कालीघाट काली मन्दिर

कालीघाट काली मन्दिर (बङ्गाली: কালীঘাট মন্দির) पश्चिम बङ्गाल, भारतमा अवस्थित हिन्दु देवी कालिको मन्दिर हो ।  यो एक ५१ वटा हिन्दु शक्तिपीठ मध्ये एक हो । 

कालीघाट काली मन्दिर
कालीघाटको काली देवीको चित्र
प्राथमिक विवरण
स्थान:	कलकत्ताको अडि गङ्गाको किनारमा अवस्थित
सम्बन्धन	हिन्दुत्व
राज्य	पश्चिम बङ्गाल
देश	भारत
निर्माता	सन्तोष रोय चौधरी (सबर्न रोय चौधरी)

कालीघाट कलकत्ताको हुगलि नदिको किनारमा रहेको काली देवीमा समर्पित घाट थियो । कलकत्ता सहरको नाम पनि कालीघाट भन्ने शब्दबाट ल्याइएको भनिन्छ । नदी भने समय वित्दै जाँदा मन्दिर परिसरबाट टाढा हुदै गएको छ । मन्दिर अहिले सानो कुलो अडि गङ्गाको किनारमा रहेको छ जुन हुगली नदिसँग जोडिएको छ । अडि गंगा हुगली नदिको वास्तविक वाटो थियो, त्यही भएर यसको नाम अडि (वास्तविक) गंगा राखिएको हो । 

पूजाअर्चना

यो मन्दिरमा भारत लगायत नेपालबाट समेत धर्मावलम्बीहरूबाट जाने गर्दछन् । 

पौराणिक कथा

कालीघाट भारतको ५१ वटा शक्तिपीठ मध्ये एक मानिन्छ, यस स्थानमा शिवको रूद्र तान्दवको दौरान सतिका विभिन्न अङ्गहरू खसेको मान्यता रहेको छ । कालीघाटमा सतिको दाँया खुट्टाको बुढी औला खसेको मानिन्छ । सन् १५७० जनवरीमा जिया गनोपाध्यायका श्रीमती पद्यमवती देवीले काली कुण्डमा दिव्य ज्योती देखेका थिए, यसको सोधखोज गर्दा मानव खुट्टाको आकारको ढुंगावाट उक्त ज्योती आएको पाइएको थियो ।

इतिहास

सन् २८८७ मा कालीघाट काली मन्दिर

हालको कालीघाट मन्दिर २०० वर्ष पूरानो रहेको छ यद्यपी यसको उल्लेख १५ औँ शताब्दिमा तयार गरिएको मनसार भाषण तथा १७ औँ शताब्दिको कवि कनकन चान्दिमा  गरिएको छ । काली मन्दिरको उल्लेख लालमोहन विद्यानिधीको 'समबन्ध निरनोय' समेत रहेको छ ।  

वास्तविक मन्दिर एउटा सानो झोपडिमा थियो । हालको मन्दिर सवर्ना रोय चौधरी परिवारको सन्तोष रोय चौधरीद्वारा निर्माण गरिएको थियो । सन् १७९९ मा सन्तोष रोय चौधरीको मृत्यु पश्चात उनका नाती राजिवलोचन रोय चौधरीले यस मन्दिरको निर्माण सन् १८०९ मा गराएका थिए । यस मन्दिरका वास्तविक मालिक सवर्ना रोय चौधरीका परिवार थिए । रोय परिवारले ५९५ विघा जग्गा मन्दिरलाई प्रदान गरेका थिए । सवर्ना रोय परिवारद्वारा हलदर परिवारलाई कालीघाटको पुरोहितको रूपमा नियुक्त गरिएको थियो । सन् १९६० मा सर्वोच्च अदालयद्वारा मन्दिर व्यवस्थापको लागि सरकारको प्रतिनिधी सहितको कमिटी गठन गरेको थियो ।

कालीको मूर्ति

कालीघाट मन्दिर

यस मन्दिरमा भएको कालीको मूर्ति अद्वितीय रहेको छ । यसमा बङ्गालमा भएको कालीको मूर्तिको ढाँचालाई अनुसरण गरिएको छैन् । हालको ढुंगाको मूर्ति दुईजना सन्तहरू आत्माराम ब्रम्हचारी तथा ब्रम्हमानन्द गिरीले माता भुवनेश्वरीको मूर्तिको आकारमा तयार गरेका थिए । हालको मूर्तिमा तीन वटा आ‌खा, बाहिर निकालिएको सुनबाट बनेको जिब्रो तथा चारवटा हातहरू रहेको छन्, उक्त हातहरू समेत सुनबाट बनेको हो । उक्त हातहरू मध्ये दुईवटाहरूले वाङ्गो तरवार तथा असुरका राजा 'शुम्भ'को काटिएको टाउको लिएका छन् ।