हिन्दूहरूको लागि अति पूजनीय कालो रङ्गको बाटुलो शिला (ढुङ्गा) नै शालिग्राम हो । संस्कृतमा यसलाई शालग्राम भनिन्छ । पश्चिम नेपालको कालीगण्डकी नदी यसको लागि प्रख्यात छ । वैष्णवहरू र सनातनीहरूले शालग्रामलाई साक्षात् विष्णुको अवतारका रूपमा लिन्छन् । वैज्ञानिकहरूका अनुसार शालिग्राम लाखौँ वर्ष पहिले अस्तित्वमा रहेको टेथिस सागरमा पाइने विभिन्न जीवहरूको जीवाश्म हो।

शालिग्राम

मुक्तिक्षेत्र र कालीगण्डकी नदी शालिग्राम शिला पाइने स्थानका रूपमा प्रख्यात छ।

शालिग्राम शिलालाई किन्ने र बेच्ने दुबै नरकमा जान्छन् त्यै भएर पुराण आदिमा किन्न र बेच्न दुबै निषेध गरिएको छ -

शालग्रामशिलायास्तु मूल्यमुद्धाटयेत्क्वचित् ।

विक्रेता क्रयकर्ता च नरके नीयते ध्रुवम् ।।(वराह पुराण १८६।५५-५६)