कलिङ्ग युद्ध

कलिङ्ग युद्ध ( अन्दाजी २६१ ईपू ) प्राचीन भारतमा अशोकको अधीनमा रहेको मौर्य साम्राज्य र पूर्वी तटमा अवस्थित एक स्वतन्त्र सामन्ती राज्य कलिङ्ग राज्यको बीचमा, हालको ओडिशा राज्य र आन्ध्र प्रदेशको उत्तरी भागहरूमा लडिएको थियो। दया नदीको किनारमा रहेको धौलीको धौली पहाडमा युद्ध भएको अनुमान गरिएको छ। कलिङ्ग युद्ध भारतीय इतिहासको सबैभन्दा ठुलो र घातक युद्ध थियो।

कलिङ्ग युद्ध
मौर्य साम्राज्यका विजयहरूको भाग
स्थान कलिङ्ग, भारत परिणाम मौर्य विजय भौगोलिक परिवर्तन मौर्य साम्राज्य द्वारा कलिङ्ग विजय
योद्धा
मौर्य साम्राज्य	कलिङ्ग
सेनापतिहरू
अशोक	अज्ञात
शक्ति
६००,०००	१५०,०००
मृत्यु र क्षति
७०,०००	१००,००० मारिए, १५०,००० निर्वासित

अशोकले सिंहासनमा प्रवेश गरेपछि लडेको यो एकमात्र प्रमुख युद्ध हो, र मौर्य सम्राट चन्द्रगुप्त मौर्यको साथ सुरु भएको प्राचीन भारतको साम्राज्य निर्माण र सैन्य विजयहरूको समापन भएको थियो। युद्धले लगभग २५०,००० जीवन खर्च गर्यो।

पृष्ठभूमि

राजनीतिशास्त्री सुदामा मिश्राका अनुसार कलिङ्ग जनपदले मूल रुपमा पुरी र गन्जम जिल्लाहरू समावेश गरेको थियो।

कलिङ्गमाथि आक्रमण गर्नुको कारण शान्ति र शक्तिको लागि थियो। कलिङ्गा शान्तिप्रिय र कलात्मक रुपमा दक्ष मानिसहरू भएको समृद्ध क्षेत्र थियो। कलिङ्गको उत्तरी भाग उत्कल (उत्तर: उत्तर, काल: कलिङ्ग) भनेर चिनिन्थ्यो, तिनीहरू यस क्षेत्रबाट पहिलो नौसेना प्रयोग गर्ने र व्यापारको लागि दक्षिणपूर्व एसियाको तटवर्ती यात्रा गरेका थिए। त्यस कारणले गर्दा, कलिङ्गले धेरै बन्दरगाहहरू र एक कुशल नौसेनाको विकास गर्न सक्षम भयो। कलिङ्गको संस्कृति जङ्गली जनजाति र ब्राह्मणवादको शान्तिपूर्ण सह-अवस्थित मिश्रण थियो।

कलिङ्ग नन्द साम्राज्यको शासन अन्तर्गत थियो जसले आफ्नो राजधानी मगधबाट ३२१ ईसा पूर्वमा आफ्नो पतन सम्म यस क्षेत्रमा शासन गर्यो। अशोकका हजुरबुवा चन्द्रगुप्त मौर्यले पहिले कलिङ्गलाई जित्ने प्रयास गरेका थिए तर त्यसलाई अस्वीकार गरिएको थियो। अशोकले आफूलाई सम्राटको रुपमा सुरक्षित रुपमा स्थापित गर्ने बित्तिकै विशाल मौर्य साम्राज्यमा कलिङ्गालाई जित्ने र गाड्ने कार्यमा लागे। केही विद्वानहरूले कलिङ्ग मौर्यहरूका लागि रणनीतिक खतरा भएको तर्क गर्छन्। यसले मौर्य राजधानी पाटलीपुत्र र मध्य भारतीय प्रायद्वीपको सम्पत्तिहरू बीचको सञ्चारमा बाधा पुर्‍याउन सक्छ। कलिङ्गाले बङ्गालको खाडीमा व्यापारको लागि समुद्री तटलाई पनि नियन्त्रण गर्यो।

युद्ध को पाठ्यक्रम

यो युद्ध अशोकको शासनकालको आठौं वर्षमा पूरा भएको थियो, अशोकको आफ्नै इडिक्ट्स अनुसार, सम्भवतः २६१ ईसा पूर्वमा। आफ्नो बुबाको मृत्यु पछि सिंहासनको लागि रक्तरंजित युद्ध पछि, अशोक कलिङ्गलाई जित्न सफल भए - तर बर्बरताको नतिजाले युद्धको बारेमा अशोकको विचार परिवर्तन गर्यो र उनलाई फेरि कहिल्यै विजयको युद्ध नछोड्ने वाचा गर्न प्रेरित गर्यो।

चन्द्रगुप्त मौर्यको दरबारमा ग्रीक इतिहासकार मेगास्थेनिसका अनुसार कलिङ्गका शासकको एक शक्तिशाली सेना थियो जसमा पैदल सेना, घोडचढी र हात्तीहरू थिए।

पछि

अशोकले रक्तपात देखेका थिए र आफू नै विनाशको कारण भएको महसुस गरेका थिए। कलिङ्गको सम्पूर्ण क्षेत्र लुटियो र नष्ट भयो। अशोकका पछिल्ला केही आदेशहरूले बताउँछन् कि कलिङ्ग पक्षमा लगभग १५०,००० मानिसहरू र अशोकको सेनाको लगभग बराबर सङ्ख्यामा मृत्यु भयो, यद्यपि ओडिया मानिसहरूका किंवदन्तीहरू - कलिङ्गका मूल निवासीहरूका वंशजहरू - दावी गर्छन् कि यी तथ्याङ्कहरू अशोकले अत्यधिक बढाइचढाइ गरेका थिए। किंवदन्ती अनुसार कलिङ्ग सेनाले आफूले भोगेको भन्दा दोब्बर विनाश ल्याएको थियो। यद्यपि, प्रमुख इतिहासकारहरूले यो दावीलाई अस्वीकार गरेका छन् र अशोकका आदेशहरूलाई प्राथमिक प्रमाण मानिन्छ। हजारौँ पुरुष र महिलाहरूलाई कलिङ्गबाट निर्वासित गरियो र भविष्यमा बसोबासको लागि फोहोर भूमि सफा गर्ने काम गर्न बाध्य पारियो। अशोकको कलिङ्ग युद्धको प्रतिक्रिया अशोकको सम्पादकमा रेकर्ड गरिएको छ। कलिङ्ग युद्धले अशोकलाई, पहिले नै गैर-लग्न बौद्ध, आफ्नो बाँकी जीवन अहिंसा (अहिंसा) र धर्म- विजय ( धर्मद्वारा विजय) मा समर्पित गर्न प्रेरित गर्‍यो। कलिङ्गको विजय पछि, अशोकले साम्राज्यको सैन्य विस्तारको अन्त्य गरे र ४० वर्ष भन्दा बढी सापेक्ष शान्ति, सद्भाव र समृद्धिको युग सुरु गरे।

लोकप्रिय संस्कृतिमा

• २००१ भारतीय हिन्दी -भाषा फिल्म अशोक, कलिङ्ग युद्ध मा आधारित छ

यो पनि हेर्नुहोस्

• हताहतहरू द्वारा लडाइँहरूको सूची
• कलिङ्ग (ऐतिहासिक क्षेत्र)