इतिहासका दुई प्रोफेसर सुरेन्द्र भाना र गुलाम वाहेद जो दक्षिण अफ्रिकाको इतिहासमा जानकारी राख्दछनले आफ्नो मूलग्रन्थ '''द मेकिङ अफ अ पोलिटिकल रिफोर्मर : गान्धी इन साऊथ अफ्रिका, १८९३ - १९१४''' मा यस विवादको जाँच गरेका छन् । (नयाँ दिल्ली:मनोहर,२००५) मा एउटा अध्याय एकको केन्द्रमा '''गान्धी, औपनिवेशिक स्थितिमा जन्मे अफ्रीकी र भारतीय''' जो कि श्वेत आधिपत्यमा अफ्रीकी र भारतीय समुदायहरूको सम्बन्धमा छ तथा ती नीतिहरूमा जुनको कारणबाट विभाजन भयो (र उनी तर्क दिन्छन् कि यी समुदाहरूको बीच सङ्घर्ष लाजिमी किसिमको हो) यस सम्बन्धको बारेमा उनी भन्दछन् '''युवा गान्धी सन् १८९० मा त्यस विभाजीय विचारबाट प्रभावित थिए जो कि त्यस समय प्रबल थियो । साथ साथै उनी यो पनि भन्दछन्, गान्धीको जेलको अनुभवले उनलाई ती मानिसहरूको स्थिति प्रति अरु संवेदनशील बनाइदिएको थियो जसले गान्धी अझ दृढ भएका थिए । उनी अफ्रीकीहरू प्रति आफ्नो अभिव्यक्तिमा पूर्वाग्रह लिएर एकदमै कम निर्णायक भए र वृहत स्तरमा समान कारणको बिन्दुहरू देख्न लागेका थिए । जोहान्सबर्ग जेलमा उनको नकारात्मक दृष्टिकोणमा निरङ्कुश अफ्रीकी कैदी थिए न कि साधारण अफ्रीकी त्यहाँ रहेका थिए ।
दक्षिण अफ्रिकाको पूर्व राष्ट्रपति [[नेल्सन मन्डेला|नेल्सन मण्डेला]] गान्धीका अनुयायी हुन् ।<ref name="Mandela-२०००" /> सन् २००३ मा गान्धीका आलोचकहरूद्वारा प्रतिमाको अनावरण रोक्ने कोशिशको बावजूद उनले उनलाई [[जोहानेसबर्ग]]मा अनावृत गरे ।<ref name="guardian_racist"/> भाना र वाहेदले अनावरण कार्यक्रमको छेउछेउ भएका घटनाहरू माथि '''द मेकिङ अफ अ पोलिटिकल रिफोर्मार: गान्धी इन साऊथ अफ्रिका, सन् १९१३-१९१४'''मा टिप्पणी गरेका थिए उनले यस किताबको अनुभाग '''दक्षिण अफ्रिकाको लागि गान्धीको विरासत'''मा लेखेका थिए '''गान्धीले दक्षिण अफ्रिकाको सक्रिय कार्यकर्ताहरूलाई आगामी पुस्ताहरूमा श्वेत अधिपत्य समाप्त गर्नको लागि प्रेरित गरे । यो विरासत उनलाई [[नेल्सन मन्डेला|नेल्सन मण्डेला]]सँग जोड्दछ । जुन काम गान्धीले शुरू गरेका थिए उनलाई मण्डेलाले पूरा गरे ।'''<ref>''द मेकिङ अफ अ पोलिटिकल रिफोर्मार : गान्धी यी साऊथ अफ्रिका, १८९३ - १९१४.'' सुरेन्द्र भाना र गुलाम वाहेद, पृ १४९.</ref> उनी भन्छन् ती विवादको हवाला दिँदै जसले गान्धीको प्रतिमाको अनावरणको क्रममा उठेका थिए ।<ref>''द मेकिङ अफ अ पोलिटिकल रिफोर्मार : गान्धी यी साऊथ अफ्रिका, १८९३-१९१४.'' सुरेन्द्र भाना र गुलाम वाहेद, २००५: पीपी. १५०-१.</ref> गान्धी प्रति यी दुई दृष्टिकोणको प्रतिक्रिया स्वरूप भाना र वाहेद तर्क दिन्छन् : उनी मानिसहरूलाई दक्षिण अफ्रिकामा रङ्गभेद पश्चात आफ्नो राजनैतिक उद्देश्यको लागि गान्धीलाई सही ठहर्यानउन चाहन्छन् । <ref>''एक राजनैतिक सुधारकको निर्माण: दक्षिण अफ्रिकामा गान्धी, १८९३-१९१४.'' सुरेन्द्र भाना र गुलाम वाहेद, २००५: पृ. १५१.</ref>
