रसायन शास्त्र

रसायनशास्त्र विज्ञानको त्यो शाखा हो जसमा पदार्थको संघटन, संरचना, गुण र रासायनिक प्रतिक्रियाको समयमा यसमा भएका परिवर्तन^[१] को अध्ययन गरिन्छ। यसको शाब्दिक विन्यास रस+अयन हो जसको शाब्दिक अर्थ रसहरु (द्रवो)को अध्ययन हो । यो एक भौतिक विज्ञान हो जसमा पदार्थको परमाणुहरु, अणुहरु, क्रिस्टल (रवों) र रासायनिक प्रक्रियाको समयमा मुक्त भए या प्रयुक्त भए ऊर्जाको अध्ययन गरिन्छ। रसायन विज्ञानको धेरै शाखाहरू हुन् जसलाई पदार्थको अध्ययनको समयमा बाधिन गएको हो । रसायन विज्ञानको शाखाहरूमा कार्बनिक रसायन, अकार्बनिक रसायन, जैव रसायन, भौतिक रसायन, विश्लेषणात्मक रसायन आदि प्रमुख हुन्। कार्बनिक रसायनमा कार्बनिक पदार्थ, अकार्बनिक रसायनमा अकार्बनिक पदार्थ, जैव रसायनमा सुक्ष्म जीवहरुमा उपस्थित पदार्थ, भौतिक रसायनमा पदार्थको बनावट, संघटन र उसमा सन्निहित ऊर्जा, विश्लेषणात्मक रसायनमा नमूनाको विश्लेषणको अध्ययन गरिन्छ ताकि उसको बनावट र सञ्चरनाको पत्ता लागोस् । हालको दिनहरूमा न्यूरो-रसायन जस्तो रसायनको कुनै र शाखाहरूको उदय भयो । संक्षेपमा रसायन विज्ञान रासायनिक पदार्थ^[२] को वैज्ञानिक अध्ययन हो । पदार्थको संघटन परमाणु या उप-परमाण्विक कण जस्तै इलेक्ट्रन, प्रोटन र न्यूट्रन^[३] सँग भयो । रसायन विज्ञानको केन्द्रीय विज्ञान या आधारभूत विज्ञान पनि कहा जान्छ किन भने यो अरु विज्ञान जस्तो, खगोलविज्ञान, भौतिक, पदार्थ विज्ञान, जीवविज्ञान र भूविज्ञानको जोडछ।^[४]^[५]

रसायनशास्त्रको अध्ययनको क्षेत्र

रसायनशास्त्रको अध्ययनको क्षेत्र व्यापक छ, तल दिइएका चित्र सँग यसका कुनै अनुमान हुन सक्छ :

रसायन विज्ञानको क्षेत्र अरु विज्ञानहरूको समन्वयको कारण प्रति दिन विस्तृत हुदै गइरहेको छ। फलत: आज हामी भौतिक एवं रसायनभौतिकी, जीव रसायन, शरीर-क्रिया-रसायन, समान्य रसायन, कृषि रसायन, आदि अनेक नवीन खोज तथा कार्यहरु पर्दछन् ।

रसायन विज्ञानको उपयोग

उर्जा - सेल, ब्याट्रीहरू, परमाणु भट्ठी, पेट्रोलियम आदि
औषधिहरु
खाद्य
कीटनाशक
धातुहरू, प्लास्टिक एवं अन्य निर्माण सामग्री
कपडा
सिमेन्ट
साबुन, तेल, सौन्दर्य प्रसाधन
आईसी निर्माणको लागि उच्च गुणस्तरिय सिलिकन वेफर
अपराधिहरूलाई समात्नको लागि सहायक
गोला-बारूद, बिस्फोटक एवं अन्य युद्ध सामग्री

सन्दर्भ

↑ Chemistry. (n.d.). Merriam-Webster's Medical Dictionary. Retrieved August 19, 2007.
↑ What is Chemistry? वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१८-१०-०३ मिति
↑ Matter: Atoms from Democritus to Dalton by Anthony Carpi, Ph.D.
↑ Theodore L. Brown, H. Eugene Lemay, Bruce Edward Bursten, H. Lemay. Chemistry: The Central Science. Prentice Hall; 8 edition (1999). ISBN 0-13-010310-1. Pages 3-4.
↑ यो जीवविज्ञान र भौतिक विज्ञानको मध्यको कडी हो। रसायन विज्ञानको जन्म किमियागारोंको प्रयोगसँग भयो जो धेरै सयौं वर्ष पहले विश्वको विभिन्न भागमा, खासगरी मध्यपूर्वमा काम गरिन्थ्यो ।ref>Dictionary of the History of Ideas: Alchemy [१] वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २००८-०३-१० मिति

यिनलाई पनि हेर्नुहोस

बाहिरी कडिहरू

प्राचीन भारतमा रसायनको विकास (गूगल पुस्तक; लेखक - स्वामी सत्यप्रकाश सरस्वती)
रासायनिक गणना (गूगल पुस्तक ; लेखक - ठाकुर सिंह)
रसायन वि‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ज्ञान हेतु लघु पारिभाषिक शब्द-सङ्ग्रह
पारद तंत्र विज्ञान (गूगल पुस्तक ; लेखक- सुभाष चन्द्र)

[1] Chemistry. (n.d.). Merriam-Webster's Medical Dictionary. Retrieved August 19, 2007.

[2] What is Chemistry? वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१८-१०-०३ मिति

[3] Matter: Atoms from Democritus to Dalton by Anthony Carpi, Ph.D.

[4] Theodore L. Brown, H. Eugene Lemay, Bruce Edward Bursten, H. Lemay. Chemistry: The Central Science. Prentice Hall; 8 edition (1999). ISBN 0-13-010310-1. Pages 3-4.

[5] यो जीवविज्ञान र भौतिक विज्ञानको मध्यको कडी हो। रसायन विज्ञानको जन्म किमियागारोंको प्रयोगसँग भयो जो धेरै सयौं वर्ष पहले विश्वको विभिन्न भागमा, खासगरी मध्यपूर्वमा काम गरिन्थ्यो ।ref>Dictionary of the History of Ideas: Alchemy [१] वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २००८-०३-१० मिति

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]