"वैदिक काल" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

उपनिषद प्राचीनतम दार्शनिक विचारको संग्रह छ। उपनिषदहरूमा ‘[[ईशावस्य ]] पहिलो उपनिषद मानिन्छ भने[[वृहदारण्यक]]’ तथार ‘[[छान्दोन्य]]’, सर्वाधिक प्रसिद्ध छन्।उपनिषद हुन् । यी ग्रन्थहरूदेखि बिम्बिसारका पूर्वका भारतको अवस्था जानी जा सक्छ। परीक्षित, तिनको पुत्र जनमेजय तथा पश्चातकालीन राजाहरूको उल्लेख यिनैं उपनिषदहरूमा गरिएको छ। यिनैं उपनिषदहरूदेखि यो स्पष्ट हुन्छ कि आर्हरूको दर्शन विश्वका अन्य सभ्य देशहरूका दर्शनदेखि सर्वोत्तम तथा अधिक अघि थियो। आर्हरूका आध्यात्मिक विकास, प्राचीनतम धार्मिक अवस्था र चिन्तनका जीते-जाग्दै जीवन्त उदाहरण यिनैं उपनिषदहरूमा मिल्दछन्।

सूत्र साहित्य वैदिक साहित्यको अंग न हुनको बावजूद त्यसलाई समझनमा सहायक छ।छ ।

'''कल्प सूत्र'''- ऐतिहासिक दृष्टीदेखिदृष्टि देखि सर्वाधिक महत्वपूर्ण वेदका अङ्गशास्त्रहरू मध्ये हस्तस्थानीय अङ्ग ।

'''श्रोत सूत्रश्रोतसूत्र'''(कल्पसूत्रान्तर्गत) दर्श-पौर्णमास, सोमयज्ञ,राजसूय,अश्वमेध,निरुढपशुबन्ध,जस्ता महायज्ञदेखि सम्बंधित विस्तृत विधि- विधानहरूकोयज्ञविधिग्रन्थ व्याख्ए|

'''शुल्क सूत्रशुल्वसूत्र'''-(कल्पसूत्रान्तर्गत) यज्ञ स्थल तथा अग्निवेदीका निर्माण तथा मापदेखि सम्बंधित नियम यसमानियमसम्बन्धिग्रन्थ छन्।| यसमा भारतीय ज्यामितीयको प्रारम्भ रूप देखिन्छ।देखिन्छ|

'''धर्म सूत्रधर्मसूत्र'''-(कल्पसूत्रान्तर्गत) यसमा वर्णाश्रमधर्म सम्बन्धि सामाजिक तथा धार्मिक कानूनआचारसंहिता तथाभएको आचारग्रन्थ संहि्दछ।|

'''ग्रह सूत्रगृह्यसूत्र'''-(कल्पसूत्रान्तर्गत) परुवारिकपारिवारिक संस्कारहरू, विवाह, अग्न्याधान, गर्भाधान, पुंसवन, सीमन्तोनयन ,जातकर्म, निष्क्रमण, अन्नप्राशन, चूडा, उपनयन, वेदारम्भ, समावर्तन ,अन्त्येष्टि उत्सवहरू तथा वैयक्तिक यज्ञहरूदेखि सम्बंधित विधि-विधानहरूको चर्चा छ।भएको ग्रन्थ ।