"भाषाविज्ञान" का संशोधनहरू बिचको अन्तर
Content deleted Content added
कुनै सम्पादन सारांश छैन |
Reverted 1 edit by 49.35.52.108 (talk): Spam. (ट्विङ्कल) चिनो: पूर्ववत |
||
पङ्क्ति १:
'''भाषाविज्ञान''' [[भाषा]]का अध्ययनको त्यो शाखा हो जसमा त्यसको उत्पत्ति, स्वरूप, विकास
तात्त्विक भाषाविज्ञानमा भाषाको ध्वनिसम्भार ([[स्वरविज्ञान]] र [[ध्वनिविज्ञान (फोनेटिक्स)]]), व्याकरण ([[वाक्यविन्यास]] अनि [[आकृति विज्ञान]]) एवं शब्दार्थ (अर्थविज्ञान)को अध्ययन गरिन्छ। [[व्यवहारिक भाषाविज्ञान]]मा [[अनुवाद]], भाषा शिक्षण, वाक-रोग निर्णय र [[वाक-चिकित्सा]], इत्यादि आउँछन्। यसका अतिरिक्त भाषाविज्ञानको ज्ञान-विज्ञानको अन्यान्य शाखाहरुका साथ गहिरो सम्बन्ध हो। यसबाट [[समाजभाषाविज्ञान]], [[मनोभाषाविज्ञान]], [[गणनामूलक भाषाविज्ञान]] (computational lingustics), आदि यसको विभिन्न शाखाहरुको विकास हुने/भयो हो।
पङ्क्ति ६:
{{मुख्य|भाषाविज्ञानको इतिहास}}
== भाषािवज्ञान भनेकाे भाषाकाे
== भाषाविज्ञानका अध्ययनको पद्धतीहरु अथवा प्रकार ==
पङ्क्ति १५:
सामान्यतया भाषाको अध्ययन निम्नांकित दृष्टिहरुबाट गरिन्छ :
===
वर्णात्मक पद्धति द्वारा एक नैं कालको कुनै एक भाषाका स्वरूपको विश्लेषण गरे
जान्छ। यसका लागि यसमा उन सिद्धांतहरुमा प्रकाश डाला जाता, जसको आधार पर
पङ्क्ति ३३:
=== ऐतिहासिक पद्धति ===
कुनै भाषामा विभिन्न कालहरुमा परिभाँडाहरुमा विचार गर्नु एवं उन परिभाँडाहरु के
सम्बन्धमा
वर्णनात्मक पद्धतिको मूल अन्तर यो छ कि वर्णनात्मक पद्धति जहाँ एककालिक
छ, त्यहाँ ऐतिहासिक पद्धति द्विकालिक।
पङ्क्ति ४४:
=== तुलनात्मक पद्धति ===
तुलनात्मक पद्धति द्वारा दुई वा दुइभन्दा अधिक
मिश्रित पद्धति पनि कह सक्दछन्, किनभनें विवरणात्मक पद्धति तथा ऐतिहासिक पद्धति
दुइटैको आधार लिइन्छ। विवरणका लागि कुनै एक काललाई निश्चित गर्नु होता
पङ्क्ति ६९:
=== भाषाविज्ञानको प्रयोगात्मक पक्ष ===
विज्ञानको अन्य शाखाहरुका समान भाषाविज्ञानका पनि प्रयोगात्मक पक्ष छन्, जसको लागि प्रयोगको प्रणालिहरु र प्रयोगशालाको अपेक्षा हुन्छ। भिन्न-भिन्न यांत्रिक प्रयोगहरुका द्वारा उच्चारणात्मक [[स्वनविज्ञान]]
फ्रांसीसी भाषावैज्ञानिकहरुमा रूइयोले स्वनविज्ञानका प्रयोगहरुका विषयमा (Principes phonetique experiment, Paris, १९२४) ग्रन्थ लिखा थियो। लंदनमा प्रो० फर्थले विशेष तालुयंत्रको विकास गरे। स्वरहरुका मापनका लागि जस्तै स्वरत्रिकोण वा चतुष्कोणको रेखाहरु निर्धारित गरिएको छन्, त्यस्तो नैं इन्होंने व्यंजनहरुका मापनका लागि आधार रेखाहरुको निरूपण गरे, जसको द्वारा उच्चारण स्थानहरुको ठीक ठीक वर्णन गर्न सकिन्छ। डेनियल जांस र इडा वार्डले पनि अङ्ग्रेजी स्वनविज्ञानमा महत्वपूर्ण कार्य गरेकोछ। फ्रांसीसी, जर्मन र रूसी भाषाहरुका स्वनविज्ञानमा काम गर्न वालहरुमा क्रमश: आर्मस्ट्राँग, बिथेल र बोयानस मुख्य छन्। सैद्धांतिक र प्रायोगिक स्वनविज्ञानमा समान रूपबाट काम गर्नभएका व्यक्तिहरुमा निम्नलिखित मुख्य छन्: स्टेटसन (मोटर फोनेटिक्स १९२८), नेगस (द मैकेनिज्म अव दि लेरिंग्स,१९१९) पोटर, ग्रीन र कप (विजिबुल स्पीच), मार्टिन जूस (अकूस्टिक फोनेटिक्स, १९४८), हेफनर (जनरल फोनेटिक्स १९४८), मौल (फण्डामाटल्स अव फोनेटिक्स, १९६३) आदि।
पङ्क्ति ७८:
इस विषयका अन्तर्गत भाषा भूगोल, भाषिका (बोली) विज्ञानको अध्ययन आउँछ।
कुनै एक उल्लिखित क्षेत्रमा पाई जाने भाषा सम्बन्धी विशेषताहरुको व्यवस्थित अध्ययन भाषा भूगोल वा बोली भूगोल (dialect geography)का अन्तर्गत आउँछ। यी विशेषताहरु उच्चारणगत, शब्दगत वा व्याकरणगत हो सक्दछन्। सामग्री एकत्र गर्नका लागि
भाषा भूगोलको अध्ययन १९ ौं शताब्दीमा शुरू हुने/भयो। यस क्षेत्रमा प्रथम उल्लेखनीय नाम श्लेमरको छ, जसले बवेरियन बोलीको अध्ययन प्रस्तुत गरे। १९ौं शताब्दीका अंतमा पश्चिमी यूरोपमा भाषा भूगोलको कार्य व्यापक रूपबाट हुने/भयो। यस क्षेत्रमा उल्लेखनीय छन् जर्मनीको (Sprachatlas des deutschen Reichs) र फ्रांसको (Atlas lingustique de la France)| जर्मनीमा जार्ज बैंकर आका हरौर रीडको कार्य तथा फ्रांसमा गिलेरी र एडमंटको कार्य महत्वपूर्ण हो। लगभग यसै समय "इंग्लिश डायलेक्ट सोसायटी"ले पनि कार्य शुरू गरे जसका प्रणेता स्वीट थिए। सन् १८८९बाट अमेरिकामा बोली कोश वा भाषा एटलसका लागि सामग्री एकत्र गर्नका लागि अमेरिकन डायलेक्ट सोसायटीको स्थापना हूई। व्यवस्थित कार्य मिशिगन विश्वविद्यालयका प्रोफेसर डा० हंस कुरेथका नेतृत्वमा सन १९२८मा शुरू हुने/भयो। अमेरिकाका ब्राउन विश्वविद्यालय र अमेरिकन कौंसिल अव लर्नेड सोसायटीजले तिनको "लिंग्विस्टिक एटलस अव न्यू इङ्गल्याण्ड"लाई छह जिलहरुमा प्रकाशित गरेकोछ (१९३६-४३)। उनैका निदेशनमा एटलस अव दि यूनाइटेड स्टेट्स ऐंड कैनाडा जैसा बृहत् कार्य संपन्न हुने/भयो।
पङ्क्ति ११८:
* [http://books.google.co.in/books?id=W7iH3DTM2NIC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false तुलनात्मक भाषाविज्ञान] (गूगल पुस्तक ; लेखक - भोलानाथ तिवारी, पांडुरंग दामोदर गुणे)
* [http://hinditech.in/news_detail.php?Enews_Id=61&back=1 द्वितीय भाषा-शिक्षणमा भाषाविज्ञानको भूमिका]
{{Commonscat|Linguistics}}
|