"इराक" का संशोधनहरू बिचको अन्तर
Content deleted Content added
सा →इतिहास |
सा →इतिहास |
||
पङ्क्ति ७४:
== इतिहास ==
{| class="wikitable"
|+
!
!
|-
|सन् १५३४–१९१८
|इराकमा [[अटोमन साम्राज्य]]को शासन ।
|-
|सन् १८९९
|अटोमन सरकारद्वारा इस्तानबुल–बगदाद रेलवे निर्माणको अधिकार जर्मनीलाई प्रदान। पश्चिम एसियामा युरोपली औपनिवेशिक आकांक्षाको बीजारोपण।
|-
|सन् १९१४–१९१८
|[[पहिलो विश्वयुद्ध]] । इराकको अधिकांश भू–भाग बेलायतको कब्जामा।
|-
|सन् १९१६
|बेलायत उक्साहटमा अरब मुलुकहरूद्वारा अटोमन शासन विरुद्ध विद्रोह।
|-
|सन् १९१९
|प्रथम विश्वयुद्धको समाप्ति। पेरिस सन्धिद्वारा बेलायतलाई इराकमा शासन गर्ने अधिकार प्रदान।
|-
|सन् १९२०
|बेलायती आधिपत्यको विरोधमा इराकको असफल विद्रोह।
|-
|सन् १९२१
|बेलायतद्वारा फैजललाई इराकको राजा नियुक्त।
|-
|सन् १९२२
|पहिलो बेलायत–इराक सन्धि । इराकद्वारा तेल र विदेश नीतिमाथि लण्डनको औपचारिक नियन्त्रण स्वीकार ।
|-
|सन् १९२३
|कुर्दिसहरूको बाहुल्य भएको उत्तरको भूभाग इराकमै समाविष्ट ।
|-
|सन् १९२४
|इराकी संसदको पहिलो बैठक ।
|-
|सन् १९३०
|इराक–बेलायतबीच नयाँ सन्धि । शासनमा बेलायतको आधिपत्य ।
|-
|सन् १९३२
|औपचारिक रूपमा इराक स्वतन्त्र राष्ट्रमा परिणत । ‘[[लिग अफ नेसन्स|लीग अफ नेशन्स]]’ को सदस्यता ग्रहण । तर, विदेश मामिलामा बेलायतको नियन्त्रण कायम ।
|-
|सन् १९३३
|आधुनिक इराकका प्रथम राजा फैजलको निधन । २१ वर्षीय छोरा घाजी नयाँ राजा घोषित ।
|-
|सन् १९३६
|अरबको आधुनिक इतिहासमा पहिलो सैनिक विद्रोह, राजा घाजी विद्रोहीको पक्षमा ।
|-
|सन् १९३९
|सवारी दुर्घटनामा राजा घाजीको मृत्यु । गद्दीमा शिशु फैजल द्वितीय ।
|-
|सन् १९३९–१९४५
|[[दोस्रो विश्व युद्ध|दोस्रो विश्वयुद्ध]] । बेलायतसँगको सन्धिका कारण इराकद्वारा नाजी जर्मनीसँग सम्बन्धविच्छेद ।
|-
|सन् १९४०
|सत्तामा राष्ट्रवादी रशिद अलीको सरकार ।
|-
|सन् १९४१
|रशिद अलीद्वारा सैनिक विद्रोह । र, इराकमा बेलायती सैनिक अधिकार कटौती । बेलायतद्वारा आक्रमण र आधिपत्य पुनस्र्थापना ।
|-
|सन् १९४८
|पोर्ट्समाउथ सन्धिद्वारा बेलायतलाई इराकको सैन्य शक्ति नियन्त्रण गर्ने थप अधिकार ।
|-
|सन् १९४८
|बेलायतको बढ्दो आधिपत्य विरुद्ध जन–विद्रोह । इराकद्वारा पोर्ट्समाउथ सन्धि मान्न अस्वीकार ।
|-
|सन् १९५२
|आन्तरिक नियन्त्रण र नयाँ पाइपलाइन जडानका कारण तेलबाट हुने आम्दानीमा उल्लेख्य वृद्धि ।
|-
|सन् १९५५
|‘प्रो–वेष्ट बगदाद प्याक्ट’ (सम्झैता) मा इराकको प्रवेश । नागरिक असन्तुष्टिमा वृद्धि ।
|-
|सन् १९५६
|[[स्वेज सङ्कट|स्वेज संकट]] नहरमा बेलायत–फ्रान्स र इजरायलको संयुक्त आक्रमण । इराकी जनता झ्न् क्रुद्ध ।
|-
|सन् १९५८
|सैनिक विद्रोहद्वारा राजतन्त्र समाप्त । अब्द अल करिम कासिम शासनमा ।
|-
|सन् १९६०–६१
|कासिमद्वारा कम्युनिष्टहरूको दमन ।
|-
|सन् १९६१
|उत्तरी क्षेत्रमा सरकार र कुर्द विद्रोहीहरूबीच लडाइँ सुरु ।
|-
|सन् १९६१
|इरानले ओगटेका तटीय क्षेत्रहरू र कुवेत इराकको अङ्ग भएको कासिमको दावी ।
|-
|सन् १९६३
|बाथ पार्टीद्वारा गरिएको विद्रोहमा कासिम अपदस्थ ।
|-
|सन् १९६३
|सैनिक विद्रोहद्वारा तत्कालै वाथ पार्टी पनि सत्ताच्यूत ।
|-
|सन् १९६४
|कुर्द विद्रोही र सरकारबीच युद्धविराम । एक वर्ष नबित्दै फेरि युद्ध शुरू ।
|-
|सन् १९६५
|प्रधानमन्त्री आरिफ अब्द अर रज्जाकको विद्रोह असफल ।
|-
|सन् १९६६
|हेलिकप्टर दुर्घटनामा राष्ट्रपति आरिफको मृत्यु, उनको भाइमा सत्ता हस्तान्तरण ।
|-
|सन् १९६७
|[[छ दिने युद्ध|(छ दिने युद्ध) इजिप्ट, सिरिया र जोर्डनमाथि इजरायलको भीषण हमला]] ।
|-
|सन् १९६८
|विद्रोहमार्फत पुन वाथ पार्टी सत्तामा । अहमद हसन अल बाखर नयाँ राष्ट्रपति ।
|-
|सन् १९७०
|नयाँ सरकार र कुर्दबीचको शान्ति सम्झैता पुनः भङ्ग ।
|-
|सन् १९७३
|वाथ पार्टीभित्रैबाट सरकार विरुद्ध विद्रोहको प्रयास ।
|-
|सन् १९७५
|इराक र इरानबीच सहयोग सम्झैता सम्पन्न ।
|-
|सन् १९७९
|[[इरानको इस्लामी क्रान्ति|इरानमा क्रान्ति]] । इरानको सत्तामा कट्टरपन्थी शिया मुल्लाहहरूको पकड ।
|-
|सन् १९७९
|वृद्ध वाखरको अवकाश । इराकको नेतृत्व [[सद्दाम हुसेन]]को हातमा ।
|-
|सन् १९८०
|इरानमा कट्टरपन्थीहरूको बढ्दो दवदवाबाट चिन्तित इराकद्वारा इरानमाथि हमला ।
|-
|सन् १९८०–१९८८
|[[इरान-इराक युद्ध|इरान–इराक युद्ध]]मा हजारौँको मृत्यु । इराकमाथि कुर्द नागरिक र इरानी सेनाविरुद्ध रासायनिक हतियार प्रयोग गरेको आरोप ।
|-
|सन् १९९०
|कुवेतमा इराकको धावा । साउदी अरबमा अमेरिकी सेनाको अखाडा स्थापना ।
|-
|सन् १९९१
|संयुक्त राष्ट्रसंघको समर्थन र अमेरिकाको नेतृत्वमा बहुराष्ट्रिय सेनाद्वारा इराकमाथि जवाफी कारवाही । कुवेतबाट इराकी सेना फिर्ता । । अप्रिल १९९१ मा भएको युद्धविराम सन्धिअनुसार इराकले आफूसँग भएका जैविक, रासायनिक र आणविक हतियारहरूबाट नष्ट गर्नुपर्ने ।
|-
|सन् १९९१–१९९८
|राष्ट्र सङ्घीय टोलीद्वारा इराकको शस्त्र भण्डार निरीक्षण गर्ने प्रयास । इराकद्वारा असहयोग र अन्ततः शस्त्र निरीक्षकहरूलाई देश निकाला ।
लामो विवाद र दबावपछि गत वर्ष हान्स ब्लिक्सको नेतृत्वमा पुनः हतियार निरीक्षण कार्यको थालनी । २० मार्च २००३ मा अमेरिकी र बेलायती सेनाले आक्रमण गर्ने अघिल्लो दिनसम्म निरीक्षण जारी ।
|-
|सन् १९९६
|[[सद्दाम हुसेन]] विरुद्ध सीआईएको सहयोगमा भएको विद्रोह विफल । |-
|सन् २००१
|[[सेप्टेम्बर ११ को हमला|११ सेप्टेम्बर]]को आक्रमणपछि सुरक्षालाई लिएर अमेरिकामा व्यापक चिन्ता ।
|-
|सन् २००२ सेप्टेम्बर–मार्च २००३
|इराकलाई निःशस्त्रीकरण गर्ने विषयमा [[संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद|राष्ट्र सङ्घ सुरक्षापरिषद्मा]] ६ महिनासम्म वार्ता र छलफल । अमेरिकी युद्ध योजना रोक्न तथा उसलाई इराकमाथि आक्रमण गर्ने अधिकार प्रदान गर्ने सहमतिमा पुग्न परिषद् असफल ।
|-
|सन् २००३ २० मार्चः
|अमेरिकी, बेलायती र अष्ट्रेलियाली सैन्यबलद्वारा इराकमा चौतर्फी हमला शुरु ।
|-
|सन् २००५ जनवरी
|हमला पछि इराकमा पहिलो निर्वाचन, अक्टोबरमा नयाँ संविधान जारी
|-
|सन् २००६
|सद्दाम हुसेनलाई फाँसी
|-
|सन् २०१७ सेप्टेम्बर
|कुर्दिस स्वतन्त्रताको लागि लिएर इराकमा जनमत सङ्ग्रह। स्वतन्त्रताको पक्षमा ९२% मतदान। बग्दादको सङ्घीय सरकार द्वारा [[जनमत सङ्ग्रह|जनमत संग्रह]]लाई अवैधानिक घोषणा ।
|-
|सन् २०१८
|[[भ्रष्टाचार]], [[बेरोजगारी]] लाई लिएर इराकमा प्रदर्शन सुरु, २०१९को अन्तसम्ममा हिंस्रक प्रदर्शनमा रुपान्तरण ।
|}
== भूगोल ==
| |||