिहान, दिउँसो र बेलुका तीन पटक रातभर भिजाएको पानी पिउनुहोस्। अर्को दिन उही प्रक्रिया पालना गर्नुहोस्। एक महिनासम्म यसरी पानी पिउँदा मिर्गौला र पिसाबको पत्थरी बिस्तारै पग्लिन्छ र निस्कन्छ ।
एक साधारण व्यायाम:
काठको फ्याकमा चढ्नुहोस्, त्यसपछि भुइँमा हामफाल्नुहोस्। चढ्नुहोस् र हाम फाल्नुहोस्। यो कार्य 8-10 पटक गर्नुहोस्। यसो गर्नाले पत्थरी तल सर्छ र पिसाबको माध्यमबाट बाहिर निस्कन्छ। नोट: शारीरिक रूपमा कमजोर व्यक्तिहरूले यो गतिविधि गर्नु हुँदैन। कुनै पनि प्रयोग गर्दा आयुर्वेद वा प्राकृतिक चिकित्सकको सल्लाह लिनुपर्छ ।
प्रभाव
कागती खाँदा ढुङ्गा भाँचिन्छ वा पखाल्छ, जसका कारण पत्थरी सजिलै मुत्रथैलीमा पसेर पिसाबको माध्यमबाट बाहिर निस्कन्छ । यसको मूत्रवर्धक गुणका कारण यसको सेवनले पिसाबको मात्रा र गति बढाउँछ जसका कारण अड्किएको ढुङ्गाको कणमा अत्याधिक दबाब पर्दा तलतिर सर्छ र बाहिर निस्कन्छ ।
यसले शरीरमा भिटामिन "ए" को आपूर्ति गरी पत्थरी हुनबाट बचाउन मद्दत गर्छ।
