"क्युबा क्षेप्यास्त्र सङ्कट" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

'''क्युबाली मिसाइल संकट''' , १९६२ को अक्टोबर सङ्कट पनि भनिन्छ ( {{भाषा-स्पेनी|Crisis de Octubre}} ), '''क्यारिबियन संकट''' ( {{Lang-rus|Карибский кризис|Karibsky krizis|kɐˈrʲipskʲɪj ˈkrʲizʲɪs}} ''करिबस्की क्रिजिस'' <nowiki>,</nowiki> <span> </span> <small>आईपीए: &nbsp;</small> <span class="IPA" title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)">[kɐrʲipskʲɪj krʲizʲɪs]</span> ), वा '''मिसाइल त्रासदी,''' एक महिना, ४ दिन सम्म (१६ अक्टोबर - २० नोबेम्बर १९६२) एक अन्तर्राष्ट्रिय संकटको रुपमा बिकसित भएको [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] र [[सोभियत संघ]] बिचको टकराव थियो। [[इटाली]] र टर्कीमा[[टर्की]]मा अमेरिकी क्षेप्यास्त्रको तैनाथीको प्रतिकृया स्वरुप सोभियत संघले [[क्युबा|क्युवा]]मा समान ब्यालिस्टिक मिसाइलहरूको तैनाथ गरेपछी यो संकटको अवस्था सिर्जना भएको थियो। यो [[शीतयुद्ध|द्वन्द्व]] प्रायः शीतयुद्धको निकटतम मानिन्छ जुन पूर्ण आणविक युद्धमा बढेको थियो। <ref>{{cite book|first1=Len|last1=Scott|first2=R. Gerald|last2=Hughes|title=The Cuban Missile Crisis: A Critical Reappraisal|url=https://books.google.com/books?id=UJEGCAAAQBAJ&pg=PT17|year=2015|publisher=Taylor & Francis|page=17|isbn=9781317555414|access-date=December 31, 2015|archive-date=July 29, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160729014313/https://books.google.com/books?id=UJEGCAAAQBAJ&pg=PT17|url-status=live}}</ref> [[इटाली|इटली]] र [[टर्की]]मा अमेरिकी जुपिटर ब्यालेस्टिक मिसाइलको उपस्थिती र सन् १९६१ को [[क्युबा|क्युवा]]मा असफल बे अफ पिग्स हमलआको प्रतिकृया स्वरुप्, सोभियत प्रथम सचिव [[निकिता ख्रुश्चेभ|निकिता ख्रुश्चेभले]] भावी आक्रमण रोक्नको लागि क्युवाले यस टापुमा आणविक क्षेप्यास्त्र राख्ने अनुरोधलाई स्वीकार गरे। सन् १९६२ जुलाई माजुलाईमा ख्रुस्चेव र क्युबाली प्राधाअनमन्त्रीप्रधानमन्त्री [[फिडेल क्यास्ट्रो]] बिच गोप्य वार्ता पछी सम्झौता भएको थियो र त्यसपछिको गृष्म महिनामा कयौं मिसाइल प्रक्षेपण सुविधा स्थलको निर्माण सुरु भयो ।

सोवियतहरूले क्युवामा[[क्युबा|क्युवा]]मा आफ्नो आपत्तिजनक हतियारहरू भत्काउने र संयुक्त राष्ट्र संघको प्रमाणीकरणको अधीनमा सोवियत संघमा फिर्ता गर्ने निर्णय गरे। बदलामा अमेरिकी सार्वजनिक घोषणा र फेरि क्युवामा आक्रमण नगर्न मञ्जुर गरे । गोप्य रुपमा, अमेरिकाले सोभियत संघ विरुद्ध टर्कीमा तैनाथ गरेका सबै जुपिटर मिसाइल हटायो ।हटायो। यो सम्झौता मा इटालीमा तैनाथ गरिएका मिसाइल समावेश गरिएको थियो वा थिएन भन्नेमा अझै विवाद छ । सोभियतले पनि क्युबाबाट आफ्नो मिसाइल हटायो । <ref name="uslegalcaseblockadeofcuba">{{cite journal|last1=Jonathan|first1=Colman|title=The U.S. Legal Case for the Blockade of Cuba during the Missile Crisis, October-November 1962|journal=Journal of Cold War Studies|date=April 1, 2019}}</ref>

जब सबै आक्रमक मिसाइलहरू र इल्युशिन इल-२८ हल्का बम बर्षकहरू क्युबा बाट फिर्ता भए, तब क्युबा माथी कोमाथीको [[नाकाबन्दी]] १९६२ नोबेम् बरनोभेम्बर २० मा औपचारिक रुपमा अन्त्य भयो ।भयो। [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] र [[सोभियत सङ्घ|सोभियत संघ]] बीचको वार्ताले ती दुई [[महाशक्ति]]को बीचमा छिटो, स्पष्ट, र सीधा संचार लाइनको आवश्यकता औंल्यायो। नतिजा स्वरूप, मस्को – वाशिंगटन हटलाइन स्थापना भयो। पछी शृंखलाबद्ध सम्झौताले अमेरिका -अम्रिका– सोभियत तनावलाई केही वर्षहरूको लागि घटायो जबसम्म अन्ततः दुबै पक्षहरूले आणविक शस्त्रागार विस्तार गर्न पुनः सुरु गरे।

[[दोस्रो विश्व युद्ध|द्वितीय विश्व युद्ध]] को अन्त्य संगै र [[शीतयुद्ध|शीत युद्ध]] सुरुवात संगै सुरुवातसंगै, [[संयुक्त राज्य अमेरिका ]]लाई [[साम्यवाद]] विस्तार कोविस्तारको चिन्ताले सताएको थियो । थियो। एक ल्याटिन अमेरिकी देशलाई [[सोभियत संघलेसङ्घ|सोभियत संघ]]ले खुलेआम सहयोग पुर्‍याएको अमेरिकालाई[[संयुक्त स्वीकार्यराज्य थिएनअमेरिका|अमेरिका]]लाई ।स्वीकार्य थिएन। यो कुरा "पश्चिमी गोलार्ध अमेरिकाको प्रभाव क्षेत्रमा रहेको र अमेरिका  युरोपेली उपनिवेशहरू र युरोपियन मामिलाहरूमा अमेरिकी संलग्नता भए पुग्छ" भन्ने मोनरो सिद्धान्तको विपरित थियो।

सन् १९६१ अप्रिलमा, बे अफ पिग्सको असफल आक्रमण बाटआक्रमणबाट संयुक्त राज्य अमेरिका सार्वजनिक रूपमा लज्जित हुनु परेको थियो। राष्ट्रपति [[जोन एफ. केनेडी|जोन एफ केनेडी]] मातहत [[सी आइ ए|सीआईए]] (CIA) द्वारा प्रायोजित शक्ति द्वारा गरिएको थियो। यसपछि पूर्व राष्ट्रपति [[ड्वेट डि. आइजनहावर|राष्ट्रपति आइजनहावर]]ले केनेडी सँग भनेका थिए कि "बे अफ पिग्सको असफलताले सोभियत संघलाई यस्तो केही गर्नको लागि प्रोत्साहित गर्छ जुन उसले पहिले गरेको थिएन।."<ref name="Absher">{{cite journal |title=Mind-Sets and Missiles: A First Hand Account of the Cuban Missile Crisis |first=Kenneth Michael |last=Absher |publisher=Strategic Studies Institute, United States Army War College |year=2009 |url=http://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pubs/display.cfm?pubID=935 |journal= |access-date=24 सितंबर 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100420055113/http://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pubs/display.cfm?pubID=935 |archive-date=20 अप्रैल 2010 |url-status=live }}</ref>{{rp|10}} अधुरो मनले गरिएको यो आक्रमणबाट सोभियत प्रमुख निकिता ख्रुश्चेव र उनका सल्लाहकारको "केनेडी निर्णय लिनलाई ढुलमुल छन्" भन्ने धारणा बन्यो र एक सोभियत सल्लाहकारले "अल्पायु, बौद्धिक, संकट कालीन परिस्थितिमा निर्णय लिनमा पूर्ण रुपले सक्षम छैनन् ... धेरै बौद्धिक र धेरै कमजोर."<ref name="Absher" /> विफल ऑपरेशन मोंगूज के साथ यू॰एस॰ (U.S.) की गुप्त सामरिक गतिविधि 1961 में जारी रही। <ref name="chronology">{{cite book | archivedate = 16 नवंबर 2007 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20071116163309/http://ourworld.compuserve.com/homepages/jbfranklins/Cuba.htm | title = The Cuban Missile Crisis - An In-Depth Chronology | first = Jane | last = Franklin | url = http://ourworld.compuserve.com/homepages/jbfranklins/Cuba.htm | access-date = 24 सेप्टेम्बर 2010 | url-status = dead }}</ref> सार्वजनिक रूपमा, १९६२ फेब्रुअरीमा, संयुक्त राज्य अमेरिकाले क्यूबा विरुद्ध आर्थिक नाकाबन्दी सुरुवात गर्यो। <ref>{{cite web | url = http://www.presidency.ucsb.edu/ws/index.php?pid=58824 | title = Proclamation 3447—Embargo on all trade with Cuba | author = [[John F. Kennedy]] | work = The American Presidency Project | location = Santa Barbara, California | access-date = 24 सेप्टेम्बर 2010 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110121084626/http://www.presidency.ucsb.edu/ws/index.php?pid=58824 | archive-date = 21 जनवरी 2011 | url-status = live }}</ref>