मत्स्यकन्या

मत्स्यकन्या (अङ्ग्रेजी: Mermaid) एक दन्त्यकथामा आधारित जलजीव हो जसको टाउको एवं शरीर आइमाइको हुन्छ र तल्लो भागमा खुट्टाहरूको स्थानमा माछाको पुच्छर हुन्छ। जलपरिहरू धेरैजसो कहानी तथा दन्त्य कथाहरूमा सुन्न पाइन्छन्।

मत्स्यकन्या

मिथक	विश्व दन्त्यकथा
समूह	Mythological
उपसमूह	जल आत्मा
राष्ट्र	विश्वभर
वासस्थान	महासागर, समुन्द्र
उस्तै पात्र	Merman Siren Ondine

संक्षेप

जलपरी र जलमानव, 1866. बेनाम रुसी दंतकथामा चित्रित

"मत्स्यकन्या"को अङ्ग्रेजी नाम मर्मेड फ्रेंच शब्द मर याने "सागर" र मेड याने स्त्री या युवा केटीले बनेको छ । केही सिनेमाहरूमा यिनीहरूलाई पुरुष रूप जलमानव पनि देखाइएको छ परन्तू सबै दंत कथाहरूको अनुसार यो केवल स्त्रिहरू नै हुन्छ।

कथाहरूको अनुसार जलपरिहरु मधुर धुनमा गाना गा गरेर मान्छेहरू या देवताहरूको आफ्नो ओर आकर्षित गर्छ जसबाट उनको ध्यान भटक जान्छ। उनको यस बरतावको कारण धेरैं मान्छे जहाज देखि समुंदरमा कुद जान्छन् याह पुरा जहाज नैले डुबते छ। केही कहानियहरूमा जलपरियां डुबते भएका मान्छेहरूको मदद गर्नको प्रयासमा उनको जान पनिले लिन्छ। यो पनि भने जान्छको उनी मान्छेहरू लाई आफ्नो जलमग्न विश्वमा लिएर जान्छ। हांस क्रिश्चनको द लिटल मर्मेडमा यो भने गएको छको जलपरियां यो भुल जान्छको मान्छे पानीको भितर सांस हैनले सकते, केही कहानियोंको अनुसार उनी मान्छेहरू लाई जानबुझ गरेर डुबो देती छ। जलपरियहरूको गाना उनको लागि श्राप मानिन्छ।

आधुनिक युगमा जलपरियां समुंदर र लुटेरोंको कहानियहरूमा पाइन्छ र धेरैं पल्ट इन्हे जलगाई, जसलाई मलेटी भन्छन्,को रूपमा देखिन्छ। नाभिक यिनी जिवहरूलाई दुर देखि देखेर उन्हे जलपरी समझ बस्छन।

सांस्कृतिक तरिकामा जलपरियां बिना कपडोंको बताएएको छमा सेंसरशिपको चलते, जुन अधिकतर फिलिमहरूमा विवादको विषय हुन्छ, यो प्रयास गरिन्छको जलपरियोंको लामो बाल उनको स्तनहरूलाई ढक लें। जहां सेंसरशिपको कडी शर्तें लागू हुन्छ वहां जलपरियां विभिन्न प्रकारको जल सामग्री, जस्तैं सिप्पियां या बिरुवाहरू, देखि बने कपडा पहनी भयो दिखाई जाति हो।

इतिहास

प्राचिन पुर्व मा

जलपरियोंको सबै भन्दा पहिलो कहानियां असायरियामा १००० इसा पुर्व पाउईएको छ। देवी अटार्गेटिस, जुन असायरियन र रानी सेमिरमिसको आमा थियो, एक चरवाहे भन्दा एकदम प्यार गर्दथ्योमा ना चाहते भएका पनि उसलाई मारना पर्यो। यस कुराले शर्मिंदा भएर उनले तलाबमा छलांग लाग्यो दी बढी एक माछाको रूपले लिया, परन्तू पानी पनि उनको सुंदरताको छिपा न सका। यस कारण उनले एक जलपरीको रूपले लिया। ग्रीक कहानियहरूमा अटार्गेटिसको डेरकेटो मानिन्छ।

एक लोकप्रिय ग्रीक कहानीको अनुसार महान अलेक्सैंडरको बहिनी थेसालयनिक मरन पछि एक मत्स्यकन्या बनिन। जलपरीको रूपमा त्यो जिउँदो रही र हरेक जब उनले एक जहाजको देख्यो त उनले उनको नाभिकहरू भन्दा एक नै प्रश्न पुछा: "क्या महान अलेक्सैंडर जिवित है" (प्राचीन युनानी: "Ζει ο Βασιλιάς Αλέξανδρος;"), जसको सही जवाब था: "त्यो जिवित छ र विश्वमा राज गर्दछ" (Greek: "Ζει και βασιλεύει και τον κόσμο κυριεύει")। यस जवाब देखि त्यो एकदम खुशी भयो र उनले पानीको शान्त गरेर जहाजको जाने दिए। यदी दुसरा कुनै जवाब मिलता त त्यो गुस्सेमा आएर समुंदरमा तुफान तथा बवंडर ला गरेर जहाजको डुबो देती।

अरेबियन नाइट्स

द ल्यान्ड बेबी, जन कोलियर द्वारा (1899)

वन थाउसंड ऐंड वन नाइट्समा यस्तो धेरैं कहानियां छ जसमा जलमानवोंको कहानियहरूको जिक्र छ। अन्य कहानियोंको विपरित यो मान्छेहरू देखि मिलते जुलते छ लिकिन पानीमा रहन र सांस लिनको काबिलियत राखछन। उनी मान्छेहरू सँग संभोग पनि गर्छन र यस्तो मिलन देखि जन्महरू बच्चाहरू पनि पानीमा रहन काबिलियत सँग पैदा हुन्छन्।

एक अन्य अरेबियन नाइट्सको कहानी "अबदुल्ला द फिशरमैन ऐंड अबदुल्ला द मर्मैन"मा मुख्य किरदार अबदुल्लाको पानीमा सांस लिनको काबिलियत मिल जान्छ र त्यो तैर गरेर जलमग्न विश्वमा प्रवेश गर्दछ जहां पैसा र कपडा कुनै मायने हैन रखते। अन्य अरेबियन नाइट्सको कहानियहरूमा यस्तो धेरैं सभ्यताहरूको जिक्र छ जुन तकनिकी रूप देखि धेरैं ज्यादा उन्नत थियो परन्तू आफ्नो मतभेदोंको चलते ध्वस्त भयो।

चीन

पुरानी चीनी कहानियहरूमा जलपरियां एक खास जिव थियो जसको आंसू मोतियहरूमा बदल जान्थे। यिनी करणोंको चलते माझिहरू उन्हे पकडनेको निरंतर प्रयास गर्थे परन्तू जलपरियां आफ्नो गानों देखि उन्हे पानीको गहराइयहरूमा खिंच लेती थियो।

रामायण

भारतीय रामायणको थाई तथा कम्बोडियाई संस्करणहरूमा रावनको छोरी सुवर्णमछा (सोनेको जल परी)को उल्लेख गरिएको छ। त्यो हनुमानको लंका सम्म सागर सेतू बनाउन प्रयास विफल गर्ने कोशिश गर्छमा अंततः उससे प्यार गर्न लाग्छ। भारतीय दंत कथाहरूमा भगवान विष्णुको मत्स्यावतारको उल्लेख छ जसको शरीरको उपरी भाग मानवको तथा निछला भाग माछाको छ।

दिखनेको घटनाएं

जलपरियोंको देखे जानेको दावें धेरैं पल्ट गरियो छ जुन जावा देखि लिएर ब्रिटिश कोलंबिया सम्म शामिल छ। दुइ कनेडियाई घटनाहरू जुन वैकुवर र विक्टोरियाको नजदिकी इलाकहरूमा भएको थियो।