पूर्वीय सभ्यता

पूर्वीय सभ्यता (अङ्ग्रेजी: Eastern Civilization) भनेको पूर्वी एशिया र अन्य पूर्वीय क्षेत्रहरूमा अवस्थित प्राचीन सभ्यताहरूको समुह हो। यी सभ्यताहरूको ऐतिहासिक, सांस्कृतिक, र दार्शनिक योगदानले विश्वको सभ्यतासम्बन्धी अध्ययनमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ। पूर्वीय सभ्यता अन्तर्गत आउने प्रमुख सभ्यताहरू चिनियाँ, भारतीय, जापानी, र कोरियाली सभ्यता हुन्।

"पूर्वी संसार" जसमा भारतीय उपमहाद्वीप तथा सुदूर पूर्व जसमा तीन किशिमका संस्कृति दक्षिण एसिया, पूर्व एसिया तथा दक्षिणपूर्व एसियाको समिश्रण भएको पाइन्छ।

The धर्मका दुई मुख्य परिवारहरू अब्रहामीक धर्म तथा भारतीय धर्मको संसारभरी भएको प्रभावको नक्सा। यसले सुदूर पूर्व तथा अन्य संसार बिचको बिभेद देखाउन मद्दत गर्दछ।

"पूर्वी संसार" एसियाको रूपमा परिभाषित गर्दा

प्रमुख पूर्वीय सभ्यताहरू

1. चिनियाँ सभ्यता
   • इतिहास: चिनियाँ सभ्यता विश्वकै पुरानी सभ्यतामध्ये एक हो। यसको इतिहास लगभग ५,००० वर्ष पुरानो छ। ह्वाङ हे नदी (Yellow River) र यांगत्जे नदी (Yangtze River)का किनारमा यो सभ्यता फैलिएको थियो।
   • सांस्कृतिक योगदान:
     • लेखन प्रणाली: चिनियाँ लिपि, जसले संसारभरका लेखन प्रणालीलाई प्रभावित गरेको छ।
     • प्रविधि: कागज, बारुत, र कम्पासको आविष्कार।
     • दार्शनिकता: कन्फ्युसियनवाद (Confucianism) र ताओवाद (Taoism)।
   • महत्वपूर्ण शासकहरू:
     • शी हुआंग (Qin Shi Huang): चीनको पहिलो सम्राट, जसले चीनको एकीकरण गरे।
     • कन्फ्युसियस (Confucius): प्रसिद्ध दार्शनिक, जसले चिनियाँ विचारधारामा ठूलो प्रभाव पारे।
2. भारतीय सभ्यता
   • इतिहास: भारतीय सभ्यता लगभग ४,५०० वर्ष पुरानो छ। यसका प्रमुख केन्द्रहरू सिंधु घाटी सभ्यता (Indus Valley Civilization) र वेदिक कालमा रहेका थिए।
   • सांस्कृतिक योगदान:
     • धर्म र दर्शन: हिन्दू धर्म, बौद्ध धर्म, जैन धर्म, र वेदिक साहित्य।
     • विज्ञान: गणित (अंकगणित र त्रिकोणमिति), आयुर्वेद, र खगोलशास्त्र।
   • महत्वपूर्ण शासकहरू:
     • सम्राट अशोक (Ashoka the Great): बौद्ध धर्मको प्रवर्तक र मौर्य साम्राज्यका शासक।
     • चंद्रगुप्त मौर्य (Chandragupta Maurya): मौर्य साम्राज्यका संस्थापक।
3. जापानी सभ्यता
   • इतिहास: जापानी सभ्यता पुरानी हो र शिंटो धर्म र बौद्ध धर्मको प्रभावमा आधारित छ। यो यामातो काल (Yamato Period)मा स्थापित भएको हो।
   • सांस्कृतिक योगदान:
     • आर्ट र साहित्य: सुन्दर परंपरागत कला, चाय समारोह (Tea Ceremony), र समुराई संस्कृतिका विकास।
     • भाषा र लेखन: जापानी हिरागाना, काताकाना, र कञ्जी लिपिहरू।
   • महत्वपूर्ण शासकहरू:
     • सम्राट मेजी (Emperor Meiji): जापानलाई आधुनिक बनाउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्नुभएको।
4. कोरियाली सभ्यता
   • इतिहास: कोरियाली सभ्यता लगभग ५,००० वर्ष पुरानो छ। यसका प्रमुख कालहरू कोरियाली राज्य, जोसेन वंश, र सारा वंशमा विभाजित छन्।
   • सांस्कृतिक योगदान:
     • साहित्य र कला: उत्कृष्ट चित्रकला, किम्ची (कोरियाली अचार), र हनबुक (कोरियाली परंपरागत परिधान)।
     • लेखन प्रणाली: हँगुल लिपिको विकास।
   • महत्वपूर्ण शासकहरू:
     • किङ्ग सेजोंग (King Sejong): हँगुल लिपिको विकासका लागि प्रसिद्ध।

पूर्वीय सभ्यताको प्रभाव

पूर्वीय सभ्यताले विश्वको सांस्कृतिक र दार्शनिक धरोहरमा महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्याएका छन्। यहाँका प्रमुख प्रभावहरू:

• दार्शनिकता र धर्म: कन्फ्युसियनवाद, ताओवाद, बौद्ध धर्म, हिन्दू धर्म, र अन्य धार्मिक र दार्शनिक विचारहरूको विकास।
• विज्ञान र प्रविधि: गणित, खगोलशास्त्र, चिकित्सा, र लेखन प्रणालीहरूको विकास।
• साहित्य र कला: पारंपरिक कला, साहित्य, संगीत, र नृत्यमा योगदान।

समकालीन प्रभाव

वर्तमानमा, पूर्वीय सभ्यताको प्रभाव समग्र विश्वमा फैलिएको छ। पूर्वीय संस्कृति, विचारधारा, र कला विश्वव्यापी रूपमा मान्यता प्राप्त गरेको छ र यसले विश्वव्यापी सभ्यता र संस्कृति सँग मेलमिलाप गरिरहेको छ।