"क्यान्सर" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

सा स्वचालित हिज्जे सम्पादन, replaced: को → को , ग्रंन्थ → ग्रन्थ, ले → ले (21)
कुनै सम्पादन सारांश छैन
पङ्क्ति १:
{{Otheruses}}
{{Refimprove|date=March 2009}}
 
{{Infobox disease
| Name = Cancerक्यान्सर
| Image = Tumor_Mesothelioma2_legend.jpg
| Caption = A coronal [[CT scan]] showing [[malignant]] [[mesothelioma|cancer of the lung sac]].<br/>Legend: →&nbsp;tumor&nbsp;←, ★&nbsp;central [[pleural effusion]], 1&3&nbsp;lungs, 2&nbsp;spine, 4&nbsp;ribs, 5&nbsp;[[aorta]], 6&nbsp;[[spleen]], 7&8&nbsp;kidneys, 9&nbsp;liver.
Line १७ ⟶ १४:
}}
 
'''क्यान्सर''' (चिकित्सकीय पद: [[घातक]] [[निओप्लाज्म|नियोप्लास्म]]) [[रोग|रोगहरू]]को एक वर्ग हो जसमा [[कोशिका (जीव विज्ञान)|कोशिकाहरू]]को एक समूहको ''अनियन्त्रित वृद्धि'' (सामान्य सीमा भन्दा अधिक [[कोशिका विभाजन|विभाजन]]), ''रोग आक्रमण'' (आस-पासको उतकहरूको विनाश आक्रमण) र कहिलेकाँही ''[[मेटास्टेसिस]]'' (लसिका या रक्तको माध्यमले शरीरको अन्य भागहरूमा फैलन्छ)को रूपमा देखिन्छ। क्यान्सरका यी तीन लक्षण यसलाइ [[सौम्य गाँठ या सौम्य अबुर्द|सौम्य गाँठ (ट्यूमर या अबुर्द)]] देखि विभेदित गर्छन्, जुन स्वयं सीमित छन्, आक्रामक छैनन् या मेटास्टेसिस प्रर्दशित हैन गर्छन्.अधिकांश क्यान्सरले विरामीको शरीरमा एक [[गाँठो या अबुर्द|गाँठ या अबुर्द (ट्यूमर)]] बनाउँछ, तर कुनै, जस्तै [[ल्यूकेमिया या रक्त क्यान्सर|रक्त क्यान्सर (ल्यूकेमिया)]]ले त्यस्तो गाँठो बनाउँदैन। क्यान्सरको अध्ययन, निदान, उपचार, र रोकथाम सँग सम्बंधित चिकित्साको शाखालाई [[अन्कोलोजी]] वा अबुर्द विज्ञान भन्ने गरिन्छ।
 
क्यान्सर सबै उमेरको मान्छेहरू लाइ, यहाँ सम्म कि [[भ्रूण]]को पनि प्रभावित गर्न सक्छ, तर अधिकांश किस्महरूको जोखिम उमेरको साथ बढइन्छ।<ref name="Cancer Research UK">{{cite web | last =Cancer Research UK | title =UK cancer incidence statistics by age | month=January | year=2007 | url =http://info.cancerresearchuk.org/cancerstats/incidence/age/ | accessdate =2007-06-25 }}</ref> क्यान्सर [[मृत्युको कारण|कुल मानव मृत्युों]] हरूमा 13%को कारण हो.<ref name="WHO">{{cite web | last =WHO | authorlink =World Health Organization | title =Cancer | publisher =World Health Organization |month=February | year=2006 | url =http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs297/en/ | accessdate =2007-06-25 }}</ref> [[अमेरिकन क्यान्सर सोसायटी]]को अनुसार, 2007को समयमा पुरे विश्वमा 7.6 मिलियन मान्छेहरूको मृत्यु क्यान्सरको कारण भयो।<ref name="American Cancer Society">{{cite web | last =American Cancer Society | authorlink =Reuters | title =Report sees 7.6&nbsp;million global 2007 cancer deaths | publisher =Reuters |month=December | year=2007 | url =http://www.reuters.com/article/healthNews/idUSN1633064920071217 | accessdate =2008-08-07 }}</ref> क्यान्सर सबै जनावरहरूलाइ प्रभावित गर्न सक्छ।
 
लगभग सबै क्यान्सर [[दुर्दम रूपांतरण|रूपांतरित]] कोशिकाहरूको [[जीनोम|आनुवंशिक पदार्थ]]मा असामान्यताओंकोअसामान्यताहरुको कारण हुन्छन्.<ref name="Kinz">{{cite book | author = Kinzler, Kenneth W.; Vogelstein, Bert | title = The genetic basis of human cancer | edition = 2nd, illustrated, revised| language = | publisher = McGraw-Hill, Medical Pub. Division | location = New York | year = 2002 | page = 5| isbn = 978-0-07-137050-9 | url = http://books.google.co.uk/books?id=pYG09OPbXp0C| chapter=Introduction |chapterurl=http://books.google.co.uk/books?id=pYG09OPbXp0C&pg=PA5&dq=%22from+defects+in+oncogenes%22&lr=&ei=EJ8pSujtDYWKygSqj8ikBw#PPA6,M1}}</ref> यिनीहरू असामान्यताहरू [[कार्सिनोजन|कार्सिनोजन (क्यान्सर पैदा गराउन वाला कारक)]]को कारण हुन सक्छं जस्तै [[तम्बाकू धूम्रपान]], [[विद्युत चुम्बकीय विकिरण|विकिरण]], [[रसायन]], या [[रोगजनक|संक्रामक कारक]]. क्यान्सरलाई उत्पन्न गराउन वाला अन्य आनुवंशिक असामान्यताहरू कहिलेकाँही [[डीएनए प्रतिकृति|DNA (डीएनए) प्रतिकृति]]मा त्रुटिको कारण हुन सक्छं, या [[आनुवंशिक विकार
|आनुवंशिक रूपले प्राप्त]] हुन सक्छं, र यस प्रकार देखि जन्म देखि नै सबै कोशिकाहरूमा उपस्थित हुन्छं.
 
Line ६४ ⟶ ६१:
*'''विकिरण चिकित्सा''' : विकिरण देखि उपचार.
*'''सहयोगी चिकित्सा''' : उपचार, या त कीमोथेरपी या विकिरण चिकित्सा, जुन शल्य चिकित्सा पछि शेष क्यान्सरको कोशिकाहरूलाई मारनेको लागि दिए जाइन्छ।
*'''पूर्वानुमान''' : थेरेपी पछि उपचारको सम्भावनाहरू सामान्यतया निदान पछि पाँच सालवर्ष [[क्यान्सर पीडित|जीवित रहउन]]को सम्भावनाको रूपमा व्यक्त गरिन्छ।वैकल्पिक रूप ले, यसलाइ वर्षोंकोवर्षहरुको संख्याको रूपमा व्यक्त गरे जान सक्छ जब 50% रोगी अझै पनि जीवित हुन् .दुईटै नै संख्याहरू सैंकडों समान रोगिहरू देखि सञ्चित गरिएको(थियो) आंकडों देखि उत्पन्न भयो व्युत्पन्न भयो हुन् जुन [[कपलान- मेयर अनुमानक|कपलन-मेयर वक्र]] बनाती हुन् .
 
==वर्गीकरण ==
Line ७५ ⟶ ७२:
*'''[[सार्कोमा]]''' : [[संयोजी ऊतक]], या [[मिजेन्काइमा|मध्योतक]] कोशिकाहरू देखि व्युत्पन्न दुर्दम गाँठ.
*'''[[लिम्फोमा (लासिकबुर्द)|लिंफोमा]]''' र '''[[ल्यूकेमिया या रक्त क्यान्सर|रक्त क्यान्सर(ल्यूकेमिया)]]''' : दुर्दमता हिमेटोपोयटिक ([[रगत|रक्त]]-बनाउन वाली) कोशिकाहरू देखि उत्पन्न हुन्छ।
*'''[[जनन कोशिका गाँठ]]''' : [[टोटीपोटेंट (एसी कोशिका जुन धेरै प्रकारको उतकहरूमा विकसित होनेको क्षमता रखती हो.)|टोटीपोटेंट]] कोशिकाले उत्पन्न गाँठ. वयस्कहरूमा अक्सरप्राय [[अंडकोष|शुक्र ग्रंथि]] र [[अंडाशय]]मा पाइन्छ; भ्रूण, बच्चाहरू र साना बच्चहरूमा अधिकांशतया शरीरको मध्य रेखा मा, विशेष रूपले पुच्छ अस्थिको शीर्षमा पाइन्छ; घोडहरूमा अक्सरप्राय पोल (खोपडीको आधार)मा पाइन्छ।
* '''ब्लास्टिक गाँठ''' या [[ब्लास्टोमा]]: एक गाँठ (आमतौरमा दुर्दम) जुन एक अपरिपक्व या भ्रूणीय उतकको समान हुन्छ।
 
Line ९३ ⟶ ९०:
मोटे तरिका मा, क्यान्सरको लक्षणहरूलाई तीन समूहहरूमा विभाजित गरे जान सक्छ:
 
*''स्थानीय लक्षण'' : असामान्य गाँठ या सुनिंनु (''[[गाँठ या अबुर्द|अबुर्द]]'' ), [[रक्तस्राव]] (खून बहना), [[पीडा]] र / या [[अल्सर (छालाविज्ञान)|व्रनोदभवन (अल्सरको निर्माण)]]. आसपासको ऊतकहरूमा संपीडनको कारणले [[पीलिया]] जस्तै लक्षण पैदा हुन सक्छन् (आँखाहरू र छालाको पीलापन).
*''[[मेटास्टेसिसको लक्षण|मेटास्टेसिस (फैलना)को लक्षण]]'' : [[लसीका पर्व|लसिका पर्वों]]को आकारमा बढन, [[खाँसी]] र [[हिमोप्टाइसिस|हिमोपटायसिस]], [[हिपेटोमिगेली]] ([[यकृत]]को आकारमा बढन), अस्थि पीडा (हड्डीमा दर्द), प्रभावित [[अस्थिभंग (हड्डी टूटना)|अस्थियहरूको टूटना]] र [[तन्त्रिका विज्ञान|तन्त्रीकीय]] लक्षण.
यद्यपि विकसित हो चुके क्यान्सरमा [[पीडा|दुखाइ]] हुन सक्छ, अक्सरप्राय यो प्रारम्भिक लक्षण हुदैन.
*''प्रणालीगत लक्षण'' : [[वजन घटना]], [[एनोरेक्सिया (लक्षण)|भूखमा कमीकमेको]], [[थकान (चिकित्सा)|थकान]] र [[कैचेक्सिया]] ([[व्यर्थ|व्यर्थ होना]]), अत्यधिक [[पसीना आना]] ([[स्लीप हाइपरहेइड्रोसिस (सोते समय धेरै अधिक पसीना आना)|रातको पसीना आना]]), [[रक्ताल्पता (एनीमिया)|रक्ताल्ठेगाना]] र विशिष्ट [[पेरानियोप्लास्टिक घटना]], अर्थात विशेष परिस्थितिहरू जुन सक्रिय क्यान्सरको कारण हुन्छं जस्तै [[घनास्त्रता (किसी रक्त वाहिनीमा रक्तको थक्का जम जान)|घनास्त्रता (थ्रोम्बोसिस)]] या हार्मोनहर्मोन परिवर्तन.
 
Line १०९ ⟶ १०६:
कुनै पनि चीज जुन प्रतिकृति गर्छ (हमारी कोशिकाहरू) [[संभाव्यता|संभवतया]] त्रुटिहरू देखि पीडित हुन सक्छं (उत्परिवर्तन). यदि [[त्रुटि संशोधन|त्रुटि सुधार]] र रोकथाम ठीक प्रकार देखि न गरे जाये त्रुटिहरू बनी रहेंगी, र [[कोशिका विभाजन|पुत्री कोशिकाहरू]]को पनि स्थानांतरित हुन सक्छं.
 
साधारण तरिका मा, शरीर धेरै विधिहरूको माध्यमले क्यान्सरको बिरुद्धबचनेको कोशिश गर्छ, जस्तै: [[एपोपटोसिस|एपोप्टोसिस]], सहायक अणु (कुनै DNA पोलीमरेज), सम्भवतः [[जीर्णता]] आदि. हुनत यिनीहरू त्रुटि सुधार विधिहरू साना मायनहरूमा अक्सरप्राय असफल हुन्छं, विशेष रूपले यस्तो/यस्ता/यसरी वातावरणमा जहाँ त्रुटिहरूको उत्पन्न होने र बढनको सम्भावनाहरू अधिक हुन्छं.
 
उदाहरणको लिए, यस्तो/यस्ता/यसरी वातारणमा विघटनकारी तत्त्व शामिल हुन सक्छन् जुन [[कार्सिनोजन या क्यान्सर पैदा गराउन वाला कारक|कार्सिनोजन]] (क्यान्सर पैदा गराउन वाला कारक) कहलाते छन्. या आवधिक चोट (भौतिक, ऊष्मा आदि) हुन सक्छ, या वातावरण जसमा कोशिकाहरू आफ्नो अस्तित्वको लागि विकसित भएन हुन् , जस्तै [[हाइपोक्सिया]] {{cite journal | author = Nelson DA, Tan TT, Rabson AB, Anderson D, Degenhardt K, White E | title = Hypoxia and defective apoptosis drive genomic instability and tumorigenesis | journal = Genes & Development | volume = 18 | issue = 17 | pages = 2095–107 | year = 2004 | month = September | pmid = 15314031 | pmc = 515288 | doi = 10.1101/gad.1204904 | accessdate = 2009-06-06}}</ref> (हेर्नुहोस उपभाग).
Line ११५ ⟶ ११२:
इस प्रकार देखि क्यान्सर एक ''प्रगतिशील'' रोग हो, र यिनीहरू प्रगतिशील त्रुटिहरू विस्तारै विस्तारै कोशिकामा सञ्चित होती रहन्छं जब सम्म जंतुमा उपस्थित कोशिका आफ्नो कार्हरूको विपरीत कार्य हैन गराउन लगती.
 
वे त्रुटिहरू जुन क्यान्सरको कारण हुन्छं, अक्सरप्राय ''स्व-प्रवर्धनशील'' हुन्छं, अंततः एक घातीय दर
(धनको तरह)मा बढती छन्.
 
उदाहरणको लिए:
 
*एक कोशिका त्रुटि सुधार मिसिनरीमा एक उत्परिवर्तन, उनी कोशिका र उनको संततिमा त्रुटिहरूको अधिक जोड देखि सञ्चित होनेकोभएको कारण बन सक्छ।
 
*कोशिकाको संकेतन ([[अन्तः स्रावी]]) मिसिनरीमा एक उत्परिवर्तन, आस पासको कोशिकाहरूमा त्रुटि उत्पन्न गराउन वाला संकेत भेज सक्छ।
Line १२८ ⟶ १२५:
*एक उत्परिवर्तनको कारण कोशिका अमर बनन सक्छ (हेर्नुहोस [[टेलोमर्स|टेलोमेयर्स]]), जसको कारण उनी संधैको लागि स्वस्थ कोशिकाहरूलाई बाधित गर्छं.
 
इस प्रकार देखि क्यान्सर अक्सरप्राय कुनै त्रुटिहरूको कारण एक [[श्रृंखला अभिक्रिया]]को रूपमा विस्फोटित हुन्छ, यिनीहरू त्रुटिहरू संयुक्त भएर अधिक गंभीर त्रुटिहरू बनाती छन्.
 
ऐसी त्रुटिहरू जुन अधिक त्रुटिहरू उत्पन्न गर्छं, उनी प्रभावी रूपले क्यान्सरको मूल कारण हुन् , र साथ ही, यिनीहरू यस कुराको कारण पनि हुन् कि क्यान्सरको उपचार धेरै मुश्किल छ: चाहे क्यान्सरको 10,000,000,000 कोशिकाहरू हरूमा सबैको मार दिन पछि, उनिमा देखि (और त्रुटि प्रवण पूर्व क्यान्सर कोशिकाहरू) केवल 10 कोशिकाहरू आफ्नो प्रतिकृति गर्न सक्छं या त्रुटि उत्पन्न गराउन वाला संकेतहरूलाई अन्य कोशिकाहरूलाई भेज सकती हुन् त प्रक्रिया फेरि देखि शुरू हुन्छ। यो विद्रोह सदृश परिदृश्य अवांछनीय [[योग्यतमको उत्तरजीविता]] हो, जहाँ [[विकास]]वादी बल आफु शरीरको डिजाइन र व्यवस्थाको लागू गराउनको विरुद्ध कार्य गर्छन्
 
वास्तव मा, एक पल्ट जब क्यान्सर विकसित हुनु शुरू हो जाइन्छ, यही बल निरन्तर अधिक आक्रामक अवस्थाहरू तिर क्यान्सरको प्रगतिमा सहायक हुन्छ, ओर यो [[क्यान्सर#क्लोन_विकास|क्लोनल विकास]] भनिन्छ। {{cite journal |author=Merlo LM, Pepper JW, Reid BJ, Maley CC |title=Cancer as an evolutionary and ecological process |journal=Nat. Rev. Cancer |volume=6 |issue=12 |pages=924–35 |year=2006 |month=December |pmid=17109012 |doi=10.1038/nrc2013}}</ref>
 
क्यान्सरको कारणहरूको बारेमा अनुसंधान अक्सरप्राय निम्नलिखित श्रेणिहरूमा आउछन्:
 
*कारक (उदाहरण भाइरस) ओर घटनाहरू (उदाहरण उत्परिवर्तन) जुन कोशिकाहरूमा आनुवंशिक परिवर्तनहरूको द्वारा क्यान्सरलाई जन्म देते छन्.
Line १४४ ⟶ १४१:
क्यान्सर रोग जननको कारण हो [[DNA (डीएनए) उत्परिवर्तन]] जुन कोशिका वृद्धि र मेटास्टेसिसको प्रभावित गर्छ।
 
वे पदार्थ जुन [[DNA (डीएनए) उत्परिवर्तन]]को कारण हुन् उत्परिवर्तजन कहलाते छन्, र उनी उत्परिवर्तजन जुन क्यान्सरको कारण हुन् , कार्सिनोजन कहलाते छन्.कई विशेष प्रकारको पदार्थ विशिष्ट प्रकारको क्यान्सर भन्दा जोडिएकोजोडनुहोसको भए छन्.[[तंबाकू धूम्रपान|तम्बाकू धूम्रपान]] क्यान्सरको धेरै रूपहरू देखि सम्बंधित हो,<ref name="Sasco">{{cite journal |author=Sasco AJ, Secretan MB, Straif K |title=Tobacco smoking and cancer: a brief review of recent epidemiological evidence |journal=Lung cancer (Amsterdam, Netherlands) |volume=45 Suppl 2 |issue= |pages=S3–9 |year=2004 |month=August |pmid=15552776 |doi=10.1016/j.lungcan.2004.07.998}}</ref> र 90% [[फेफडहरूको क्यान्सर|फेफडोंको क्यान्सर]]को कारण हो. {{cite journal |author= Biesalski HK, Bueno de Mesquita B, Chesson A, ''et al.'' |title=European Consensus Statement on Lung Cancer: risk factors and prevention. Lung Cancer Panel |journal=CA: a cancer journal for clinicians |volume=48 |issue=3 |pages=167–76; discussion 164–6 |year=1998 |pmid=9594919 |doi=10.3322/canjclin.48.3.167 |url=http://caonline.amcancersoc.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=9594919}}</ref> लामो समय सम्म [[एस्बेस्टस]] फाइबरको संपर्कमा रहउन देखि [[मीजोथेलीओमा|मिजोथेलिओमा]] हुन सक्छ। {{cite journal |author=O'Reilly KM, Mclaughlin AM, Beckett WS, Sime PJ |title=Asbestos-related lung disease |journal=American family physician |volume=75 |issue=5 |pages=683–8 |year=2007 |month=March |pmid=17375514 |doi= |url=http://www.aafp.org/afp/20070301/683.html}}</ref>
 
अनेक [[उत्परिवर्तजन]] [[कार्सिनोजन या क्यान्सर पैदा गराउन वाला कारक|कार्सिनोजन]] पनि छन्, तर कुनै कार्सिनोजन उत्परिवर्तजन छैनन्.[[एल्कोहल]] एक रासायनिक कार्सिनोजनको उदाहरण हो जुन उत्परिवर्तजन छैन. {{cite journal |author=Seitz HK, Pöschl G, Simanowski UA |title=Alcohol and cancer |journal=Recent developments in alcoholism : an official publication of the American Medical Society on Alcoholism, the Research Society on Alcoholism, and the National Council on Alcoholism |volume=14 |pages=67–95 |year=1998 |pmid=9751943}}</ref> यस प्रकारको रसायन कोशिका विभाजनको दरको उत्प्रेरित गरेर क्यान्सरलाई बढावा देते छन्. प्रतिकृतिको छिटो दर एंजाइमोंकोइन्जाइमहरुको मरम्मतको लागि कम समय देती हो जस सँग [[DNA (डीएनए) प्रतिकृति]]को समयमा क्षतिग्रस्त DNA (डीएनए)को मरम्मतको लागि पर्याप्त समय हैन मिल ठेगाना हो, जसको कारण एक उत्परिवर्तनको संभावना बढ जान्छ।
 
[[File:Cancer smoking lung cancer correlation from NIH.svg|thumb|300px|right|फेफडोंको क्यान्सरको मामला धूम्रपानको साथ अत्यधिक सम्बन्धित छ।स्रोत: NIH.]]
कई दशकोंकोदशकहरुको अनुसंधान [[तम्बाकू]]को उपयोग र फुफ्फुस, स्वर यन्त्र, सिरटाउको, घाँटी, आमाशय, मूत्राशय, वृक्क, ग्रसनी र अग्नाशयको क्यान्सरको बीच सम्बन्धको प्रर्दशित गर्छन्. {{cite journal |author=Kuper H, Boffetta P, Adami HO |title=Tobacco use and cancer causation: association by tumour type |journal=Journal of internal medicine |volume=252 |issue=3 |pages=206–24 |year=2002 |month=September |doi=10.1046/j.1365-2796.2002.01022.x |pmid=12270001}}</ref> तम्बाकू धूम्रपानमा [[नाइट्रोसेमिन|नाइट्रोसेमाइन]] र [[बहुचाक्रीय एरोमेटिक हाइड्रोकार्बन|बहुचक्रीय हाइड्रोकार्बन]] सहित पचास ज्ञात कार्सिनोजन पाए जाछन <ref name="Kuper" /> तम्बाकू विकसित दुनियामा तीनहरूमा एक क्यान्सर मृत्युको लागि उत्तरदायी हो,<ref name="Sasco" /> र दुनिया भरमा लगभग पांचहरूमा एक मृत्युको लिए.<ref name="Kuper">{{cite journal |author=Kuper H, Adami HO, Boffetta P |title=Tobacco use, cancer causation and public health impact |journal=Journal of internal medicine |volume=251 |issue=6 |pages=455–66 |year=2002 |month=June |doi=10.1046/j.1365-2796.2002.00993.x |pmid=12028500}}</ref> खासगरि, संयुक्त राज्य अमेरिकामा [[फेफडहरूको क्यान्सर|फुफ्फुसको क्यान्सर]] मृत्युको दरले [[तंबाकू धूम्रपान|धुम्रपान]]को प्रतिरूपलाई प्रतिबिंबित गरे हो, जसको अनुसार धुम्रपानमा वृद्धिको साथ फुफ्फुस क्यान्सर मृत्यु दरमा वृद्धि हुन्छ र अधिक हाल नैमा दर्शाया गयो कि धुम्रपानमा कमी देखि पुरुषहरूमा फुफ्फुस क्यान्सर मृत्यु दरमा पनि कमी हुन्छ।
 
हुनत, दुनिया भरमा अझै पनि धुम्रपान गराउन वालाहरूको संख्या बढिरहेको हो, कुनै संगठनोंकोसंगठनहरुको द्वारा यसको कारण उत्पन्न वाला स्थितिको ''तम्बाकू महामारी''को रूपमा वर्णित गरेको छ। {{cite journal |author=Proctor RN |title=The global smoking epidemic: a history and status report |journal=Clinical lung cancer |volume=5 |issue=6 |pages=371–6 |year=2004 |month=May |doi=10.3816/CLC.2004.n.016 |pmid=15217537}}</ref>
 
=== उत्परिवर्तन: आयनीकरण गराउन वाला विकिरण===
[[आयनीकरण विकिरण|आयनीकरण गराउन वाला विकिरण]]को श्रोत जस्तै [[रेडोन]] ग्याँस, क्यान्सर पैदा गरेर सकते छन्. [[सूरज|सूर्य]]को [[पराबैंगनी विकिरण]]को लामो समय सम्म संपर्कमा रहउन देखि [[मेलानोमा]] र अन्य छाला दुर्दमताहरू हुन सक्छं. {{cite journal |author=English DR, Armstrong BK, Kricker A, Fleming C |title=Sunlight and cancer |journal=Cancer causes & control : CCC |volume=8 |issue=3 |pages=271–83 |year=1997 |month=May |doi=10.1023/A:1018440801577 |pmid=9498892}}</ref>
 
[[मोबाइल फोन]] र अन्य श्रोतों देखि निकलने वाला गैर-आयनीकरण आवृति विकिरण पनि क्यान्सरको कारण मानिएकामाननुहोसका छन, तर यस्तो/यस्ता/यसरी सम्बन्धको धेरै कम प्रमाण मिले छन्. {{cite journal |author=Feychting M, Ahlbom A, Kheifets L |title=EMF and health |journal=Annual review of public health |volume=26 |issue= |pages=165–89 |year=2005 |pmid=15760285 |doi=10.1146/annurev.publhealth.26.021304.144445}}</ref> फेरि पनि कुनै विशेषज्ञ [[एहतियाती सिद्धान्त]]को आधारमा लामो समय सम्म एसी चीजोंकोचीजहरुको संपर्कमा रहउन देखि बचनेको सल्लाह देते छन्. ''[http://www.cnn.com/2008/HEALTH/conditions/07/23/cancer.cell.phones.ap/index.html क्यान्सर विशेषज्ञ लेलफोनमा कर्मचारियहरुलाइ चेतावनी देते छन्]'' , [http://www.cnn.com CNN], 23 जुलाई 2008</ref>
 
===भाइरस या जीवाणुको संक्रमण ===
कुनै क्यान्सर [[रोगजनक]]को [[संक्रमण]]को कारण हुन सक्छन्. {{cite journal |author=Pagano JS, Blaser M, Buendia MA, ''et al.'' |title=Infectious agents and cancer: criteria for a causal relation |journal=Semin. Cancer Biol. |volume=14 |issue=6 |pages=453–71 |year=2004 |month=December |pmid=15489139 |doi=10.1016/j.semcancer.2004.06.009}}</ref> धेरै क्यान्सर एक [[भाइरस]]को संक्रमणको कारण हुन्छन्; यो विशेष रूपले जन्तुहरू जस्तै [[चरा|पक्षिहरू]]मा देख्यो जाइन्छ, तर [[मानव|मनुष्हरू]]मा पनि यस्तो हुन्छ, पूरी दुनियामा 15% मानव क्यान्सरको लागि भाइरस नै जिम्मेदार छन्.
मानवको क्यान्सर देखि सम्बंधित मुख्य भाइरस हुन् [[मानव पेपिलो भाइरस|मानव पेपिलोमा भाइरस]], हैपेटाइटिस बी र [[हेपेटाइटिस सी]] भाइरस, [[एपस्तीन-बार भाइरस|एपस्टीन-बार भाइरस]], र [[मानव T-लिम्फोटरोपिक भाइरस|मानव टी -लिम्फोट्रोपिक भाइरस]].
 
प्रायोगिक र महामारी आंकडा भाइरसको एक कारक भूमिकाको संकेत देते हुन् र उनी मानवमा क्यान्सरको विकासकहरू लागि दोस्रो सबै सँग महत्वपूर्ण जोखिम कारकको रूपमा अगाडी आये छन्, जबकि पहिलो कारक तम्बाकूको उपयोग हो।<ref name="zur Hausen-viruses">{{cite journal | author = zur Hausen H | title = Viruses in human cancers | journal = Science | volume = 254 | issue = 5035 | pages = 1167–73 | year = 1991 | pmid = 1659743| doi = 10.1126/science.1659743}}</ref> भाइरस-प्रेरित गांठहरूलाइ दुई प्रकारहरूमा विभाजित गरे जान सक्छ, ''तीव्रता देखि रूपांतरित होने वाले'' र ''विस्तारै विस्तारै रूपांतरित होने वाले'' .
 
तीव्रता देखि रूपांतरित होने वालाहुने भाइरसहरूमा भाइरस एक अतिसक्रिय ओंकोजीनको संवाहित गर्छ जसलाइ वायरल-ओंकोजीन (v-onc) भनिन्छ, र संक्रमित कोशिका v-oncको अभिव्यक्तिको साथ तुरुन्त नै रूपांतरित हुन्छ।
यसको विपरीत, विस्तारै विस्तारै रूपांतरित होने वालाहुने भाइरस मा, भाइरस जीनोम, पोषीको जीनोममा एक प्रोटो-ओंकोजीनको नजीकै प्रविष्ट हुन्छ।
 
अब वायरल [[प्रवर्धक|प्रवर्तक]] या अन्य प्रतिलेखन विनियमन तत्त्व उनी प्रोटो-ओंकोजीनको अति-अभिव्यक्तिको कारण बनछन. यसमा अनियन्त्रित कोशिका विभाजन शामिल छ।किनकी प्रविष्टिको स्थान प्रोटो-ओंकोजीनको लागि विशिष्ट हुदैन र कुनै पनि प्रोटो-ओंकोजीनको नजीकै प्रविष्टिको सम्भावना कम हुन्छ, मधुरो गतिले रूपांतरित होने वालाहुने भाइरस, तीव्रता देखि रूपांतरित होने वालाहुने भाइरसको तुलना मा, संक्रमणको अधिक लामो समय पछि गाँठ पैदा गर्छन्.
 
[[हेपेटाइटिस बी|हैपेटाइटिस बी]] र [[हेपेटाइटिस सी]] सहित हेपेटाइटिस भाइरस, एक दीर्घकालिक (क्रोनिक) वायरल संक्रमणलाई प्रेरित गर्न सक्छ, जुन प्रतिवर्ष [[हेपेटाइटिस बी|हैपेटाइटिस बी]]को 0.47% रोगिहरूमा (विशेष रूपले एशिया मा, उत्तरी अमेरिकामा यस्तो कम दे खा्यो है) र प्रति वर्ष [[हेपेटाइटिस सी]]को 1.4% रोगिहरूमा [[यकृतकोशिकी कार्सिनोमा|यकृत क्यान्सर]]को कारण हो.लीवर सिरोसिस, चाहे क्रोनिक वायरल हैपेटाइटिस संक्रमणको कारण हो या रक्सी पीनेको कारण, यो [[यकृत कोशिकी कार्सिनोमा|यकृत क्यान्सर]]को विकास देखि सम्बंधित हुन्छ, र सिरोसिस र वायरल हैपेटाइटिसको संयोजन [[यकृत कोशिकी कार्सिनोमा|यकृत क्यान्सर]] विकासकहरू उच्चतम जोखिमको कारण हो.दुनिया भरमा [[वायरल हेपेटाइटिस|वायरल हैपेटाइटिस]]को सञ्चरण र रोगको भारी बोझको कारण, [[यकृत कोशिकी कार्सिनोमा|यकृत क्यान्सर]] सबै सँग साधारण र सबै सँग अधिक घातक क्यान्सरहरू हरूमा एक छ।
 
क्यान्सर अनुसंधानमा आधुनिकीकरणले क्यान्सरलाई रोकउनको लागि एक वेक्सीनको डिजाइन गरे छ।2006 मा, [[यू. एस. फूड एन्ड ड्रग एडमिनिस्ट्रेशन]]ले एक [[मानव पेपिलोमा भाइरस]] वेक्सीनको स्वीकृति दी जसलाइ [[गर्दासिल|गार्दासिल]] भनिन्छ। वेक्सीन चार HPV (एचपीवी) प्रकारों देखि सुरक्षा गर्छ, जुन 70% गर्भाशय ग्रीवाको क्यान्सर र 90% जननांग मस्सहरूको कारण हुन् .मार्च 2007 मा, यू. एस. [[रोग नियन्त्रण र रोकथामको लागि केंद्र|सेंटर्स फर डिजीज कंट्रोल एन्ड प्रिवेंशन]] (CDC) [[प्रतिरक्षा प्रक्रियाहरूमा सलाहकार समिटी|एडवाइजरी कमिटी ओन इम्युनाइजेशन प्रेक्टिसेस]] (ACIP)ले अधिकारिक रूपले सल्लाह दीको 11-12 आयु वर्गको केटीयहरूलाइ वेक्सीन दी जानी चाहिए, र इंगित गरे कि 9 सालको सानो केटीहरू देखि लिएर 26 सालको आयु सम्मको महिलाहरू यस प्रतिरक्षाको लागि पात्र हुन् अर्थात उसलाइ यो टीकासुइ लगाईालगाएा जान सक्छ।
 
भाइरसको वाहेक, शोधकर्ताहरूले [[क्यान्सरको जीवाणु|जीवाणु र कुनै विशेष प्रकारको क्यान्सर]]को बीच सम्बन्ध पायोहै।सबै सँग प्रमुख उदाहरण हो [[आमाशयको क्यान्सर]] र आमाशयको दीवारको ''[[हेलिकोबेक्टर पायलोरी]]''को द्वारा क्रोनिक संक्रमणको बीच सम्बन्ध. {{cite journal |author=Peter S, Beglinger C |title=Helicobacter pylori and gastric cancer: the causal relationship |journal=Digestion |volume=75 |issue=1 |pages=25–35 |year=2007 |pmid=17429205 |doi=10.1159/000101564}}</ref> {{cite journal |author=Wang C, Yuan Y, Hunt RH |title=The association between Helicobacter pylori infection and early gastric cancer: a meta-analysis |journal=Am. J. Gastroenterol. |volume=102 |issue=8 |pages=1789–98 |year=2007 |month=August |pmid=17521398 |doi=10.1111/j.1572-0241.2007.01335.x}}</ref> हुनत धेरै कम मामलाहरूमा ''हेलिकोबेक्टर''को संक्रमण क्यान्सरमा विकसित हुन्छ, किन भनें यो रोगजनक धेरै साधारण हो, यो संभवतया यस प्रकारको अधिकांश क्यान्सरहरूको लागि उत्तरदायी छ। {{cite journal |author=Cheung TK, Xia HH, Wong BC |title=Helicobacter pylori eradication for gastric cancer prevention |journal=J. Gastroenterol. |volume=42 Suppl 17 |issue= |pages=10–5 |year=2007 |month=January |pmid=17238019 |doi=10.1007/s00535-006-1939-2}}</ref>
 
===हार्मोनलहर्मोनल असंतुलन===
यहि प्रकार देखि कुनै होरमोन गैर-उत्परिवर्तजनिक कर्सिनोजन्सको जस्तै/तरिका व्यवहार गर्छन्, उनी अतिरिक्त कोशिका वृद्धिको उत्तेजित गरेर सकते छन्.एक राम्रो उदाहरण हो- [[एन्डोमिट्रियल क्यान्सर|अन्तर्गर्भाशयकलाको क्यान्सर]]को विकसित गराउनमा [[एस्ट्रोजन|हाइपर एस्ट्रोजेनिक (एस्ट्रोजन होरमोनको मात्राको बढन)]] अवस्थाहरूको भूमिका.
 
Line १८४ ⟶ १८१:
क्यान्सरको अधिकतर रूप ''विकीर्ण (स्पोरेडिक)'' हुन्छन्, अर्थात उनको कुनै आनुवंशिक कारण हुदैन.
 
हुनत, यस्तो/यस्ता/यसरी धेरै [[सिंड्रोम]] हुन् जसमा क्यान्सरको लागि अनुवांशिक रूपले प्राप्त पूर्व प्रवृति या विशेष सुग्राह्यता हुन्छ, यस्तो अक्सरप्राय एक जीनमा दोषको कारण हुन्छ जुन [[ट्यूमर या गाँठको शमन गराउन वाला.|गाँठको निर्माणको विरुद्ध रक्षा]] गर्छ।
प्रसिद्ध उदाहरण छन्:
 
Line १९५ ⟶ १९२:
 
* रेटिनो ब्लास्टोमा, जब साना बच्चहरूमा हुन्छ, त यो [[रेटिनोब्लास्टोमा|रेटिनो ब्लास्टोमा]] जीनमा एक वंशानुगत उत्परिवर्तनको कारण हुन्छ।
* [[डाउन सिंड्रोम]]को रोगी, जसमा एक अतिरिक्त [[गुणसूत्र 21]] हुन्छ, उनिमा रक्त क्यान्सर र [[शुक्र ग्रन्थिको क्यान्सर|शुक्र ग्रंथि क्यान्सर]]को मामला देखे गए छन्, यद्यपि यस कारणलाई ठीक प्रकार देखि समझाबुझएको हैनछ न गयो छ।
 
===अन्य कारण ===
Line २०५ ⟶ २०२:
अङ्ग प्रत्यारोपण देखि सम्बंधित गाँठको मुख्य कारण हो दुर्दम मेलानोमा, जुन अंगको हटाउउनको समय ज्ञात थिएन, {{cite journal |author=Dingli D, Nowak MA |title=Cancer biology: infectious tumour cells |journal=Nature |volume=443 |issue=7107 |pages=35–6 |year=2006 |month=September |pmid=16957717 |doi=10.1038/443035a |url=}}</ref> हुनत अन्य मामला उपस्थित थिए {{cite website |title= Cancer Spread By Transplantation Extremely Rare: In Very Rare Case, Woman Develops Leukemia from Liver Transplant|url=http://www.cancer.org/docroot/NWS/content/NWS_1_1x_Cancer_Spread_By_Transplantation_Extremely_Rare.asp}}</ref>.
 
वास्तव मा, एक जीवले क्यान्सर आमतौरमा त्यसै प्रजातिको दोस्रो जीवमा त्यतिखेर वृद्धि गर्छ जब उनी दुवैमा समान [[उतक अनुरूपता|उतक असंगति]]को जीन हुन् {{cite website |title= The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1980|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1980/presentation-speech.html}}</ref>, चूहहरूको उपयोग गरेर यस्तो सिद्ध गर्‍यो है; हुनत माथि वर्णित स्थितिको वाहेक वास्तविक दुनियामा यस्तो कहिल्यै हुदैन.
 
Line २१६ ⟶ २१३:
क्यान्सर मूलरूपमा ऊतक विकासकहरू विनियमनको एक रोग हो. एक सामान्य कोशिकालाई क्यान्सर कोशिकामा [[दुर्दम रूपांतरण|रूपांतरित]] गराउनको लिए, कोशिका वृद्धि र विभेदनको नियमित गराउन वाला [[जीन|जीनों]]मा रूपांतरण हुनु चाहिए. {{cite journal |author=Croce CM |title=Oncogenes and cancer |journal=The New England journal of medicine |volume=358 |issue=5 |pages=502–11 |year=2008 |month=January |pmid=18234754 |doi=10.1056/NEJMra072367 |url=http://content.nejm.org/cgi/content/full/358/5/502}}</ref> आनुवंशिक परिवर्तन धेरै स्तरहरूमा हुन सक्छन्, यिनीहरू पूर गुणसूत्रको लाभ या हानिको रूपमा हुन सक्छन्, जुन उत्परिवर्तनको नै एक रूप हो र [[एकल न्युक्लियोटाईड बहुरूपता|एक मात्र DNA न्युक्लिओटाइड]]को प्रभावित गर्छ।
 
जीनको दुई व्यापक श्रेणिहरू छन्, जुन यिनी परिवर्तनहरू देखि प्रभावित हुन्छं.[[ओन्कोजीन|ओंकोजीन]] सामान्य जीन हुन सक्छन्, जुन अनुपयुक्त रूपले उच्च स्तरमा प्रकट हुन्छन्, या परिवर्तित जीन जसमा नोवल गुण हुन्छन्.किसी पनि मामला मा, यिनी जीनोंको अभिव्यक्ति क्यान्सरको कोशिकाहरूको दुर्दम लक्षण प्रारूपलाई बढावा देती छ। [[गाँठको शमन गराउन वाला जीन|गांठको शमन गराउन वाला जीन]] उनी जीन हो जुन क्यान्सरको कोशिकाहरूको कोशिका विभाजन, अस्तित्व, या अन्य गुणहरूलाइ संदमित गर्छन्. गांठको शमन गराउन वाला जीन अक्सरप्राय क्यान्सरलाई बढावा दिन वाला आनुवंशिक परिवर्तनहरूको द्वारा अक्षम हो जाछन. आमतौर मा, एक सामान्य कोशिकालाई क्यान्सर कोशिकामा रूपांतरित गराउनको लागि धेरै जीनहरूमा परिवर्तन होने जरुरी छन्. {{cite journal |author=Knudson AG |title=Two genetic hits (more or less) to cancer |journal=Nature reviews. Cancer |volume=1 |issue=2 |pages=157–62 |year=2001 |month=November |pmid=11905807 |doi=10.1038/35101031}}</ref>
 
विभिन्न जीनोमिक परिवर्तनहरूको लागि एक विविध वर्गीकरण योजना हो, जुन क्यान्सर कोशिकाहरूको उत्पादनमा योगदान गर्न सक्छ। यिनी हरूमा अधिकांश परिवर्तन [[उत्परिवर्तन]] हुन्छन्, या जीनोमिक DNAको [[न्युक्लिओटाइड|न्युक्लियोटाइड]] अनुक्रमणमा परिवर्तन हुन्छन्. [[एन्यूप्लोईडी|एन्युप्लोइडी]], [[गुणसूत्र|गुणसूत्रों]]को एक असामान्य संख्याको उपस्थिति, एक जीनोमिक परिवर्तन हो, जुन एक उत्परिवर्तन छैन, र यसमा [[समसूत्री विभाजन]]मा त्रुटिको द्वारा एक या अधिक गुणसूत्रहरूको लाभ या हानि शामिल हुन सक्छ।
 
बडे मात्राको उत्परिवर्तनोमा शामिल हुन् एक गुणसूत्रको एक भागको क्षति या वृद्धि. [[जीन प्रवर्धन|जीनोमिक प्रवर्धन]] तब हुन्छ जब एक कोशिका एक साना गुणसूत्री लोकसको धेरै प्रतिलिपियां (प्रायः 20 या अधिक) प्राप्त गर्छ, सामान्यतया यसमा एक या अधिक ओंकोजीन हुन्छन् र आसन्न आनुवंशिक सामाग्री हुन्छ।[[गुणसूत्री स्थानान्तरण|स्थानीकरण (ट्रांसलोकेशन)]] तब हुन्छ जब दुई अलग अलग गुणसूत्री क्षेत्र असामान्य रूप ले, एक विशिष्ट स्थानमा संगलित हो जाछन. यसको एक जान मानयोउदाहरण हो [[फिलाडेल्फिया गुणसूत्र]] या गुणसूत्र 9 र 22को स्थानीकरण, जुन [[पुराना मज्जा जनित रक्त क्यान्सर|तीव्र मज्जा जनित रक्त क्यान्सर]]मा हुन्छ, यसको परिणामस्वरूप [[BCR जीन|BCR]]-[[Abl जीन|abl]] [[संलयन प्रोटीन|संग्लन प्रोटीन]], एक ओंकोजेनिक [[थायरोसिन काइनेज|टायरोसिन काइनेज]]को उत्पादन हुन्छ।
Line २२९ ⟶ २२६:
क्यान्सर रोगजननमा [[एपीजिनेटिक्स|अधि-अनुवांशिकी]]को सिद्धान्त हो कि DNA (डीएनए)मा गैर उत्परिवर्तनीय परिवर्तन जीन अभिव्यक्तिमा परिवर्तन गरेर देते छन्.
 
सामान्य रूप ले, [[ओन्कोजीन|ओंकोजीन]] शान्त हुन्छन्, उदाहरणको लागि यस्तो [[डीएनए मेथि लिएरण|DNA (डीएनए) मेथि लिएरण]]को कारण हुन्छ।इस मेथि लिएरणमा क्षति [[ओन्कोजीन|ओंकोजीन]]को विपथी अभिव्यक्तिलाई प्रेरित गर्छ, जुन क्यान्सर रोगजननको कारण हो.अधि-अनुवांशिक परिवर्तनको ज्ञात प्रणालीमा शामिल हो [[डीएनए मेथि लिएरण]], र गुणसूत्रको DNA (डीएनए)मा विशेष स्थितिमा जोडिएकोजोडनुहोसको भए [[हिस्टोन]] प्रोटीनको मेथि लिएरण या एसिटिलीकरण.
 
चिकित्साको वर्ग जुन [[HDAC संदमक]] र [[डीएनए मिथाइल ट्रांसफरेस|DNA (डीएनए) मिथाइल ट्रांसफरेज]] संदमकको रूपमा जाउन जाछन, उनी क्यान्सर कोशिकामा अधि-अनुवांशिक संकेतनको पुनः नियमित गरेर सकते छन्.
 
===ओंकोजीन्स ===
[[ओन्कोजीन|ओंकोजीन]] धेरै प्रकार देखि कोशिका वृद्धिको बढावा दिछन।कई [[हार्मोनहर्मोन]] बनयोसकते छन्, यो कोशिकाहरूको बीच एक रासायनिक संदेशवाहक हुन्छ जुन [[समसूत्री विभाजन]]को प्रेरित गर्छ, जसको प्रभाव ग्राही उतक या कोशिकाको [[संकेत ट्रांसडकशन|संकेत पारगमन]]मा निर्भर गर्छ।
दोस्रो शब्दहरू मा, जब एक प्राप्तकर्ता कोशिकामा एक हार्मोनहर्मोन ग्राही उत्तेजित हुन्छ, संकेत कोशिकाको सतह देखि [[कोशिकाको केन्द्रक]]को संवहित हुन्छ, यो केन्द्रीय स्तरमा जीन प्रतिलेखन विनियमनमा कुनै परिवर्तनहरूलाई प्रभावित गर्छ।कुनै ओंकोजीन आफु संकेत पारगमन तन्त्रको भाग हुन्छन्, या कोशिकाहरू र ऊतकहरूमा संकेत [[ग्राही (जैव रसायन)|ग्राही]]को एक भाग हुन्छन्, यस प्रकार देखि यस्तो/यस्ता/यसरी होर्मोनोंको संवेदनशीलताको नियन्त्रित गर्छन्.ओंकोजीन अक्सरप्राय [[माईटोजन|समसूत्रजन]] उत्पन्न गर्छन्, या [[प्रोटीन जैव संश्लेषण|प्रोटीन संश्लेषण]]मा DNA (डीएनए)को [[प्रतिलेखन (आनुवंशिकी)|प्रतिलेखन]]मा संलग्न हुन्छन्, जुन [[प्रोटीन]] र [[इन्जाइम या जैव उत्प्रेरक|इन्जाइम]] बनाइन्छ, यिनीहरू प्रोटीन र इन्जाइम उनी उत्पादनहरू र [[जैव रसायन|जैव रसायनहरू]]को निर्माणको लागि उत्तरदायी छन्, जसको साथ कोशिकाहरू अन्तर्क्रिया गर्छं र जसको कोशिकाहरू उपयोग गर्छं.
 
आद्य-ओन्कोजीनमा उत्परिवर्तन, जुन सामान्यतया [[ओन्कोजीन]]को स्थिर समकक्ष छन्, उनको [[जीन अभिव्यक्ति|अभिव्यक्ति]] र क्रियाको संशोधित गरेर सकते छन्, र उत्पादन प्रोटीनको क्रिया या मात्राको बढाते छन्. जब यस्तो हुन्छ, आद्य-ओन्कोजीन [[ओन्कोजीन]] बन जाछन, र यो संक्रमण कोशिकामा [[कोशिका चक्र]] विनियमनको सामान्य सन्तुलनको बिगाड दिन्छ, जससँग अनियन्त्रित कोशिका वृद्धि सम्भव हुन्छ।
 
चाहे सम्भव पनि हो जाये त पनि [[जीनोम]] हरूमा आद्य-ओंकोजीनको हटाएर क्यान्सर कि सम्भावनाको कम गर्न सकिन्न हो, किन भनें उनी जीवको वृद्धि, मरम्मत र [[समस्थापन (होमियोस्टेसिस)|समस्थापन]]को लागि जटिल हुन्छन्. यस्तो केवल तब हुन्छ जब उनी उत्परिवर्तित हो जाछन र वृद्धिको संकेत अत्यधिक हो जाछन.
Line २४८ ⟶ २४५:
सामान्यतः, गाँठको शमन गराउन वाला जीन [[प्रतिलेखन कारक]] हुन् जुन कोशिकीय [[तनाव (दवा)|तनाउ]] या DNA (डीएनए) क्षतिको द्वारा सक्रिय हुन्छन्.अक्सर DNA (डीएनए) क्षतिको कारण मुक्त-उत्प्लावी आनुवंशिक पदार्थको उपस्थिति र साथ नै अन्य लक्षण देखे जान सकिन्छं, जुन यस्तो/यस्ता/यसरी इन्जाइमहरू र मार्गको प्रेरित गर्छन् जुन [[गाँठको शमन गराउन वाला जीन]]को सक्रियणको लागि उत्तरदायी छ।ऐसे जीनहरूको कार्य हो DNA (डीएनए)को मरम्मतको लागि कोशिका चक्रको अगाडी बढनमा नियन्त्रण, जुन उत्परिवर्तनलाई पुत्री कोशिका सम्म स्थानांतरित हुनबाट रोकइन्छ।[[p53]] प्रोटीन, जुन सबै सँग ज्यादा अध्ययन गरिएको(थियो) गाँठको शमन गराउन वाला जीनों हरूमा एक हो, एक प्रतिलेखन कारक हो जुन [[हाइपोक्सिया (चिकित्सा)|हाइपोक्सिया]] र [[पराबैंगनी विकिरण|पराबैंगनी विकिरण क्षति]] सहित धेरै कोशिकीय तनावकारिहरूको द्वारा सक्रिय हुन्छन्.
 
p53 रूपांतरणमा शामिल सबै क्यान्सरहरूको लगभग आधाको वाहेक, यसको गाँठको शमन कार्यको भली प्रकार देखि समझाबुझएको हैनछ न गयो छ। स्पष्ट रूपले p53को दुई कार्य छन्: एक प्रतिलेखन कारकको रूपमा एक नाइटोकीय भूमिका, र दोस्रो कोशिका चक्र, कोशिका विभाजन, र एपोपटोसिस विनियमनमा कोशिका द्रव्यी भूमिका.
 
[[वारबर्ग परिकल्पना]]को अनुसार क्यान्सरको वृद्धिको लागि उर्जा हेतु ग्लाइकोलाइसिसको अधिमान्य प्रयोग हुन्छ। p53 श्वसन देखि ग्लाइकोलाइटिक पथको स्थानांतरणको नियमन गर्छ।<ref name="Mantoba-Warburg">{{cite journal | author = Matoba S, Kang J, Patino W, Wragg A, Boehm M, Gavrilova O, Hurley P, Bunz F, Hwang P | title = p53 regulates mitochondrial respiration | journal = Science | volume = 312 | issue = 5780 | pages = 1650–3 | year = 2006 | pmid = 16728594 | doi = 10.1126/science.1126863}}</ref>
Line २५६ ⟶ २५३:
गाँठको शमन गराउन वाला जीनोंको उत्परिवर्तन जुन [[जननस्तर|जनन स्तर]] कोशिकाहरूमा उत्पन्न हुन्छन्, उनी [[संतति]]मा स्थानांतरित हो जाछन, र अगली पीढियहरूमा क्यान्सरको सम्भावनाको बढयो देते छन्.
 
इन परिवारोंकोपरिवारहरुको सदस्हरूले यस्तो घटनाहरूमा वृद्धिको हो र यससँग बहुल ट्यूमरको विलंबतामा कमी आएको छ।गाँठको प्रकार गाँठको शमन गराउन वाला उत्परिवर्तनको प्रत्येक प्रकारको लागि प्रारूपिक हुन्छन्, कुनै उत्परिवर्तन विशेष प्रकारको क्यान्सरको कारण हुन् , जबकि अन्य उत्परिवर्तन अन्य प्रकारको क्यान्सरको कारण हुन् .
उत्परिवर्ती ट्यूमर शामकको वंशागतिको प्रकार यो हो कि एक प्रभावी सदस्य एक दोषपूर्ण प्रतिलिपिको एक जनक देखि र सामान्य प्रतिलिपिको दोस्रो जनक देखि प्राप्त गर्छ।उदाहरणको लिए, एक व्यक्ति जुन एक उत्परिवर्ती ''[[p53]]'' एलीलको वंशागत रूपले प्राप्त गर्छ (और इसलागि उत्परिवर्तित ''p53''को लागि [[विषम युग्मनज|विषम युग्मजी]] है) त्यो [[मेलानोमा]] र अग्नाशयी क्यान्सर विकसित गर्न सक्छ जुन [[ली-फ्रामेनी सिंड्रोम]] भनिन्छ। अन्य वंशागत गाँठको शमन गराउन वाला जीन सिंड्रोममा शामिल हो [[रेटिनोब्लास्टोमा|रेटिनो ब्लास्टोमा]] देखि सम्बंधित ''[[रेटिनोब्लास्टोमा प्रोटीन|Rb]]'' उत्परिवर्तन र [[फेमिलियल एडिनोमेटस पोली पोसिस|ऐडिनोपोलीपोसिस ठूलो आंतको क्यान्सर]] भन्दा जोडिएकोजोडनुहोसको ''[[फेमिलियल एडिनोमेटस पोली पोसिस#रोग विज्ञान कार्यिकी|APC]]'' जीन उत्परिवर्तन.ऐडिनोपोलीपोसिस [[वृहद् आन्त्र मलाशयको क्यान्सर|बडी आंतको क्यान्सर]] बाल्यकालको अवस्थामा ठूलो आंतमा हजारों पोलिप देखि सम्बंधित छन्, जुन अपेक्षाकृत कम उमेरमा ठूलो आंतको क्यान्सर उत्पन्न गर्छन्.अंत मा, ''BRCA1'' र ''BRCA2''मा वंशागत उत्परिवर्तन [[स्तन क्यान्सर]]को प्रारम्भिक शुरुआतको कारण बनछन.
 
1971मा यो प्रस्ताव दिइएको कि क्यान्सरको विकास कम से कम दुई उत्परिवर्तन घटनाहरूमा निर्भर गर्छ। [[अल्फ्रेड जी नुडसन|नुडसन]]को [[नुडसन परिकल्पना|दो चोटको परिकल्पना]]को अनुसार एक [[गाँठको शमन गराउन वाला जीन]]मा एक वंशागत जनन स्तर उत्परिवर्तन क्यान्सरलाई केवल त्यतिखेर उत्पन्न गर्नेछ जब जीवको जीवनमा बादमा कुनै अन्य उत्परिवर्तन घटित हुन्छ, यो उनी [[tumor suppressor gene|गाँठको शमन गराउन वाला जीन]]को अन्य [[गाँठको शमन गराउन वाला जीन|एलील]]को निष्क्रिय गरेर देगा. {{cite journal |author=Knudson A |title=Mutation and cancer: statistical study of retinoblastoma |journal=[[PNAS|Proc Natl Acad Sci USA]] |volume=68 |issue=4 |pages=820–3 |year=1971 |pmid=5279523 |doi=10.1073/pnas.68.4.820}}</ref>
Line २६३ ⟶ २६०:
आमतौर मा, ओंकोजीन [[प्रभावी जीन|प्रभावी]] हुन्छन्, किन भनें उनिमा [[क्रिया-का-लाभ उत्परिवर्तन]] शामिल हुन्छ, जबकि उत्परिवर्तित ट्यूमर शामक [[अप्रभावी जीन|अप्रभावी]] हुन्छन्, किन भनें उनिमा [[क्रिया-की-हानि उत्परिवर्तन]] शामिल हुन्छ। हरेक कोशिकामा समान जीनको दुई प्रतिलिपियां हुन्छं, यिनीहरूमा देखि प्रत्येक प्रतिलिपि अभिभावकले प्राप्त गरिन्छ, र अधिकांश मामलाहरूको अन्तर्गत एक विशेष प्रोटो-ओंकोजीनको केवल एक प्रतिलिपिमा क्रिया-का-लाभ उत्परिवर्तन, उनी जीनको एक वास्तविक ओंकोजीन बनाउनको लागि पर्याप्त हुन्छ।दोस्रो ओर, क्रिया-की-हानि उत्परिवर्तन का, गाँठको शमन गराउन वाला जीनको दुवै प्रतिलिपियहरूमा हुनु आवश्यक हो ताकि जीनको पूरी जस्तै/तरिका देखि क्रियाहीन बनाया जा सके.हुनत, यस्तो/यस्ता/यसरी मामला हुन् जसमा [[गाँठको शमन गराउन वाला जीन]]को एक उत्परिवर्तित प्रतिलिपि अन्य [[जंगली-प्रकार]] प्रतिलिपिको क्रियाहीन बनयोदेती छ।यो घटना ''प्रभावी नकारात्मक प्रभाव'' भन्ने गरिन्छ र धेरै p53 उत्परिवर्तनहरूमा देखि जान्छ।
 
नुडसनको दुई चोटको मोडलको हाल नैमा धेरै जांचकर्ताहरू द्वारा चुनौती दी गईदिइएको छ।गाँठको शमन गराउन वाला कुनै जीनोंको एक एलीलको निष्क्रियकरण ट्यूमरको उत्पन्न गराउनको लागि पर्याप्त छ।यो घटना [[हप्लोइन्सुफ्फिगरेन्क्य|अगुणित अपर्याप्तता]] भन्ने गरिन्छ र यसलाइ धेरै प्रयोगात्मक दृष्टिकोणोंको द्वारा प्रदर्शित गरेको छ।अगुणित अपर्याप्तता देखि उत्पन्न भयो गाँठको शुरुवात साधारण तरिकामा अबेर देखि हुन्छ, जब यसको तुलना एक एक दुई चोटको प्रक्रियाले गरिन्छ।<ref name="Fodde-Haploinsufficiency">{{cite journal | author = Fodde R, Smits R | title = Cancer biology. A matter of dosage | journal = Science | volume = 298 | issue = 5594 | pages = 761–3 | year = 2002 | pmid = 12399571 | doi = 10.1126/science.1077707}}</ref>
 
===क्यान्सर कोशिका जीव विज्ञान===
[[File:Cancer progression from NIH.png|thumb|300px|left|उतकको सामान्य देखि लिएर क्यान्सर सम्म एक सतत स्पेक्ट्रममा संगठित गरे जान सक्छ।]]
 
अक्सर, बहुल आनुवंशिक परिवर्तन जसको परिणाम क्यान्सर हुन्छ, उसलाइ सञ्चित होनेमा धेरै सालवर्ष लग सकते छन्. यस समयको समयमा, पूर्व दुर्दम कोशिकाहरूको जैविक व्यवहार विस्तारै विस्तारै सामान्य कोशिकाले बदल गरेर क्यान्सर कोशिकाको हो जाइन्छ।[[सूक्ष्मदर्शी]]को सहायता भन्दा पहिले दुर्दम ऊतकमा विभेदक गुण देखे जान सकिन्छं.विभेदक लक्षणहरूमा हो विभाजित होती भयो कोशिकाहरूको बढी भयो संख्या, [[कोशिकाको केन्द्रक|केन्द्रक]]को आकार र आकृतिमा भिन्नता, कोशिकाको आकार र आकृतिमा भिन्नता, विशिष्टीकृत कोशिकाहरूको गुणहरूमा कमी, र सामान्य उतक संगठनको क्षति. [[डिस्प्लेजिया]] अतिरिक्त कोशिका प्रचुरोद भवनको एक असामान्य प्रकार हो जुन सामान्य उतक व्यवस्था तथा पूर्व दुर्दम कोशिकाहरूमा कोशिका सरंचनाको हानिको द्वारा परिलक्षित हुन्छ।ये प्रारम्भिक निओप्लास्टिक परिवर्तन हाइपर प्लाजिया देखि विभेदित गरे जाउन चाहियें, जुन एक बाहिरी उद्दीपनको कारण कोशिका विभाजनमा एक उत्परिवर्ती वृद्धि हो, जस्तै होर्मोनी असंतुलन या पुरानी जलन.
 
डिस्प्लेजियाको सबै सँग गंभीर मामलाहरूलाइ "[[कार्सिनोमा स्वस्थानी|स्वस्थानी कार्सिनोमा]]" भनिन्छ।ल्याटिन मा, "स्वस्थानी (in situ)" शब्दको अर्थ हो "स्थान मा", इसलागि कार्सिनोमा स्वस्थानी शब्दको अर्थ हो कोशिकाहरूको अनियन्त्रित वृद्धि जुन आफ्नो मूल स्थानमा नै बनी रहन्छ, र जसले अन्य उतकोंमा कुनै आक्रमण होन दर्शाया छ।
Line २७६ ⟶ २७३:
====क्लोनी विकास====
{{main | Somatic evolution in cancer}}
जस जस्तै/तरिका देखि जनावरोंकोजनावरहरुको आबादीमा विकास हुन्छ, ठीक त्यसै जस्तै/तरिका कोशिकाहरूको अनियन्त्रित आबादीमा पनि विकास हुन्छ। यो अवांछनीय प्रक्रिया [[क्यान्सरमा कायिक विकास|कायिक विकास]] भन्ने गरिन्छ, र त्यहि जस्तै/तरिका देखि क्यान्सर उत्पन्न हुन्छ र अधिक दुर्दम बन जाइन्छ। {{cite journal |author=Nowell PC |title=The clonal evolution of tumor cell populations |journal=Science |volume=194 |issue=4260 |pages=23–8 |year=1976 |month=October |pmid=959840 |doi=10.1126/science.959840 |url=http://www.sciencemag.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=959840}}</ref>
 
कोशिकीय उपापचयमा अधिकांश परिवर्तन जुन कोशिकामा अनियमित तरिका देखि विभाजनको कारण हुन् , उनी कोशिका मृत्युको कारण हुन्छन्. हुनत एक पल्ट क्यान्सर शुरू हो जाए पछि, क्यान्सरको कोशिकाहरू [[प्राकृतिक वरण]]को एक प्रक्रियाले भएर गुजरती छन्: नयाँ आनुवंशिक परिवर्तनहरू देखि युक्त कुनै कोशिकाहरू जुन आफ्नो जीवन र प्रजननको बढावा दिनको लागि निरंतर बहुगुणित होती रहन्छं, र जल्दी नै विकसित होती भयो गाँठमा प्रभावी हुन्छं, किन भनें कम अनुकूलित आनुवंशिक परिवर्तनहरू देखि युक्त कोशिकाहरू प्रतिस्पर्धा देखि बाहिर हुन्छं. {{cite journal |author=Merlo LM, Pepper JW, Reid BJ, Maley CC |title=Cancer as an evolutionary and ecological process |journal=Nat Rev Cancer |volume=6 |issue=12 |pages=924–35 |year=2006 |month=December |pmid=17109012 |doi=10.1038/nrc2013 |url=}}</ref> त्यहि प्रकार देखि [[MRSA]] जस्तै रोगजनक [[प्रतिजैविक प्रतिरोध|प्रतिजैविक-प्रतिरोधी]] बन जाछन (या त्यहि प्रकार देखि [[HIV (एचआईभि)|HIV]] [[औषध प्रतिरोध|ड्रग-प्रतिरोधी]] बन जाइन्छ), र यही कारण हो कि खेतिोंको ब्लाईट र किरा [[किरानाशक प्रतिरोध|कीटनाशक प्रतिरोधी]] बन जाछन.
Line २८४ ⟶ २८१:
[[File:Normal cancer cell division from NIH-2.svg|thumb|जब सामान्य कोशिकाहरू क्षतिग्रस्त हुन्छं कि उनको मरम्मत सम्भव न हो, उनी एपोप्टोसिसको द्वारा समाप्त गरेर दी जान्छं. क्यान्सरको कोशिकाहरूमा एपोप्टोसिस हुदैन र उनी एक अनियमित तरिका देखि निरंतर बहुगुणित होती रहन्छं.]]
 
हनाहन र [[रबर्ट वीन्बर्ग|वीनबर्ग]]को द्वारा 2000मा दिए गए एक लेख मा, दुर्दम गाँठ कोशिकाहरूको जैविक गुणहरूलाइ निम्नानुसार संक्षेपमा भने इयोभनियो:<ref name="pmid10647931">{{cite journal |author=Hanahan D, Weinberg RA |title=The hallmarks of cancer |journal=Cell |volume=100 |issue=1 |pages=57–70 |year=2000 |pmid=10647931|doi=10.1016/S0092-8674(00)81683-9}}</ref>
 
*[[वृद्धि कारक|वृद्धिको संकेतहरू]]मा स्वयं-प्रचुरताको अधिग्रहण, जुन अनियन्त्रित विकासकहरू बढावा दिन्छ।
Line २९८ ⟶ २९५:
*आनुवंशिक त्रुटिहरूको मरम्मतको लागि क्षमतामा कमी, जुन [[उत्परिवर्तन]] दर (जीनोमिक अस्थिरता)को बढाती हो, यस प्रकार देखि सबै अन्य परिवर्तनहरूलाई त्वरित गर्छ।
 
ये जैविक परिवर्तन [[कार्सिनोमा]]मा मुख्य छन्; अन्य दुर्दम गांठहरूलाइ उनी सबैको प्राप्तिको लागि सबैको आवश्यक होन हुन सक्छ।उदाहरणको लिए, ऊतक आक्रमण र दूरको स्थानहरूमा विस्थापन [[ल्युकोसाइट्स|ल्यूकोसाइट्स]]को सामान्य गुण हैहो; यिनीहरू पद [[ल्यूकेमिया या रक्त क्यान्सर|ल्यूकेमिया (रक्त क्यान्सर)]]को विकासकहरू लागि आवश्यक छैनन्.विभिन्न पद जरुरी रूपले व्यक्तिगत उत्परिवार्तनहरूको प्रतिनिधित्व गर्दैनन्.उदाहरणको लिए, एक जीनको निष्क्रियकरण, [[P53]] प्रोटीनको लागि कोडन, जीनोमिक अस्थिरता, एपोपटोसिस, र एन्जियोजिनेसिसमा वृद्धिको कारण हुन् गे.क्यान्सरको सबै कोशिकाहरू विभाजित हुन्नं. बल्कि, एक गाँठमा कोशिकाहरूको एक उप समुच्चय, [[क्यान्सर स्टेम सेल|क्यान्सर स्टेम कोशिकाहरू]] कहलाता हो, जुन आफैको प्रतिकृति गर्छ र विभेदित कोशिकाहरूको निर्माण गर्छ। {{cite journal |author=Cho RW, Clarke MF |title=Recent advances in cancer stem cells |journal=Curr. Opin. Genet. Dev. |volume=18 |issue=1 |pages=48–53 |year=2008 |month=February |pmid=18356041 |doi=10.1016/j.gde.2008.01.017}}</ref>
 
==रोकथाम==
क्यान्सरको रोकथाम को, क्यान्सरको घटनाहरूमा कमी लानेको लागि सक्रिय उपाहरूको रूपमा परिभाषित गरिन्छ।यसको लागि [[कार्सिनोजन या क्यान्सर पैदा गराउन वाला कारक|कार्सिनोजन (क्यान्सर पैदा गराउन वाला कारकहरू)]] देखि बचना या उनको [[उपापचय]]को परिवर्तित गर्न, यस्तो जीवन शैली या आहारको अपनान जुन क्यान्सर पैदा गराउन वाला कारकहरूलाई संशोधित करे र /या चिकित्सा हस्तक्षेप ([[रसायन रोकथाम|रासायनिक रोकथाम]] ,पूर्व दुर्दम घाउहरूको उपचार) उपयोगी हुन सक्छ।
 
"रोकथाम"को [[महामारी विज्ञान]] अवधारणाको सामान्यतया या त उनी मान्छेहरूको लागि [[प्राथमिक रोकथाम]]को रूपमा परिभाषित गरे जान सक्छ जसमा कुनै विशेष रोगको निदान हैन गर्‍यो हो ,या [[द्वितीयक रोकथाम]]को रूपमा परिभाषित गरे जान सक्छ, जुन पहिले देखि निदान गरियो रोगको जटिलताहरूको कम गर्छ।
Line ३०९ ⟶ ३०६:
[[File:Lung cancer.jpg|thumb|left|upright|फुफ्फुसको एक नमूनेमा श्वसनीको नजीकै एक स्क्वैमस सेल कार्सिनोमा (सफेद गाँठ)]]
 
क्यान्सरको जोखिमको अधिकांश कारक मा्यावरण या प्रकृतिमा जीवन शैली देखि सम्बंधित छन्, यिनीहरू दावा गर्छन् कि क्यान्सर व्यापक रूपले रोकथाम किये जाउन योग्य एक रोग छ।<ref name="Danaei" /> संशोधित किये जाउन योग्य क्यान्सरको जोखिम कारकहरूको उदाहरण हुन् [[मादक पेय|एल्कोहल]]को उपभोग, (जो मुख, ग्रसनी, स्तनको र अन्य प्रकारको क्यान्सरहरूको जोखिमको बढन देखि सम्बंधित है), धुम्रपान (हुनत 10% पुरुषोंकोपुरुषहरुको तुलनामा फुफ्फुसको क्यान्सर देखि युक्त 20% महिलाहरू एसी हुन्छं जसले कहिल्यै पनि धुम्रपान हैन गरे हुन्छ {{cite web | title= Lung Cancer in American Women: Facts | url=http://www.nationallungcancerpartnership.org/page.cfm?l=factsWomen | accessdate=2007-01-19 }}</ref>), शारीरिक निष्क्रियता (वृहद् आंत्र, स्तन, र संभवतया अन्य क्यान्सरहरू देखि सम्बंधित), र धेरै अधिक वजन/ [[माता|मोटापा]] हुनु (वृहद् आंत्र, स्तन, अन्तः गर्भाशय कला, र संभवतया अन्य क्यान्सरहरू देखि सम्बंधित).
 
महामारी विज्ञान साक्ष्यको आधार मा, अब यो मानिन्छ कि रक्सीको धेरै अधिक सेवन देखि बचना विशेष प्रकारको क्यान्सरहरूको जोखिमको कम गराउनमा योगदान दिन्छ; हुनत तंबाकूको तुलना मा, प्रभावको मात्रा धेरै कम हो र प्रमाणको क्षमता अक्सरप्राय कमजोर हुन्छ।अन्य जीवन शैली र पर्यावरणीय कारक जुन क्यान्सरको जोखिमको प्रभावित गराउनको लागि जाउन जाछन, (या त लाभदायक या हानिकारक रूप मा)मा शामिल छन्, विशिष्ट यौन सञ्चारित रोग (जस्तै [[मानव पापिलोमा भाइरस|मानव पेपिलोमा भाइरस]]को द्वारा सञ्चरित होने वालाहुने रोग), बहिर्जनित होर्मोनहरूको उपयोग, [[आयनीकरण विकिरण|आयनीकरण विकिरणों]] र [[पराबैंगनी]] विकिरणोंको संपर्कमा आना, र विशिष्ट व्यवसायिक र रासायनिक पदार्थहरूको संपर्कमा आना.
 
हर सालवर्ष पूरी दुनियामा कम से कम 200,000 मान्छेहरूको मृत्यु आफ्नो कार्यस्थल देखि सम्बंधित क्यान्सरको कारण हुन्छ।<ref name="WHO_occup">{{cite press release |title=WHO calls for prevention of cancer through healthy workplaces |publisher=World Health Organization |date=2007-04-27 |url=http://www.who.int/mediacentre/news/notes/2007/np19/en/index.html |accessdate=2007-10-13}}</ref> धेरै मिलियन श्रमिक यस्तो/यस्ता/यसरी हुन् जसमा आफ्नो कार्य स्थलमा निरंतर एस्बेस्टस फाइबर र तम्बाकूको धुएँको संपर्कमा रहउनको कारण [[फेफडहरूको क्यान्सर|फुफ्फुस क्यान्सर]] र [[मिजोथेलीओमा]]को जस्तै/तरिकाको क्यान्सरको विकसित होनेको खतरा हुन्छ या निरंतर [[बेंजीन]]को संपर्कमा रहउनको कारण [[ल्यूकेमिया या रक्त क्यान्सर|रक्त क्यान्सर (ल्यूकेमिया)]]को खतरा रहन्छ।<ref name="WHO_occup" /> वर्तमान मा, व्यवसायिक जोखिम कारकहरूको कारणले होने वालाहुने क्यान्सरको कारण होने वालाहुने मृत्युें अधिकांशतया विकसित दुनियामा हुन्छं.<ref name="WHO_occup" /> यस्तो अनुमान लागाईाइएको छ कि संयुक्त राज्य अमेरिकामा हरेक सालवर्ष लगभग 20,000 क्यान्सर मृत्युें र क्यान्सरको 40,000 नयाँ मामला व्यवसाय देखि सम्बंधित हुन्छन्. {{cite web|url=http://www.cdc.gov/niosh/topics/cancer/|title=National Institute for Occupational Safety and Health- Occupational Cancer |accessdate=2007-10-13|publisher=United States National Institute for Occupational Safety and Health}}</ref>
 
===आहार===
Line ३१९ ⟶ ३१६:
{{main|Diet and cancer}}
 
आहार र क्यान्सरमा साधारण सहमति हो कि [[मोटापा]] क्यान्सरको खतरेको बढाइन्छ। भिन्न देशहरूमा आहारको भिन्न प्रथाहरू अक्सरप्राय क्यान्सरको घटनाहरूमा अन्तरको स्पष्ट गर्छं, (उदाहरण [[अमाशयको क्यान्सर|आमाशयको क्यान्सर]] जापानमा साधारण हो, जबकि [[वृहद आंत्र मलाशयको क्यान्सर|बडी आँतको क्यान्सर]] संयुक्त राज्य अमेरिकामा साधारण छ।इस उदाहरणमा [[अगुणित समूह|अगुणित समूहोंसमूहहरु]]को पूर्ववर्ती विचार शामिल छैनन्).अध्ययनहरू देखि थाहा भएको हो कि अप्रवासी अक्सरप्राय एक पीढी सम्म नै नयाँ देशको जोखिमको विकसित गरेर लिछन, यसको लागि आहार र क्यान्सरको बीच महत्वपूर्ण कडीको सम्भावनाको व्यक्त गरेको छ। {{cite journal |author=Buell P, Dunn JE |title=Cancer mortality among Japanese Issei and Nisei of California |journal=Cancer |volume=18 |issue= |pages=656–64 |year=1965 |pmid=14278899|doi=10.1002/1097-0142(196505)18:5<656::AID-CNCR2820180515>3.0.CO;2-3}}</ref> एक आबादीमा मोटापेको कम हुनु क्यान्सरको घटनाहरूलाई पनि कम गर्छ यो अज्ञात छ।
 
क्यान्सरको जोखिममा विशेष पदार्थहरू (भोजन सहित)को लाभकारी र हानिकारी प्रभावोंकोप्रभावहरुको रिपोर्टोंको बावजूद, यिनीहरूमा देखि धेरै कम यस्तो/यस्ता/यसरी हुन् जसको साथ क्यान्सरको सम्बन्धको स्थापित गरे गयसकोको छ।
 
ये रिपोर्टें अक्सरप्राय संवर्धित कोशिका माध्यम या जंतुहरूमा गरिएको(थियो) अध्ययनमा आधारित हुन्छं. सार्वजनिक स्वास्थ्य सिफारिशहरूलाइ यिनी अध्ययनोंकोअध्ययनहरुको आधारमा हैन बनाया जान सक्छ, जब सम्म उनी मानवमा परीक्षण (या कहिलेकाँही एक अवलोकन हस्तक्षेप)मा सही साबित न हो जायें.
 
[[File:Colon cancer 2.jpg|thumb|एक कोलेक्टोमी नमूनेमा एक आक्रामक वृहद् आंत्र कार्सिनोमा (शीर्ष केंद्र)]]
 
महामारी विज्ञान संघको अध्ययन अक्सरप्राय प्राथमिक क्यान्सरको खतरेको कम गराउनको लागि प्रस्तावित पथ्य हस्तक्षेपको पक्ष लिछन. यस जस्तै/तरिकाको अध्ययनको उदाहरण छन्, उनी रिपोर्टें जुन बताती हुन् कि मांसको उपभोग कम गराउन देखि वृहद् आंत्रको क्यान्सरको जोखिम कम हो जाइन्छ,<ref name="pmid9663397">{{cite journal |author=Slattery ML, Boucher KM, Caan BJ, Potter JD, Ma KN |title=Eating patterns and risk of colon cancer |journal=Am. J. Epidemiol. |volume=148 |issue=1 |pages=4–16 |year=1998 |pmid=9663397 |doi=}}</ref>
और रिपोर्टें कि कफीको सेवन यकृत क्यान्सरको खतरेको कम गर्छ।<ref name="pmid17484871">{{cite journal |author=Larsson SC, Wolk A |title=Coffee consumption and risk of liver cancer: a meta-analysis |journal=Gastroenterology |volume=132 |issue=5 |pages=1740–5 |year=2007 |pmid=17484871 |doi=10.1053/j.gastro.2007.03.044}}</ref> अध्ययनोंकोअध्ययनहरुको द्वारा ग्रिल्ड मांसको उपभोगको <ref name="pmid9096659">{{cite journal |author=Ward MH, Sinha R, Heineman EF, ''et al.'' |title=Risk of adenocarcinoma of the stomach and esophagus with meat cooking method and doneness preference |journal=Int. J. Cancer |volume=71 |issue=1 |pages=14–9 |year=1997 |pmid=9096659|doi=10.1002/(SICI)1097-0215(19970328)71:1<14::AID-IJC4>3.0.CO;2-6}}</ref><ref name="pmid9096659"/> [[वृहद् आंत्र मलाशयको क्यान्सर|बृहदान्त्र क्यान्सर]],<ref name="pmid16140978">{{cite journal |author=Sinha R, Peters U, Cross AJ, ''et al.'' |title=Meat, meat cooking methods and preservation, and risk for colorectal adenoma |journal=Cancer Res. |volume=65 |issue=17 |pages=8034–41 |year=2005 |pmid=16140978 |url=http://cancerres.aacrjournals.org/cgi/content/full/65/17/8034}}</ref> [[स्तन क्यान्सर]],<ref name="pmid17435448">{{cite journal |author=Steck SE, Gaudet MM, Eng SM, ''et al.'' |title=Cooked meat and risk of breast cancer--lifetime versus recent dietary intake |journal=Epidemiology (Cambridge, Mass.) |volume=18 |issue=3 |pages=373–82 |year=2007 |pmid=17435448 |doi=10.1097/01.ede.0000259968.11151.06}}</ref> र [[अग्नाशयको क्यान्सर]],<ref name="pmid16172241">{{cite journal |author=Anderson KE, Kadlubar FF, Kulldorff M, ''et al.'' |title=Dietary intake of heterocyclic amines and benzo(a)pyrene: associations with pancreatic cancer |journal=Cancer Epidemiol. Biomarkers Prev. |volume=14 |issue=9 |pages=2261–5 |year=2005 |pmid=16172241 |doi=10.1158/1055-9965.EPI-04-0514}}</ref> को जोखिमको बढन देखि सम्बंधित गर्‍यो हो, यस्तो उच्च तापमा पकाए जाउन वाला भोजनमा कार्सिनोजन जस्तै [[बेन्जोपायरीन]]को उपस्थितिको कारण हुन्छ।
 
2005को एक [[द्वितीयक रोकथाम]] अध्ययन दर्शाता हो कि जीवन शैलीमा परिवर्तन र बिरुवाहरूमा आधारित आहारको सेवन देखि प्रोस्टेट क्यान्सरको रोगी पुरुषोंकोपुरुषहरुको एक समूहमा क्यान्सरमा कमी आएको जुन उनी समयमा कुनै परम्परागत उपचारको उपयोग होन गरिहेका थिए.<ref name="Ornish">{{cite journal | author = Ornish D et al. | title = Intensive lifestyle changes may affect the progression of prostate cancer | journal = The Journal of Urology | volume = 174 | issue = 3 | pages = 1065–9; discussion 1069–70 | year = 2005 | pmid = 16094059 | doi = 10.1097/01.ju.0000169487.49018.73}}</ref>
 
इन परिणामहरूलाई 2006को अध्ययनले अधिक महत्त्व मिलयोजसमा 2400 भन्दा अधिक महिलाहरूमा अध्ययन गर्‍यो, यस समयमा यिनीहरूमा देखि आधी महिलाहरूको सामान्य आहारमा राखियो, र शेषको यस्तो आहार दिइएको जसमा वसाको कैलोरी 20% देखि कम हो.डिसेम्बर, 2006को अन्तरिम रिपोर्टमा भने गयो कि कम बोसो आहारमा राखीएको महिलाहरूमा स्तन क्यान्सर पुनरावृत्तिको मात्रा कम थियो। {{cite journal |author=Chlebowski RT, Blackburn GL, Thomson CA, ''et al.'' |title=Dietary fat reduction and breast cancer outcome: interim efficacy results from the Women's Intervention Nutrition Study |journal=J. Natl. Cancer Inst. |volume=98 |issue=24 |pages=1767–76 |year=2006 |pmid=17179478 |doi=10.1093/jnci/djj494}}</ref>
 
हालको अध्ययनहरू देखि क्यान्सरको कुनै रूपहरू र परिष्कृत शर्गरयोऔर अन्य साधारण कार्बोहाईड्रेटको उच्च उपभोगको बीच संभावित कडीको प्रदर्शित गरेको छ। {{cite journal |author=Romieu I, Lazcano-Ponce E, Sanchez-Zamorano LM, Willett W, Hernandez-Avila M |title=Carbohydrates and the risk of breast cancer among Mexican women |journal=Cancer Epidemiol Biomarkers Prev |volume=13 |issue=8 |pages=1283–9 |year=2004 |pmid=15298947 |url=http://cebp.aacrjournals.org/cgi/content/full/13/8/1283 |month=Aug |day=01}}</ref> {{cite journal | author= Francesca Bravi, Cristina Bosetti, Lorenza Scotti, Renato Talamini, Maurizio Montella, Valerio Ramazzotti, Eva Negri, Silvia Franceschi, and Carlo La Vecchia | title=Food Groups and Renal Cell Carcinoma: A Case-Control Study from Italy | journal=International Journal of Cancer | year=2006 | month=October | volume=355:1991-2002 | url=http://www3.interscience.wiley.com/cgi-bin/abstract/113412400/ABSTRACT | doi=10.1002/ijc.22225}}</ref> {{cite journal | author= Jee SH, Ohrr H, Sull JW, Yun JE, Ji M, Samet JM | title= Fasting serum glucose level and cancer risk in Korean men and women | journal=JAMA | volume = 293 |issue=2 | doi= 10.1001/jama.293.2.194 | year= 2005 |pages=194–202 | pmid= 15644546 }}</ref> {{cite journal | author= Michaud DS, Liu S, Giovannucci E, Willett WC, Colditz GA, Fuchs CS | title= Dietary sugar, glycemic load, and pancreatic cancer risk in a prospective study | journal= J Natl Cancer Inst | volume= 94 |issue=17 | url=http://jnci.oxfordjournals.org/cgi/content/full/94/17/1293 | pmid= 12208894 | doi= 10.1093/jnci/94.17.1293 | year= 2002 |pages=1293–300}}</ref> {{cite journal | author= Venkateswaran V, Haddad AQ, Fleshner NE ''et al.'' | title= Association of diet-induced hyperinsulinemia with accelerated growth of prostate cancer (LNCaP) xenografts | volume= 99 |issue=23 |url=http://jnci.oxfordjournals.org/cgi/content/full/99/23/1793 | pmid=18042933| doi=10.1093/jnci/djm231| year=2007| journal=J Natl Cancer Inst |pages=1793–800}}</ref> हुनत संबंधोंकोसम्बन्धहरुको अंश र केजुअल्सुइहरू अंश विवादकहरू मुद्दा छन्, [128] ^ फ्रिएबे, रिचर्ड: ''[http://www.time.com/time/health/article/0,8599,1662484,00.htmlको एक उच्च बोसो युक्त आहार क्यान्सर देखि लडनमा मदद गर्छ?]'' टाइम मैगजीन, सेप्टेम्बर 17, 2007</ref> [129] ^ हित्ती, मिरांडा: ''[http://www.webmd.com/cancer/news/20070227/high-blood-sugar-linked-cancer-risk उच्च रक्त शर्गरयोलिंक क्यान्सरको खतरे देखि सम्बंधित है]'' [http://www.webmd.com WebMD], 22 फेब्रुअरी 2008</ref> मोयनिहन, टिमोथी: ''[http://www.mayoclinic.com/health/cancer-causes/CA00085 क्यान्सरको कारण: क्यान्सरको कारणहरुको बारेमा लोकप्रिय मिथक]'' , MayoClinic.com, 22 फेब्रुअरी 2008को पुनः प्राप्त</ref> खासगरि कुनै संगठन क्यान्सरको निवारणको लागि परिष्कृत शर्गरयोऔर स्टार्चको खपतको कम गराउनको सिफारिश गर्छन्. [131] ^ ''[http://www.aicr.org/site/PageServer?pagename=dc_recs_03_avoid_sugary_drinks शर्गरयोयुक्त पेय पदार्थहरु देखि बचें]'' ''[http://www.aicr.org/site/PageServer?pagename=dc_recs_03_avoid_sugary_drinks अधिक ऊर्जा युक्त खाद्य पदार्थहरुको उपभोग सिमित करें]'' , अमेरिकन इंस्टीट्यूट फर क्यान्सर रिसर्च , 20 फेब्रुअरी 2008को संशोधित</ref> ''[http://www.apha.org/publications/tnh/archives/2005/02-05/WebExclusive/287.htm उच्च शर्गरयोके स्तर क्यान्सर र मृत्यु दरको जोखिमको बढते छन्]'' , देशको स्वास्थ्य: अमेरिकन पब्लिक हेल्थ एसोसिएशनको सरकारी समाचार पत्र, फेब्रुअरी 2005</ref> {{cite journal |author=Kushi LH, Byers T, Doyle C, ''et al.'' |title=American Cancer Society Guidelines on Nutrition and Physical Activity for cancer prevention: reducing the risk of cancer with healthy food choices and physical activity |journal=CA Cancer J Clin |volume=56 |issue=5 |pages=254–81; quiz 313–4 |year=2006 |pmid=17005596 |doi=10.3322/canjclin.56.5.254 |url=http://caonline.amcancersoc.org/cgi/content/full/56/5/254}}</ref>
 
नोभेम्बर 2007 मा, [[क्यान्सर अनुसंधानको लागि अमेरिकी संस्थान|अमेरिकन इंस्टीट्यूट फर क्यान्सर रिसर्च]] (AICR),ले [[विश्व क्यान्सर अनुसन्धान कोष|वर्ल्ड क्यान्सर रिसर्च फंड]] (WCRF)को सहयोग देखि ''[[:भोजन, पोषण, शारीरिक गतिविधि, र क्यान्सरको रोकथाम: एक वैश्विक परिप्रेक्ष्य.|फूड, न्यूट्रीशियन, फिजिकल एक्टिविटी एन्ड दी प्रिवेंशन अफ क्यान्सर: अ ग्लोबल पर्सपेक्टिव]]''को प्रकाशन गर्‍यो, "जो आहार, शारीरिक क्रिया र क्यान्सरमा सबै सँग वर्तमान र व्यापक विश्लेषण है". [135] ^ [http://www.dietandcancerreport.org/?p=historical_overview "ऐतिहासिक अवलोकन"] ''dietandcancerreport.org.'' 27 अगस्ट, 2008को पुनः प्राप्त.</ref> WCRF / AICR विशेषज्ञ रिपोर्ट 10 सल्लाहहरूको सूची देती हो जसको प्रयोग मान्छे क्यान्सरको विकासकहरू जोखिमको कम गराउनको लागि गरेर सकते छन्, जसमा आहारको निम्न दिशानिर्देश शामिल छन्: (1) यस्तो/यस्ता/यसरी खाद्य र पेय पदार्थहरूको सेवनको कम गर्न जुन वजन बढाते छन्, नामतः अधिक ऊर्जा युक्त खाद्य र शर्गरयोयुक्त पेय, (2) अधिकतर पादप उत्पत्तिको खाद्यको उपभोग, (3) रातो मांसको सेवनको सीमित गर्न र उपचारित मासुले परहेज गर्न, (4) एल्कोहल युक्त पेय पदार्थहरूको उपभोगको सीमित गर्न, र (5) नुनको सेवनको कम गर्न र कालातीत अनाज (अन्न) या दालों (फलिहरू ) देखि परहेज गर्न. [136] ^ [http://www.dietandcancerreport.org/?p=recommendations "अनुशंसाएँ".] ''Dietandcancerreport.org.'' 27 अगस्ट, 2008को पुनः प्राप्त.</ref> फूड, न्यूट्रीशियन, फिजिकल एक्टिविटी, एन्ड दी प्रिवेंशन अफ क्यान्सर: एक वैश्विक परिप्रेक्ष्य [http://www.dietandcancerreport.org/downloads/chapters/chapter_12.pdf अध्याय 12] विश्व क्यान्सर रिसर्च कोष (2007).आईएसबीएन 978-0-9722522-2-5.</ref>
 
===विटामिन ===
प्रारम्भिक प्रेक्षणों देखि प्राप्त विचार कि भिटामिन पूरक स्टेमको माध्यमले क्यान्सरको रोकथाम गर्न सकिन्छ, मानव रोगहरूलाई विटामिनोंकोभिटामिनहरुको कमी देखि सम्बंधित गर्छ, जस्तै [[सांघातिक अरक्तता|प्राणाशी रक्ताल्ठेगाना]] [[भिटामिन B12]]को कमी देखि सम्बंधित हुन्छ, र [[स्कर्वी]] [[भिटामिन सी]]को कमी देखि सम्बंधित हुन्छ।
 
यो व्यापक रूपले क्यान्सरको साथ सही साबित भएन हो, र व्यापक रूपले भिटामिन अनुपूरण क्यान्सरको रोकथाममा प्रभावी हैन साबित भएन छ।
Line ३४५ ⟶ ३४२:
भोजनको क्यान्सर देखि लडन वाला अवयव पह लि गरे तुलनामा अब अधिक असंख्य र विविध माने जाछन, अतः अब रोगिहरूलाई ज्यादा भन्दा ज्यादा स्वास्थ्य लाभको लागि ठूलो मात्रामा ताजा, अप्रसंस्कृत फल र सब्जिहरूको उपभोगको सल्लाह दी जान्छ। {{cite book | author = Pollan, Michael | title = The Omnivore's Dilemma : A Natural History of Four Meals | publisher = Penguin Press | location = New York| year = 2006 | pages = 450| isbn = 978-1-59420-082-3}}</ref>
 
[[महामारी विज्ञान|महामारी विज्ञानको अध्ययन]] दर्शाते हुन् कि [[भिटामिन डी|विटामिन D]]को कमी क्यान्सरको जोखिमको बढन देखि सम्बंधित छ। {{cite journal |author=Giovannucci E, Liu Y, Rimm EB, ''et al.'' |title=Prospective study of predictors of vitamin D status and cancer incidence and mortality in men |journal=J. Natl. Cancer Inst. |volume=98 |issue=7 |pages=451–9 |year=2006 |month=April |pmid=16595781 |doi=10.1093/jnci/djj101}}</ref> {{cite web|url=http://www.cancer.org/docroot/NWS/content/NWS_1_1x_Vitamin_D_Has_Role_in_Colon_Cancer_Prevention.asp|title=Vitamin D Has Role in Colon Cancer Prevention|accessdate=2007-07-27}}</ref> हुनत, यस जस्तै/तरिकाको अध्ययनोंकोअध्ययनहरुको परिणाम सावधानी देखि उपचारित किये जाउन चाहिए, किन भनें उनी यो हैन दर्शा सकते कि दुई कारकहरूको बीच सम्बन्धको अर्थ हो कि एक दोस्रोको कारण हो (''अर्थात'' [[सम्बन्ध कारणको संकेत होन दिन्छ।|सम्बन्ध कारण]]को र संकेत गर्दैन) {{cite journal |author=Schwartz GG, Blot WJ |title=Vitamin D status and cancer incidence and mortality: something new under the sun |journal=J. Natl. Cancer Inst. |volume=98 |issue=7 |pages=428–30 |year=2006 |month=April |pmid=16595770 |doi=10.1093/jnci/djj127 |url=http://jnci.oxfordjournals.org/cgi/content/full/98/7/428}}</ref> यो संभावना कि भिटामिन D क्यान्सर देखि रक्षा गर्छ, यस तथ्यको विपरीत हो कि धुपको संपर्कमा रहएरहे पछि दुर्दमताको जोखिम बढ्छ।
 
सूर्यको संपर्कमा रहउन देखि मनुष्यमा भिटामिन Dको प्राकृतिक उत्पादनमा वृद्धि हुन्छ, कुनै क्यान्सर अनुसंधानकर्ताहरूले तर्क दिए हो कि सूर्यको संपर्कमा रहउन वाला छालामा अतिरिक्त भिटामिन D संश्लेषणको क्यान्सर निवारणीय प्रभावको तुलनामा दुर्दमताको प्रभावको बढनको संभावना अधिक हानिकर हुन्छ। 2002 मा, डा. विलियम बी ग्रांटले दावा गरे कि अमेरिकामा सालानावर्षेनी 23,800 समयपूर्व क्यान्सर मृत्युहरूको कारण हो अपर्याप्त UVBको संपर्कमा रहन (जाहिर तरिकामा भिटामिन Dको कमी). {{cite journal | author = Grant WB | title = An estimate of premature cancer mortality in the U.S. due to inadequate doses of solar ultraviolet-B radiation | journal = Cancer | volume = 94 | issue = 6 | pages = 1867–75 | year = 2002 | month = March | pmid = 11920550 | doi = 10.1002/cncr.10427}}</ref> यो संख्या मेलेनोमा या स्क्वैमस सेल कार्सिनोमाको कारण भयो 8800 मृत्युों देखि कम हो, इसलागि कुल मिलाएर सूर्यको संपर्कमा रहन लाभकारी नै छ।
 
एक अन्य अनुसन्धान समूह {{cite journal | author = Grant WB, Garland CF, Holick MF | title = Comparisons of estimated economic burdens due to insufficient solar ultraviolet irradiance and vitamin D and excess solar UV irradiance for the United States | journal = Photochemistry and Photobiology | volume = 81 | issue = 6 | pages = 1276–86 | year = 2005 | pmid = 16159309 | doi = 10.1562/2005-01-24-RA-424 | accessdate = 2009-06-06}}</ref>
ग्रांट डबल्यू बी, गर्लेंड सी एफ, होर्लिक एमएफ. अपर्याप्त सौर पराबैंगनी विकिर्नो९न र भिटामिन Dको कारन अनुमानित आर्थिक बोझको तुलना र संयुक्त राज्य अमेरिकाको लागि अतिरिक्त सौर यूवी विकिरण.
 
फोटोकेम फोटोबायोल 2005 नोभेम्बर-डिसेम्बर; 81 (6): 1276-86.</ref> अनुमान हो कि संयुक्त राज्य अमेरिकामा 50,000-63,000 र ब्रिटेनमा 19,000- 25,000 व्यक्ति भिटामिन Dको कमीको कारण प्रतिवर्ष समय पूर्व क्यान्सर देखि मर जाछन.
 
[[बीटा कैरोटीन]]को मामला [[चिकित्सीय परीक्षण|यद्रिच्चिक नैदानिक परीक्षणहरू]]को महत्त्वको एक उदाहरण दिन्छ।आहार र सीरमको स्तरहरूमा अध्ययन गराउन वाला [[महामारी विज्ञान|महामारी विज्ञानीहरू ]]को अनुसार [[भिटामिन A]]को पूर्ववर्ती [[बीटा कैरोटीन]]को उच्च स्तर, एक सुरक्षात्मक प्रभाव ले, सम्बंधित हुन् जुन क्यान्सरको जोखिमको कम गर्छन्.यो प्रभाव विशेष रूपले [[फेफडहरूको क्यान्सर|फेफडोंको क्यान्सर]]मा अधिक प्रबल छ।इस [[परिकल्पना]]को आधारमा 1980 र 1990को दशकोंकोदशकहरुको समयमा [[फिनलैंड]] र संयुक्त राज्य अमेरिकामा धेरै [[चिकित्सीय परीक्षण|नैदानिक परीक्षण]] एक श्रृंखलामा गरियो।
 
इस अध्ययनमा 80,000 धूम्रपान गराउन वाला या पूर्व धूम्रपान वालाहरूलाई [[प्लेसबो]] या बीटा-केरोटीनको दैनिक पूरक आहार उपलब्ध गरायाइयो.
Line ३९६ ⟶ ३९३:
ओंकोजनिक संक्रामक कारक जस्तै भाइरसको द्वारा संक्रमणलाई रोकउनको लागि रोग निरोधी [[सुइा (वैक्सीन)|वेक्सिनों]] या सुइहरूको विकास गर्‍यो हो, र क्यान्सर विशिष्ट [[एपीटोप|एपिटोप्स]]को बिरुद्धप्रतिरक्षी प्रतिक्रियालाई उत्तेजित गराउनको लागि चिकित्सात्मक सुइहरूको विकास गरे जा रहयोहै।<ref name="vacc_facts_nci">{{cite web | url=http://www.cancer.gov/cancertopics/factsheet/cancervaccine | title=Cancer Vaccine Fact Sheet | publisher=[[National Cancer Institute|NCI]] | date=2006-06-08 | accessdate=2008-11-15 }}</ref>
 
जस्तोको माथि भने गयो हो कि एक निवारक [[मानव पेपीलोमा वाइरस वेक्सीन|मानव पेपिलोमा भाइरस वेक्सीन]] उपस्थित हो जुन [[मानव पेपीलोमा वाइरस|मानव पेपिलोमा भाइरस]]को विशिष्ट यौन सञ्चरित नस्लहरूलाइ लक्ष्य बनाइन्छ, जुन [[गर्भाशय ग्रीवाको क्यान्सर|गर्भाशय ग्रीवा क्यान्सर]] र [[जननांग मस्सा|जननांग मस्सों]]को विकास देखि सम्बंधित छन्.अक्टूबर 2007को बजारमा केवल दुई HPV सुइहरू उपलब्ध थिए [[गार्दासिल|गर्दासिल]] र [[Cervarix|सर्वारिक्स]]. [[सर्वेरिक्स|[168]]] एक [[हेपेटाइटिस बीको टीके|हैपेटाइटिस B वेक्सीन]] पनि हो, जुन हैपेटाइटिस B देखि भाइरस देखि होने वालाहुने संक्रमणलाई रोकती हो, यो भाइरस एक संक्रामक कारक हो जुन यकृत क्यान्सरको कारण हो.<ref name="vacc_facts_nci" /> एक केनायन मेलेनोमा वेक्सीनको पनि विकास गरेको छ।<ref name="Liao">{{cite journal |author=Liao JC, Gregor P, Wolchok JD, Orlandi F, Craft D, Leung C, Houghton AN, Bergman PJ. |title=Vaccination with human tyrosinase DNA induces antibody responses in dogs with advanced melanoma |journal=Cancer Immun. |volume=6 |pages=8 |year=2006}}</ref> {{cite press release
| title = USDA Grants Conditional Approval for First Therapeutic Vaccine to Treat Cancer
| publisher = Animal Medical Centre
Line ४०७ ⟶ ४०४:
{{main|Cancer screening}}
{{Refimprove|date=May 2009}}
क्यान्सर [[स्क्रीनिंग (दवा)|स्क्रीनिंग]] एक प्रयास हो जुन लक्षण हीन आबादीमा शंकाहीन क्यान्सरको जांचको लागि गरिन्छ।बडी संख्यामा स्वस्थ मान्छेहरूको लागि उपयुक्त स्क्रीनिंग टेस्ट अपेक्षाकृत सस्ते, सुरक्षित होने चाहिए, यिनको प्रक्रिया संक्रामक छन होनीहुनु चाहिएपर्छ, [[प्रकार I र प्रकार IIको त्रुटियां|सकारात्मक झूठे]] परिणामको दर धेरै कम होनीहुनु चाहिएपर्छ. यदि क्यान्सरको लक्षण ठेगाना लागछन, त निदानको सुनिश्चित गराउनको लागि अधिक निश्चित परीक्षण गरे जाछन.
 
क्यान्सरको लागि स्क्रीनिंग विशेष मामलाहरूमा प्रारम्भी निदानमा सहायक छ।शीघ्र निदान जीवनको बढयो सक्छ, तर आभासी रूपले मृत्यु सम्मको समयको [[सीसा समय पूर्वाग्रह]] या [[लंबाई समय पूर्वाग्रह]]को माध्यमले लामो खींच सक्छ।
Line ४१३ ⟶ ४१०:
भिन्न दुर्दमताओंको लागि धेरै विभिन्न स्क्रीनिंग परीक्षणहरूको विकास गरेको छ।स्तन क्यान्सर स्क्रीनिंगको [[स्तन स्वयं परीक्षा]],को द्वारा गरे जान सक्छ, यद्यपि 2005मा गरियो एक अध्ययनमा 300,000 भन्दा अधिक चीनी महिलाहरूमा यो दृष्टिकोण गलत साबित भयो।
 
[[मेम्मोग्राम|मैमोग्राम]]को द्वारा स्तन क्यान्सरको स्क्रीनिंग एक जनसंख्यामा स्तन क्यान्सरको निदानको औसत अवस्थालाई कम गर्छ।मेमोग्रफिक स्क्रीनिंग कार्यक्रमको शुरूआत पछिको दस वर्षोंकोवर्षहरुको भित्र एक देशमा निदानको अवस्थामा कमी आयी छ।
 
बडी-आँत मलाशयको क्यान्सरलाई [[फेकल मनोगत रक्त परीक्षण|फेकल ओकल्ट रक्त परीक्षण]] र [[कोलोनोस्कोपी]]को द्वारा जांचा जान सक्छ, जुन ठूलो आँतको क्यान्सर र मृत्यु दर दुवैको कम गर्छ, पूर्व दुर्दम पोलिपको जांच गरेर र उसलाइ हटाउएर यस्तो सम्भव छ। त्यहि प्रकार, गर्भाशय ग्रीवाको कोशिका विज्ञान परीक्षण ([[पैप स्मियर|पैप स्मीयर]]को उपयोग करते भए) पूर्व क्यान्सर घाउको चिन्हारीमा मदद गर्छ।समयको साथ, यस्तो/यस्ता/यसरी परीक्षणहरूको कारण [[गर्भाशय ग्रीवाको क्यान्सर|गर्भाशय ग्रीवा क्यान्सर]]को घटनाहरू र मृत्यु दरमा कमी आयी छ। 15 वर्षको आयुमा शुरुआतमा [[शुक्र ग्रंथिको क्यान्सर|शुक्र ग्रंथि क्यान्सर]]को जांचको लागि [[वृषनहरूको स्वयं परीक्षा|शुक्र ग्रंथि स्वयं परीक्षा]]को सल्लाह दी जान्छ।प्रोस्टेट क्यान्सरको स्क्रीनिंग [[डिजिटल गुदा परीक्षा]]को साथ [[प्रोस्टेट विशिष्ट प्रतिजन]] (PSA) रक्त परीक्षण,को उपयोग गरेर गर्न सकिन्छ, हुनत कुनै अधिकारिक संस्थाहरू (जस्तै [[यू एस प्रिवेंटिव सर्विसेज टास्क फोर्स]]) सबै पुरुषहरूमा यस्तो स्क्रीनिंगको बिरुद्ध छन्.
 
क्यान्सरको लागि स्क्रीनिंग धेरै मामलाहरूमा विवादकहरू विषय हो, जब सम्म यो ठेगाना न हो कि परीक्षण वास्तवमा जीवनको बचायेगा.विवाद र अधिक बढ्छ जब यो स्पष्ट न हो कि स्क्रीनिंगको लाभ नैदानिक परीक्षणहरू र क्यान्सरको उपचारैको संभावी जोखिमले अधिक प्रभावी छन्.उदाहरणको लिए: [[प्रोस्टेट क्यान्सर]]को स्क्रीनिंगको समय, [[प्रोस्टेट विशिष्ट प्रतिजन|PSA]] परीक्षण साना क्यान्सरहरूलाई ठेगाना लागयोसक्छ, जुन कहिल्यै पनि जीवनको लागि घातक हैन बनते, तर एक पल्ट ठेगाना हिड जाए पछि उपचार शुरू गर्न नै हुन्छ।यो स्थिति अति निदान भन्ने गरिन्छ, जुन पुरूषको अनावश्यक उपचार जस्तै शल्य चिकित्सा र विकिरणको जटिलताओंको सामना गराउनको लागि मजबूर गरेर देती छ।प्रोस्टेट क्यान्सरको निदान गराउनको लागि प्रयुक्त प्रक्रियाहरू ([[प्रोस्टेट बायोप्सी]]) पार्श्व प्रभावहरूको कारण हुन सक्छं जसमा रक्त प्रवाह र संक्रमण शामिल छ।प्रोस्टेट क्यान्सरको उपचार [[मूत्र असंयम|असंयम]] (मूत्रको प्रवाहको नियन्त्रित गराउनको लागि असमर्थता) र [[इरेक्टाइल डिसफंक्शन|लैंगिक निष्क्रियता]] (इरेक्शन यानि शिश्नको उत्तेजना जुन संभोगको लागि अपर्याप्त हो )को कारण हुन सक्छ।यहि प्रकार, [[स्तन क्यान्सर]]को लिए, हाल नैमा यो आलोचना दी गयी हो कि कुनै देशहरूमा स्तन स्क्रीनिंग कार्यक्रम समस्याहरूलाई हल गराउनको सट्टा बढयो दिन्छ।ऐसा इसलागि हो कि सामान्य जनसंख्यामा महिलाहरूमा स्क्रीनिंग धेरै आभासी धनात्मक परिणाम दे सकती हो, जसलाई अग्रिम जांचको आवश्यक हुन्छ, जसको कारणले स्तन क्यान्सरको केवल एक नै मामलेको ठेगाना लगाउन र उनको उपचारको लागि धेरै ठूलो संख्यामा महिलाओंकोमहिलाहरुको उपचार (या स्क्रीनिंग) गरिन्छ।
 
एक सार्वजनिक स्वास्थ्य परिप्रेक्ष्यको अनुसार [[पैप स्मियर|पैप स्मीय]]रको माध्यमले ग्रीवा क्यान्सर स्क्रीनिंग, अन्य सबै प्रकारको क्यान्सरको तुलनामा मूल्यको दृष्टिले अधिक लाभकारी हो, यो ठूलो मात्रामा एक भाइरसको कारण हुन्छ, यसमा स्पष्ट जोखिम कारक (यौन संपर्क) छन्, यस क्यान्सरको प्राकृतिक प्रसारको तरीका यो हो कि यो सामान्यतया विस्तारै विस्तारै धेरै वर्षहरूमा फैलता हो, इसलागि स्क्रीनिंग कार्यक्रमलाई यसलाइ जल्दी पकडमाले लिउनको लागि अधिक समय मिल जाइन्छ।यसको वाहेक, परीक्षण आफैमा सस्तो र धेरै नै सजिलो छ।
Line ४२३ ⟶ ४२०:
इन्हीं कारणहरू से, क्यान्सर स्क्रीनिंगको लागि विचार गर्दा खेरी नैदानिक प्रक्रिया र उपचारको लाभ तथा जोखिममा ध्यान दिनयोमहत्वपूर्ण छ।
 
स्पष्ट लक्षणहरूको अभाव युक्त मान्छेहरूमा क्यान्सरको लागि [[मेडिकल इमेजिंग]]को उपयोग, समान रूपले समस्या जनक छ। हाल नैमा खोजहरू गए ''[[इन्सीडेन्टालोमा|इन्सीडेनटालोमा]]''को जांचमा धेरै जोखिम हो- एक सौम्य घाउ जसलाइ दुर्दम समझाबुझयो जान सक्छ र हुन सक्छ कि यसको लागि सम्भावित खतरनाक जांचको जाए.
 
धूम्रपान गराउन वालाहरूमा [[फेफडहरूको क्यान्सर|फेफडोंको क्यान्सर]]को लागि [[CT स्कैन|सीटी स्कैन-]]आधारित स्क्रीनिंगको हाल नैमा गरिएको(थियो) अध्ययनको गोलमोल परिणाम अगाडी आये छन्, जुलाई 2007 देखि व्यवस्थित स्क्रीनिंगको सल्लाह नही दी जान्छ।
Line ४४३ ⟶ ४४०:
[[बायोप्सी]] या [[शल्य चिकित्सा]]को द्वारा उतकको प्राप्त गरे जान सक्छ।कई बायोप्सी (जस्तै छाला, स्तन या यकृत की) एक चिकित्सकको कार्यालयमा नै गर्न सकिन्छं.अन्य अङ्गोंको बायोप्सी एक [[असंवेदनता|निश्चेतक]]को उपस्थितिमा गरिन्छ, यसको लागि [[शल्य चिकित्सा कक्ष|शल्य चिकित्साको कक्ष]]मा [[शल्य चिकित्सा|शल्य क्रिया]]को आवश्यकता हुन्छ।
 
रोग विज्ञानीको द्वारा दिए गए उतक [[चिकित्सा निदान|निदान]] प्रचुरोद्भवन गराउन वाला कोशिकाको प्रकारको बताते छन्. साथ नै गाँठको [[उतक विज्ञानी श्रेणी|उतक वैज्ञानिक श्रेणी]], आनुवंशिक असामान्यताओंअसामान्यताहरु, र अन्य लक्षणहरूलाई पनि स्पष्ट गर्छन्.
 
साथ ही, यो जानकारी रोगीको [[रोगको लक्षण|पूर्व निदान]]को मूल्यांकन गराउनमा तथा सर्वोत्तम उपचारको चयन गराउनमा उपयोगी छ।[[कोशिका अनुवांशिकी|कोशिका आनुवंशिकी]] र [[प्रतिरक्षी उतक रसायन विज्ञान|प्रतिरक्षा उतक रसायन विज्ञान]] परीक्षणको अन्य प्रकार हुन् जुन एक रोग विज्ञानी एक उतकको नमूनेमा गर्न सक्छ।ये परीक्षण उनी आण्विक परिवर्तनहरू (जस्तै [[उत्परिवर्तन]], [[संलयन जीन]], र संख्यात्मक [[गुणसूत्र|गुणसूत्री]] परिवर्तन)को बारेमा जानकारी उपलब्ध गरयोसकते हुन् जुन क्यान्सरको कोशिकामा भए छन्, र यस प्रकार देखि क्यान्सरको भावी व्यवहार (पूर्व निदान) र सर्वोत्तम उपचारको पनि इंगित गर्छन्.
Line ४५२ ⟶ ४४९:
क्यान्सरको उपचार [[शल्य चिकित्सा]], [[कीमो थेरेपी (रसायन चिकित्सा)|कीमोथेरपी]], विकिरण चिकित्सा, [[इम्मयुनो थेरेपी (प्रतिरक्षी चिकित्सा)|प्रतिरक्षा थेरेपी]], [[मोनोक्लोनल प्रतिरक्षी चिकित्सा|मोनोक्लोनल एंटीबडी चिकित्सा]] या अन्य विधिहरूको द्वारा गरे जान सक्छ।थेरेपीको चयन गाँठको स्थिति र श्रेणी तथा रोगको [[क्यान्सरको अवस्थाहरू|अवस्था]]मा निर्भर गर्छ, साथ नै रोगीको सामान्य अवस्थामा पनि निर्भर गर्छ ([[प्रदर्शनको दर्जा|प्रदर्शनको स्थिति]]).कई [[प्रयोगात्मक क्यान्सर उपचार]] पनि विकसित हो रहे छन्.
 
शरीरको नोकसान पहुचाये बिना क्यान्सरलाई पूरी जस्तै/तरिका देखि खत्म गर्न उपचारको उद्देश्य हुन्छ।कहिलेकाँही यसलाइ शल्य चिकित्साको द्वारा गरे जान सक्छ, तर क्यान्सरको आस-पासको उतकोंमा आक्रमण गराउनको प्रवृति या सूक्ष्म मेटास्टेसिसद्वारा दूरको स्थानहरूमा फैल जाउनको प्रवृति अक्सरप्राय यसको प्रभाविताको सीमित गरेर देती छ।कीमोथेरपीको प्रभावशीलता अक्सरप्राय शरीरमा अन्य उतकोंको विषिकरणको द्वारा सीमित हुन्छ।विकिरण सामान्य ऊतकहरूलाइ पनि नोकसान पुगयो सकते छन्.
 
किनकी "क्यान्सर"को सन्दर्भ रोगहरूको एक वर्गले हो, यस्तो सम्भव छैन कि "[[क्यान्सरको लागि उपचार|क्यान्सरको संधै एक मात्र उपचार]]" नै रहेगा, फेरि पनि सबै संक्रामक रोगहरूको लागि एक नै उपचार हुन्छ।
Line ४५९ ⟶ ४५६:
सैद्धांतिक रूपले गैर [[हिमेटोलोजिकल]] क्यान्सरको उपचार गरे जान सक्छ यदि यसलाइ पूरी जस्तै/तरिका देखि शल्य चिकित्साको द्वारा हटा दिए जाए, {{Fact|date=March 2009}} तर यो सदा सम्भव छैन.जब क्यान्सर शल्य चिकित्सा भन्दा पहिले नै [[मेटास्टेसिस]]को द्वारा शरीरको अन्य अंगहरू सम्म पहुँच जाइन्छ, तब पूरी जस्तै/तरिका देखि शल्य क्रिया द्वारा यसलाइ हटा दिनयोआम तरिकामा असंभव हुन्छ।क्यान्सरको प्रगतिको [[विलियम स्टीवर्ट हाल्सटेड|हाल्सटेड]] नमूने मा, गाँठ स्थानिक रूपले बढती हो, फेरि लसिका पर्वों सम्म फैल जान्छ, र फेरि शरीरको अन्य सबै भागहरू में.यहि कारणले साना क्यान्सरहरूको लागि स्थानिक उपचार जस्तै शल्य चिकित्साको लोकप्रियता बढ गई छ।यहाँ सम्म कि साना स्थानीयकृत ट्यूमरमा पनि मेटास्टेसिसको धेरै अधिक क्षमता हुन्छ।
 
क्यान्सरको लागि शल्यचिकित्साको प्रक्रियाओंकोप्रक्रियाहरुको उदाहरणहरूमा शामिल छन्- स्तन क्यान्सरको लागि [[स्तन-उच्छेदन (मेसेक्टोमी)|स्तनोछेदन]] (स्तनको काटएर हटा दिन) र प्रोस्टेट क्यान्सरको लागि [[प्रोस्टेटेक्टोमी|प्रोस्टेट-छेदन]] (प्रोस्टेटको काटएर हटा दिन). शल्य चिकित्साको लक्ष्य हुन्छ या त केवल गाँठको हटाउन या पुरा अंगको निकाल दिन.एक क्यान्सर कोशिका नग्न आंखोंकोआँखाहरुको लागि अदृश्य हुन्छ, तर फेरि देखि वृद्धि करको नयाँ गाँठ बनाउन सक्छ, यो प्रक्रिया पुनरावृत्ति भन्ने गरिन्छ।इस कारणको लिए, [[संरचनात्मक विकृतिविज्ञान|रोगविज्ञानी]] शल्य क्रिया देखि निकालियो नमूनेको जांच गर्छन्, यदि स्वस्थ उतकको सीमा उपस्थित हो, त यस कुराको संभावना कम हुन्छ कि सूक्ष्म क्यान्सरको कोशिकाहरू रोगीको शरीरमा रह गई छन्.
 
प्राथमिक गाँठको निकालनको वाहेक, अक्सरप्राय शल्य क्रिया [[क्यान्सरको अवस्थाहरू|अवस्था निर्धारण]]को लागि आवश्यक हुन्छ उदाहरण रोगको सीमाको निर्धारण र यस कुराको निर्धारण कि यो [[मेटास्टेसिस]]को द्वारा क्षेत्रीय [[लसीका पर्व|लसिका पर्वों]] सम्म पहुँच गयो हो या हैन. अवस्था निर्धारण [[पूर्व निदान]]को मुख्य निर्धारक हो र [[सहायक चिकित्सा|सहयोगी चिकित्सा]]को आवश्यकता पनि छ।
 
अक्सर, [[मेरीरज्जू संपीडन|मेरु रज्जू संपीडन]] या [[आंत्र बाधा]] जस्तै लक्षणहरूलाई नियन्त्रित गराउनको लागि शल्य चिकित्सा जरुरी हुन्छ।यसहरू [[उपशामक उपचार|शमन उपचार]]को रूपमा जानिन्छ।
Line ४६८ ⟶ ४६५:
{{main|Radiation therapy}}
 
[[विकिरण चिकित्सा]] (रेडियोथेरेपी, एक्स रे चिकित्सा, विकिर्णन पनि भन्ने गरिन्छ)मा क्यान्सरको कोशिकाहरू र संकुचित गांठको नष्ट गराउनको लागि आयनीकरण विकिरणको उपयोग गरिन्छ।विकिरण चिकित्साको [[बाह्य किरण रेडियोथेरेपी]]को द्वारा बाहिर देखि नै नियन्त्रित गरिन्छ या [[ब्रेकिथेरेपी|ब्रेकीथेरेपी]]को द्वारा भित्र देखि नियन्त्रित गरे जान सक्छ। विकिरण चिकित्साको प्रभाव स्थानीकृत हुन्छ र चिकित्सा गरे जाउन वाला क्षेत्र सम्म नै सीमित रहन्छ। विकिरण चिकित्सा, उपचार गरे जाउन वाला क्षेत्र ("लक्ष्य ऊतक")को कोशिकाहरूलाई क्षतिग्रस्त गर्छ या नष्ट गरेर देती हो, यस क्रियामा यिनी कोशिकाहरूको आनुवंशिक पदार्थलाई नष्ट गर्‍यो जाइन्छ ताकि कोशिकाहरूमा अगाडी विभाजन र वृद्धि न हो पाए.यद्यपि विकिरण क्यान्सरको कोशिकाहरू र सामान्य कोशिकाहरू दुवैको नष्ट गरेर देते छन्, अधिकांश सामान्य कोशिकाहरू विकिरणको प्रभावले उबर आउछन् र ठीक प्रकार देखि कार्य गराउन लगती छन्.विकिरण चिकित्साको लक्ष्य हो अधिक भन्दा अधिक क्यान्सर कोशिकाहरूलाई नष्ट गर्न, जबकि आस-पासको स्वस्थ उतकहरूलाइ होने वालाहुने नोकसानको सीमित गर्न. यसैले, यो धेरै भागहरूमा दी जान्छ जससँग बीचको अवधिमा स्वस्थ उतकहरूलाइ ठीक होनेको मौका मिल जाइन्छ।
 
विकिरण चिकित्सा,को उपयोग लगभग हरेक प्रकारको ठोस गांठको उपचारको लागि गरे जान सक्छ, जसमा मस्तिष्क, स्तन, गर्भाशय ग्रीवा, गला, फेफडे, अग्न्याशय, प्रोस्टेट, छाला, पेट, गर्भाशय, या कोमल उतक सार्कोमाको क्यान्सर शामिल छन्.ल्यूकेमिया (रक्त केंसर) र लिम्फोमाको उपचारमा पनि विकिरण चिकित्साको उपयोग गरे जान सक्छ।प्रत्येक साइटको लागि विकिरणको खुराक धेरै कारकहरूमा निर्भर गर्छ, यिनीहरू कारक हुन् , हरेक प्रकारको क्यान्सरको रेडियो संवेदनशीलता, र आस-पासको उतक या अङ्ग विकिरण देखि नष्ट हुन सक्छन् या हैन.इस प्रकार, हरेक प्रकारको उपचार मा, विकिरण चिकित्सा यसको पार्श्व दुष्प्रभावोंकोदुष्प्रभावहरुको बिना छैन.
 
=== रसायन चिकित्सा (कीमोथैरेपी) ===
{{main|Chemotherapy}}
 
[[कीमोथैरेपी|कीमोथेरेपी]]मा उनी [[दबाइ दिनयो|दबाइहरू]] देखि क्यान्सरको उपचार गरिन्छ ("क्यान्सर विरोधी दबाइहरू") जुन क्यान्सरको कोशिकाहरूलाई नष्ट गर्न सक्छं.वर्तमान उपयोग मा, शब्द "कीमोथेरेपी"को उपयोग उनी ''साइटोटोक्सिक'' दबाइहरूको लागि गरिन्छ जुन ''लक्षित थेरेपी''को विपरीत, सामान्य रूपमा जोड देखि विभाजित होती भयो कोशिकाहरूलाई प्रभावित गर्छं. (नीचे हेर्नुहोस).कीमोथेरेपी दबाइहरू भिन्न संभव तरीकाहरू देखि कोशिका विभाजनमा बाधा डालती छन्, उदाहरण [[DNA (डीएनए)]]को प्रतिकृति देखि या नव निर्मित [[गुणसूत्र|गुणसूत्रों]]को पृथक्करण से.कीमोथेरेपीको अधिकांश रूप जोड देखि विभाजित होती भयो सबै कोशिकाहरूलाई लक्ष्य बनाछन, यिनीहरू केवल क्यान्सरको कोशिकाहरूको लागि विशिष्ट छैनन्, यद्यपि कुनै विशिष्टता यस कारणले आ जान्छ कि अधिकांश क्यान्सरको कोशिकाहरू [[डीएनएको क्षति|डीएनए क्षति]]को मरम्मतमा सक्षम हुन्नं जबकि सामान्य कोशिकाहरूमा साधारण तरिकामामा यिनीहरू क्षमता हुन्छ।अतः, कीमोथेरेपीमा स्वस्थ उतकहरूलाइ नोकसान पहुंचानेको क्षमता हुन्छ, विशेष रूपले उनी उतक जसमा उच्च प्रतिस्थापन दर हुन्छ (उदाहरण आंतको आंतरिक स्तर).ये कोशिकाहरू आमतौरमा कीमोथेरेपी पछि आफ्नो मरम्मत गर्छं.
 
किनकी कुनै दबाइहरू अके लि गरे तुलनामा एक साथ राम्रो कार्य गर्छं, इसलागि एक नै समयमा दुइ या अधिक दबाइहरू दी जान्छं.यसहरू "संयोजन कीमोथेरपी" भनिन्छ; अधिकांश कीमोथेरेपी रेजिमेन एक संयोजनमा नै दिइन्छ।
Line ४९४ ⟶ ४९१:
[[लक्षित चिकित्सा|लक्षित थेरेपी]]मा "होमिंग युक्ति"को रूपमा साना [[पेप्टाइड]] पनि शामिल हुन सक्छन्, जुन गाँठको चारै ओर प्रभावित [[बाह्य कोशिकीय मैट्रिक्स|बाह्य कोशिकी मैट्रिक्स]]को साथ या कोशिकाको सतहमा ग्राहीको साथ बांध बनयोसकते छन्.
 
रेडियो न्युक्लीड जुन यिनी पेपटाईडों (उदाहरण RGD) भन्दा जोडिएकोजोडनुहोसको हुन्छन्, अंततः क्यान्सर कोशिकालाई मार देते हुन् यदि न्यूक्लीड कोशिकाको आस नजीकै अपघटित हो रहयोहै।
 
विशेष रूपले यिनी बंधित पदार्थहरूको ओलिगो- या मल्टीमर्स धेरै महत्वपूर्ण हुन्छन्, चूँकि उनी गाँठको विशिष्टता र उत्कंठाको बढाते छन्.
Line ५१० ⟶ ५०७:
 
एल्लोजिनेनिक [[हिमेटोपोयटिक स्टेम कोशिका प्रत्यारोपण]] (आनुवंशिक रूपले असमान दाता देखि "अस्थि-मज्जा स्थानान्तरण")को प्रतिरक्षा थेरेपीको एक रूप मानिन सक्छ, किन भनें दाताको प्रतिरक्षा कोशिकाहरू [[हिमेटोपोयटिक स्टेम कोशिका प्रत्यारोपण#पार्श्व दुष्प्रभाव र जटिलताहरू|ग्राफ्ट-बनाम-गाँठ प्रभाव]]को तहत गाँठमा अक्सरप्राय आक्रमण गर्छं.इसीलिए, एल्लोजिनेनिक HSCT, धेरै प्रकारको क्यान्सरको लागि औटोलगस प्रत्यारोपणको तुलनामा उपचारको उच्च दरको कारण बनती हो, यद्यपि पार्श्व दुष्प्रभाव पनि अधिक गंभीर हुन्छन्.
 
===हार्मोनहर्मोन थेरेपी (हार्मोनहर्मोन चिकित्सा) ===
{{main|Hormonal therapy (oncology)}}
 
कुनै क्यान्सरको वृद्धिको विशेष होर्मोनहरूलाइ उपलब्ध गरयोकर या अवरुद्ध गरेर संदमित गरे जान सक्छ।हार्मोनसक्छ।हर्मोन संवेदी गांठोंको कुनै सामान्य उदाहरण छन्- विशेष प्रकारको स्तन र प्रोस्टेट क्यान्सर.[[एस्ट्रोजन]] या [[टेस्टोस्टेरोन]]को हटा दिनयोया अवरुद्ध गरेर दिनयोअक्सर एक महत्वपूर्ण अतिरिक्त उपचार हो।विशेष प्रकारको क्यान्सरहरू मा, हार्मोनकोहर्मोनको प्रशासन शिथिल हो जाइन्छ, जस्तै [[प्रोजेस्टोजन|प्रोजेसटोजन]] चिकित्साको दृष्टिले लाभकारी हुन सक्छ।
 
===एन्जियोजिनेसिस संदमक ===
Line ५२२ ⟶ ५१९:
 
===लक्षण नियन्त्रण ===
यद्यपि क्यान्सरको लक्षणहरूमा नियन्त्रणको क्यान्सरको उपचार होन मानिन सक्छ, यो क्यान्सर रोगिहरूको [[जीवनको गुणवत्ता]]को एक महत्वपूर्ण निर्धारक हो, र यस फैसलेमा मुख्य भूमिका निभाइन्छ कि रोगी अन्य उपचारको लागि सक्षम हो या हैन.हुनत डक्टरोंको नजीकै, क्यान्सरको रोगिहरूमा दुखाइ, मतली, उल्टी, डायरिया, रक्तस्राव र अन्य साधारण समस्याहरूलाई कम गराउनको लागि चिकित्सकीय कौशल हुन्छ, रोगिहरूको यस समूहको लक्षण नियन्त्रणको आवश्यकताओंकोआवश्यकताहरुको लागि प्रतिक्रियामा [[प्रशामक देखभाल]]को बहुल अनुशासनात्मक विशेषताको विकास भयो छ।
 
[[एनलजेसिया|दर्दको दवाये]], जस्तै कि [[अफीम|मोर्फीन]] र [[ओक्सिकोडोन]], र मिचली र उल्सुइहरू रोकउनको लागि [[एंटीमेटिक|एंटीएमेटिक्स]] दबाइहरू, क्यान्सर देखि सम्बंधित लक्षणहरू देखि युक्त रोगिहरूमा साधारण तरिकामा काममा ली जान्छं. परिष्कृत [[एंटीमेटिक्स|एंटीएमेटिक्स]] जस्तै [[ओनडेनसेट्रोन|ओन्देनसेट्रोन]] र ऐनालोग्युस, साथ नै [[एप्रेपिटेंट|एप्रेपिटेन्ट]]ले क्यान्सर रोगिहरूमा उग्र उपचारको अधिक सम्भव बनयोदिए छ।
Line ५३८ ⟶ ५३५:
एक नैदानिक परीक्षण, एक लामो र सतर्क क्यान्सर अनुसंधानको प्रक्रियाको अन्तिम चरणहरू हरूमा एक छ।नए उपचारको लागि खोज प्रयोगशालामा शुरू हुन्छ, जहाँ वैज्ञानिक पहिले नयाँ विचारहरूको परीक्षण र विकास गर्छन्.यदि एक दृष्टिकोण उपयोगी प्रतीत हुन्छ त अगला कदम हुन्छ यसको जनावरमा परीक्षण, जुन यो बताता हो कि क्यान्सर रोगीमा यसकोको प्रभाव हुनेछ, र यसको कुनै हानिकारक प्रभाव हुन् या हैन.बेशक, धेरै उपचार जुन प्रयोगशालामा या पशुहरूमा राम्रो जस्तै/तरिका देखि काम गर्छन्, उनी संधै मनुष्यमा कारगर साबित हुदैनन्. उपयोगी माने जाउन वाला उपचार सुरक्षित र प्रभावी हुन् या हैन, यसको ठेगाना लगाउनको लागि क्यान्सरको रोगिहरूमा अध्ययन गरिन्छ।
 
हुन सक्छ कि जुन रोगी यसमा भागले रहयोहै उसलाइ यस उपचारले व्यक्तिगत रूपले मदद मिले.वे क्यान्सर विशेषज्ञहरू देखि आधुनिकतम सुरक्षा प्राप्त गर्छन्, र उनी या त जांच गरे जा रहयोनया उपचार प्राप्त गर्छन् या क्यान्सरको लागि सर्वोत्तम उपलब्ध मानक उपचार प्राप्त गर्छन्.साथ ही, नयाँ उपचारैमा अज्ञात जोखिम पनि हुन सक्छन्, तर यदि नयाँ उपचार प्रभावी या मानक उपचारै भन्दा अधिक प्रभावी साबित हुन्छन्, त अध्ययन गरे जाउन वाला रोगी यसको लाभको प्राप्त गराउन वाला पहिलो व्यक्ति बन जाइन्छ।इस कुराको कुनै गारंटी छैन कि परीक्षण गरे जाउन वाला नया उपचार या एक मानक उपचार अच्छेराम्रा परिणाम देगा.क्यान्सर युक्त बच्चाहरू मा, एक सर्वेक्षण देखि ठेगाना चलता हो कि जस बच्चाहरूमा यस्तो/यस्ता/यसरी परीक्षण गरे गए उनिमा औसतन मानक उपचारैको तुलनामा राम्रो या बुरे परिणाम होन देखे गए; यससँग यो सुनिश्चित हुन्छ कि कुनै पनि प्रयोगात्मक उपचारको सफलता या असफलताको पूर्वानुमान हैन लगाईालगाएा जान सक्छ। {{cite journal |author=Kumar A, Soares H, Wells R ''et al.'' |title=Are experimental treatments for cancer in children superior to established treatments? Observational study of randomised controlled trials by the Children's Oncology Group |journal=BMJ |volume=331 |issue=7528 |page=1295 |year=2005 |pmid=16299015 |pmc=1298846 |doi=10.1136/bmj.38628.561123.7C |url=http://bmj.bmjjournals.com/cgi/content/full/331/7528/1295 |pages=1295}}</ref>
 
===पूरक र वैकल्पिक===
{{Main|Unproven cancer therapy}}
[[वैकल्पिक चिकित्सा|पूरक र वैकल्पिक चिकित्सा]] (CAM) उपचार, चिकित्सा, स्वास्थ्य रक्षा प्रणालिहरू , प्रथाओं, र उत्पादनहरूको विविध समूह छन्, जुन पारम्परिक चिकित्साको भाग छैनन्.<ref name="mnalt">{{cite journal |author=Cassileth BR, Deng G |title=Complementary and alternative therapies for cancer |journal=Oncologist |volume=9 |issue=1 |pages=80–9 |year=2004 |pmid=14755017 |url=http://theoncologist.alphamedpress.org/cgi/content/full/9/1/80 |doi=10.1634/theoncologist.9-1-80}}</ref> "पूरक चिकित्सा"को अर्थ उनी विधिहरू र पदार्थहरू देखि हो, जसको उपयोग पारम्परिक चिकित्साको साथ गरिन्छ। जबकि "वैकल्पिक चिकित्सा"को अर्थ उनी यौगिकोंयौगिकहरु देखि हो जसको उपयोग पारम्परिक चिकित्साको स्थानमा गरिन्छ। [193] ^ [http://nccam.nih.gov/health/whatiscam/#2 CAMको है?] [[पूरक र वैकल्पिक चिकित्साको लागि राष्ट्रीय केंद्र|पूरक र वैकल्पिक चिकित्साको लागि राष्ट्रीय केंद्र: 3 फेब्रुअरी 2008को पुनः प्राप्त]].</ref> CAMको उपयोग क्यान्सर देखि युक्त मान्छेहरूमा साधारण है; 2000मा गरिएको(थियो) एक अध्ययनमा पाइयो कि 69% क्यान्सर रोगिहरूले कम से कम एक CAM चिकित्साको उपयोग आफ्नो क्यान्सर उपचारको एक हिस्सेको रूपमा गरे छ।<ref name="Richardson2000">{{cite journal |author= Richardson MA, Sanders T, Palmer JL, Greisinger A, Singletary SE |title= Complementary/alternative medicine use in a comprehensive cancer center and the implications for oncology |journal= J Clin Oncol |volume=18 |issue=13 |pages=2505–14 |year=2000 |pmid=10893280 |url=http://jco.ascopubs.org/cgi/content/full/18/13/2505 |month= Jul |day= 01}}</ref> क्यान्सरको लागि ज्यादातर पूरक र वैकल्पिक चिकित्साओंको कठोर अध्ययन या परीक्षण होन गरेको छ। कुनै वैकल्पिक उपचार, जसमा जांच गरिएको छ र उनी निष्प्रभावी छन्, उनको लगातार विपणन हो रहयोहै र उसलाइ प्रोत्साहन मिल रहयोहै।<ref name="pmid15061600">{{cite journal |author= Vickers A |title= Alternative cancer cures: 'unproven' or 'disproven'? |journal= CA Cancer J Clin |volume=54 |issue=2 |pages=110–8 |year=2004 |pmid=15061600 |doi=10.3322/canjclin.54.2.110 |url=http://caonline.amcancersoc.org/cgi/content/full/54/2/110}}</ref>
 
=== गर्भावस्थामा ===
Line ५४९ ⟶ ५४६:
मां र उनको भ्रूण/बच्चाहरू दुवैको कम से कम नोकसान पहुंचे, यसको लागि क्यान्सर उपचारको चयनित गराउनको आवश्यकता हो। धेरै मामलाहरूमा एक [[चिकित्सीय गर्भपात]]को सल्लाह दी जान सक्छ।
 
विकिरण चिकित्सामा आमतौरमा कुनै प्रश्न होन उठाये जाछन, र रसायन चिकित्सा (कीमो थेरेपी)मा संधै गर्भपात र जन्मजात विरूपताओंकोविरूठेगानाहरुको खतरा बनयोरहन्छ।<ref name="curado">{{cite news
| title = Krebstherapie in der Schwangerschaft extrem schwierig
| url = http://www.curado.de/Hautkrebs/Krebstherapie-in-der-Schwangerschaft-extrem-schwierig-11024/
Line ५५७ ⟶ ५५४:
| accessdate = 2009-06-06
| language = German
}}</ref> बच्चाहरूमा चिकित्साको प्रभावोंकोप्रभावहरुको बारेमा धेरै कम ज्ञात छ।
 
यहाँ सम्म कि एक दबाइ जसमा परीक्षण गर्‍यो हो कि यो अपरा (प्लेसंटा) देखि भएर बच्चाहरू सम्म हैन पहुंचती हो, क्यान्सरको कुनै रूप अपराको नोकसान पुगयो सकते छन्, र दबाइ यसमा देखि भएर चली जान्छ।<ref name="curado" /> छाला क्यान्सरको कुनै रूप मेटास्टेसिसको द्वारा बच्चाहरूको शरीरमा पनि प्रवेश गरेर सकते छन्.<ref name="curado" />
 
निदान पनि ज्यादा कठिन भयो हो, किन भनें यसको उच्च विकिरण खुराकको कारणले [[कमप्युटेड टोमोग्राफी]] अव्यवहार्य छ।
फिर भी, [[चुम्बकीय अनुनाद इमेजिंग|चुंबकीयचुम्बकीय अनुनाद इमेजिंग]] सामान्य रूपले काम गर्छ।<ref name="curado" /> हुनत [[विपरीत माध्यम|विपरीत मीडिया]]को उपयोग गर्न सकिन्न हो, किन भनें उनी अपराको पार गरेर जाछन.<ref name="curado" />
 
गर्भावस्थाको समयमा क्यान्सरको ठीक प्रकार देखि निदान र उपचारमा आने वाला कठिनाइहरूको एक परिणामको रूप मा, वैकल्पिक तरीकहरूको इस्तमाल गरिन्छ, यसमा या त अधिक उग्र क्यान्सर उपचार शुरू गराउनको लागि एक [[सीजेरियन सेक्शन]]को उपयोग गरिन्छ या यदि क्यान्सर यति अधिक दुर्दम हो चुका हो कि मांको उपचारमा र ढिलाइ गर्न सकिन्न त क्यान्सरको उपचार गराउनको लागि गर्भपात गर्‍यो जाइन्छ।<ref name="curado" />
Line ५७० ⟶ ५६७:
 
==पूर्व निदान ==
क्यान्सरलाई एक घातक रोगको रूपमा जानिन्छ।हुनत यो कुरा निश्चित रूपले विशेष प्रकारोंमा नै लागू हुन्छ, क्यान्सरको ऐतिहासिक तथ्हरूको पछि छुपी भयो सच्चाईसत्यता चिकित्सा क्षेत्रमा आधुनिकीकरणको कारण बदल गई छ।क्यान्सरको कुनै प्रकारहरूमा यस्तो/यस्ता/यसरी लक्षण पाए गए छन्, जुन कुनै अदुर्दम रोगहरू जस्तै [[ह्रदयको विफलता|हृदयको असफल होना]] र हृदय [[आघात]] भन्दा राम्रो छन्.
 
प्रगतिशील र जोड देखि फैलते भए दुर्दम रोगको क्यान्सर रोगीको जीवनको गुणवत्तामा एकदम प्रभाव पडता हो, र धेरै क्यान्सर उपचार (जस्तै [[रसायन चिकित्सा (कीमो थेरेपी)|कीमोथेरपी]])को गंभीर पार्श्व दुष्प्रभाव हुन सक्छन्. क्यान्सरको उन्नत चरणहरू मा, धेरै रोगिहरूलाई व्यापक देखभालको आवश्यक हुन्छ, यो उनको परिवारको सदस्हरू र मित्रहरूलाइ प्रभावित गर्छ।[[प्रशामक देखभाल]] समाधानमा स्थायी या "राहत" धर्मशाला नर्सिंग शामिल हुन सक्छ।
 
===भावनात्मक प्रभाव===
धेरै जसो स्थानीय संगठन क्यान्सर रोगिहरूको लागि धेरै प्रकारको व्यावहारिक सहायतायें र सेवाहरू उपलब्ध गराछन.ये सेवाहरू हुन् [[क्यान्सर सहायता समूह|सहायता समूह]], [[परामर्श]], सल्लाह, वित्तीय सहायता, उपचारको स्थानले र वहाँ सम्म परिवहन, क्यान्सरको बारेमा जानकारी या फिलिमहरू.अस-पासको संगठनोंसंगठनहरु, स्थानीय स्वास्थ्य सेवा प्रदाताओं, या क्षेत्रको अस्पतालहरूमा संसाधन या सेवाहरू उपलब्ध हुन सक्छं.
 
परामर्श क्यान्सर रोगिहरूलाई भावनात्मक सहारा प्रदान गर्न सक्छ, उसलाइ आफ्नो रोग समझनेमाबुझनमा मदद गर्छ।भिन्न प्रकारको परामर्श मेंशामिल हुन् व्यक्तिगत, समूह, परिवार, साथिहरूको परामर्श, वियोग, रोगी-से-रोगीको परामर्श र कामुकता.
 
रोगिहरूलाई क्यान्सर देखि निपटनेमा मदद गराउनको लागि धेरै धेरै सरकारी र धर्मार्थ संगठन स्थापित गरियो छन्.ये संगठन अक्सरप्राय क्यान्सरको रोकथाम, क्यान्सरको उपचार, र क्यान्सर अनुसंधानमा रत रहन्छन्.
 
==महामारी विज्ञान==
Line ५९२ ⟶ ५८९:
 
==इतिहास ==
[[File:Breast cancer gross appearance.jpg|thumb|150px|right|क्यान्सरको विशिष्ट र आँखाहरू देखि नै दि खाए दिन वाला उपस्थिति.स्तनको यो आक्रामक वाहिनीपरक कार्सिनोमा (केंद्रमा एक पीला क्षेत्र) दर्शाता हो कि एक अंडाकार ट्यूमर सेतोलेतो दागदार उतकको स्पाइकों देखि घेरिएको भयो हो जुन चारै रको पहेलो बोसो उतकमा छन्.यो सिल्हूट कुनै केकडेको जस्तै/तरिका दिखता छ।]]
 
वर्तमानमा [[उपकला]] उतक देखि व्युत्पन्न एक दुर्दम गाँठको लागि चिकित्सकीय शब्दको रूपमा ग्रीक शब्द [[कार्सिनोमा]]को उपयोग गरिन्छ। [[औलस कुरनेलियुस सेल्सस|सेल्सस]]ले ''कार्सिनोज''को [[लेटिन]]मा अनुवाद गरेर शब्द दिए ''क्यान्सर'' , जसको अर्थ केकडा पनि छ।
Line ६०० ⟶ ५९७:
 
यो नाम एक ठोस घातक ट्यूमरको काटीएको सतहको कारण उत्पन्न भएको हो, "जसको चारै तिर शिराहरू फैलीएका छन्, यो गँगटाका खुट्टांको जस्तै देखिन्छन्, जस सँग यसलाइ यो नाम मिलेको हो" {{cite web
| first = Ralp
| last = Moss
| title = Galen on Cancer
| url = http://www.cancerdecisions.com/speeches/galen1989.html
| publisher = CancerDecisions
| year = 2004
}}
</ref> (चित्र हेर्नुहोस )बादमा वहाँले प्रत्यय ''-ओमा'' जोडा, यूनानीमा यसको अर्थ हो सुनिंनु, र यस प्रकार देखि यसको नाम ''कार्सिनोमा'' भयो। किन भनें शरीरको खोलन यूनानी माम्पराको बिरुद्धथा, हिप्पोक्रेट्सले छाला, नाक, र स्तनमा बाहिर देखि दि खाए दिन वाला ट्यूमरहरूको नै वर्णन गरे र उनको चित्र बनाए.उपचार चार शारीरिक द्रव्हरू (काले र पहेलो पित्त, रक्त, र कफ)को [[हुमोरिस्म|ह्यूमर सिद्धान्त]]मा आधारित थियो।रोगीको भावको अनुसार, उपचारकोको लागि आहार, रक्त र /या जुलाब काममा लिया जान्थ्यो.सदिहरूको समयमा यो ज्ञात भयो कि क्यान्सर शरीरको कुनै पनि भागमा हुन सक्छ, तर ह्यूमर सिद्धांतमा आधारित उपचार 19 औं सताब्दी सम्म लोकप्रिय बनयोरहयोजब [[कोशिका (जीव विज्ञान)|कोशिकाहरू]]को खोजको गयी.
Line ६१२ ⟶ ६०९:
 
इस रोगको बारेमा लेखन कहता हो, "यसको कुनै उपचार छैन." <ref name="CancerOrgHistory">{{cite web
| title = The History of Cancer
| url = http://www.cancer.org/docroot/CRI/content/CRI_2_6x_the_history_of_cancer_72.asp
| publisher = American Cancer Society
| year = 2009
| month = September
}}
</ref>
 
क्यान्सरको लागि अन्य प्रारम्भिक [[शल्य चिकित्सा|शल्य]] चिकित्साको वर्णन 1020मा [[एविसेना|अविसन्ना]] (इब्न सीना)को द्वारा ''[[चिकित्साको कैनन|दी केनन अफ मेडिसिन]]''मा गर्‍यो। वहाँले भन्यो कि [[छांटना|छंटाई]] ठीक प्रकार देखि होनीहुनु चाहिएपर्छ, र सम्पूर्ण रोग युक्त [[ऊतक (जीव विज्ञान)|उतक]]को हटा दिनयोचाहिए, यसमा [[विच्छेदन]]को उपयोग या [[गाँठ|ट्यूमर]]को दिशामा जाउन वाला [[शिरा|शिराओंशिराहरु]]को हटाउन शामिल छ। वहाँले सल्लाह दी कि आवश्यक पर्नमा प्रभावित क्षेत्रको लागि [[दागना|दागने]]को क्रियाको उपयोग पनि गरे जान सक्छ।<ref name="Patricia">[219] ^ पेट्रीसिया स्किनर (2001), [http://findarticles.com/p/articles/mi_g2603/is_0007/ai_2603000716 यूनानी-टिब्बी,] ''वैकल्पिक चिकित्साको विश्वकोश''</ref>
 
१६ औं र १७ औं शताब्दिहरू मा, मृत्युको कारणलाई खोजनेको लागि [[शव परीक्षा|शरीरको काटन]] डक्टरोंको लागि अधिक स्वीकार्य बन्यो.जर्मन प्रोफेसर [[विल्हेम फब्री|विल्हेम फेब्री]]को मानन थियो कि स्तन क्यान्सर एक स्तन वाहिनीमा दूधको थक्केको कारण हुन्छ। [[डेसकार्टेस]]को एक अनुयायी डच प्राध्यापक [[फ्रंकुनैस दे ला बोए सिल्वियस|फ्रेंकोसिस डे ला बोए सिल्वियस]]को मानन थियो कि सबै रोगयां रासायनिक प्रक्रियाको परिणाम हुन् , र अम्लीय [[लसीका|लसिका]] द्रव्य क्यान्सरको कारण हो.
 
उनको समकालीन [[निकोल्स तुल्प|निकोलस टल्प]]को मानन थियो कि क्यान्सर एक जहरविष हो जुन विस्तारै विस्तारै फैलता हो र वहाँले निष्कर्ष निकाले कि यो [[संक्रामक रोग|संक्रामक]] छ।<ref name="Marilyn Yalom">
मेरिलिन यालोम "अ हिस्ट्री अफ ब्रेस्ट" 1997.न्यू यर्क: अल्फ्रेड ए क्नोप्फ. आईएसबीएन 0-679-43459-3</ref>
 
क्यान्सरको पहिलो यस्तो कारण ब्रिटिश शल्य चिकित्सक [[पेर्सिवल पोट|पेर्किवल पोट]]को द्वारा पहिचानाइयो, जसले 1775मा खोजको कि [[चिमनी स्वीप|चिमनीको सफाई]]मा संलग्न मान्छेहरूमा [[वृषणकोश|अंडकोश]]को क्यान्सर साधारण छ।अन्य व्यक्तिगत चिकित्सकोंकोचिकित्सकहरुको कार्यले धेरै दृष्टिकोण विकसित गरे, तर जब चिकित्सकोंलेचिकित्सकहरुले एक साथ काम गर्न शुरू गरे तब उनी ठोस निष्कर्षमा पहुँच सके.
 
18 औं सदीमा सूक्ष्मदर्शीको व्यापक उपयोगले यो ज्ञात भयो कि 'क्यान्सरको जहर' आफ्नो प्राथमिक ट्यूमरले अन्य स्थानहरू सम्म लिम्फ पर्वोंको माध्यमले फैलता हो ("[[मेटास्टेसिस]]").इस रोगको यो दृष्टिकोण सबै सँग पहिले अङ्ग्रेजी शल्य चिकित्सक [[कैम्पबेल डी मर्गन]]ले 1871 र 1874को बीच दिए। {{cite journal |author=Grange JM, Stanford JL, Stanford CA |title=Campbell De Morgan's 'Observations on cancer', and their relevance today |journal=Journal of the Royal Society of Medicine |volume=95 |issue=6 |pages=296–9 |year=2002 |url=http://www.jrsm.org/cgi/content/full/95/6/296|pmid=12042378|doi=10.1258/jrsm.95.6.296}}</ref> स्वच्छताको समस्याको कारण क्यान्सरको उपचार गराउनको लागि [[शल्य चिकित्सा]]को प्रयोग गराउनको परिणाम अच्छेअच्छ हैनछन रहे. मशहूर स्कटलैंडको शल्य चिकित्सक [[अलेक्जेंडर मोनरो]]ले दुई सालमा शल्य चिकित्सा पछि जीवित साठ विरामीहरू हरूमा केवल दुइमा स्तन ट्यूमरको देखा.19 औं सताब्दी मा, [[असेप्सिस]]ले शल्य चिकित्सामा स्वच्छताको दृष्टिले सुधार गरे र यस सँग [[क्यान्सर पीडित|जीवित रहउन]]को आँकडहरूमा वृद्धि भयो, शल्य चिकित्सा क्यान्सरको प्रारम्भिक उपचार बन्यो.[[विलियम कोले|विलियम काले]] अपवाद थिए जसले 1800को अंतमा पायोकि असेप्सिस देखि ''पहिले'' शल्य चिकित्सा पछि उपचारको दर अधिक थियो, (और वहाँले मिश्रित परिणामहरूको साथ ट्यूमरमा जीवाणुलाई इंजेक्ट गर्‍यो), क्यान्सरको उपचार शल्य चिकित्सकको ट्यूमरको हटाउउनको कलामा निर्भर भयो।यहि अवधिको समयमा, यो ठेगाना लागयोकि शरीर धेरै [[ऊतक (जीव विज्ञान)|ऊतकों]] देखि बनयोहै जुन धेरै मिलियन कोशिकाहरू देखि बने छन्, यस विचार देखि शरीरमा रासायनिक असंतुलनको बारेमा ह्यूमर सिद्धांतहरूले जन्म लिए।[[कोशिका विकृतिविज्ञान]]को युगको जन्म भयो।
 
जब 19 औं सदीको अन्त मा, [[मारी क्यूरी|मेरी क्युरी]] र [[पियरे क्यूरी|पियरे क्युरी]]ले [[विकिरण]]को खोज गर्‍यो, वहाँले क्यान्सरको लागि पहिलो प्रभावी शल्य चिकित्सा हीन उपचार खोजा.विकिरणको साथ क्यान्सरको उपचारको लागि बहुल अनुशासनात्मक दृष्टिकोणको पहिले लक्षण प्रकट भए. शल्य चिकित्सक अब सिर्फ अपरेशन हैन गर्छन्, तर विकिरण विज्ञानीको साथ मिलेरकार्य गर्छन् र रोगीको मदद गर्छन्.यससँग सञ्चारमा जटिलताहरू आयीं, साथ नै घरको सट्टा रोगीको उपचारको आवश्यक अस्पतालमा महसूस भयो, साथ नै अस्पतालको फाइलहरूमा रोगी देखि सम्बंधित आंकडहरूलाइ संकलित गर्‍यो। जससँग पहिलो पल्ट सांख्यिकीय रोगी अध्ययनको शुरुवात भयो।
 
जनेत लेन-क्लेपोनको खोजलाई प्रकाशित गर्‍यो, जसले 1926मा ब्रिटिश स्वास्थ्य मन्त्रालयको लागि जीवन शैली र समान पृष्ठ भूमिको 500 नियन्त्रित रोगिहरू र 500 स्तन क्यान्सरको मामलाहरूको एक तुलनात्मक अध्ययनको प्रकाशन गर्‍यो.
क्यान्सर महामारी विज्ञानमा उनको जबरदस्त कार्यको [[रिचर्ड डोल]] र [[औस्टिन ब्रेडफोर्ड हिल|औस्टिन ब्राडफोर्ड हिल]]को द्वारा अगाडी बढायाइयो, जसले "[[फेफडहरूको क्यान्सर|फेफडोंको क्यान्सर]] र [[धूम्रपान]] देखि सम्बंधित मृत्युको अन्य कारणहरूलाई प्रकाशित गर्‍यो.अमरत्वमा ब्रिटिश डक्टरोंको दोस्रो रिपोर्ट"1956मा दी गई (अन्यथा [[ब्रिटिश डक्टरहरूको अध्ययन]] भनिन्छ।)रिचर्ड डोलले 1968मा [[औक्सफोर्ड]] कैन्सर महामारी विज्ञान ईकाईको शुरू गराउनको लागि [[लण्डन|लन्दन]] चिकित्सा अनुसंधान केन्द्रको छोड दिए।छोडिदिए।[[कम्प्युटर|कम्प्यूटर]]को उपयोगको साथ, यो पहिलो ईकाई थियो जसले ठूलो मात्रामा क्यान्सरमा आंकडहरूको संकलन गर्‍यो.आधुनिक महामारी विज्ञान विधिहरू [[सार्वजनिक स्वास्थ्य]] नीति र रोगहरूको वर्तमान अवधारणाहरू देखि निकट सम्बंधित छन्.पछिल्लो 50 वर्ष ले, चिकित्सा अभ्यास, अस्पताल, प्रांतीय, राज्य, र यहाँ सम्म कि देशको सीमाओं, अदिमा आंकडा एकत्रित गराउनको लागि धेरै अधिक प्रयास गरियो छन्, साथ नै यस कुरामा पनि ध्यान दिइएको हो कि पर्यावरण र सांस्कृतिक कारक क्यान्सरको घटनालाई कसरि प्रभावित गर्छन्.
 
[[द्वितीय विश्व युद्ध]] सम्म एक चिकित्सकको व्यक्तिगत रूपले क्यान्सर रोगीको उपचार र अध्ययन गराउनको अनुमति थिएन, अब चिकित्सा अनुसंधान केन्द्रोंले खोजा कि रोगको घटनामा एकदम अन्तर्राष्ट्रीय अन्तर दि खाए देते छन्.इस अन्तर्दृष्टिको कारण राष्ट्रीय सार्वजनिक स्वास्थ्य निकाहरूले अस्पतालों र क्लीनिकहरूमा स्वास्थ्य सम्बन्धी आंकडहरूलाइ संकलित गर्‍यो, यो एक यस्तो प्रक्रिया थियो जसलाइ आज धेरै देश गर्छन्.जापानी मेडिकल समुदायले प्रेक्षित गरे कि [[हिरोशिमा र नागासाकीको परमाणु बम विस्फोट|हिरोशिमा र नागासाकीको परमाणु विस्फोटों]]को शिकार मान्छेहरूको अस्थि मज्जा पूरी जस्तै/तरिका देखि नष्ट भएको थियो।वहाँले निष्कर्ष निकाले कि रोगग्रस्त [[अस्थि मज्जा]]को पनि विकिरणको द्वारा नष्ट गरे जान सक्छ, र यस सँग [[रक्त क्यान्सर (ल्यूकेमिया)]]को लागि अस्थि मज्जा प्रत्यारोपणको खोज भयो।द्वितीय विश्व युद्ध पछि देखि क्यान्सर उपचारको प्रवृतियहरूमा सुधार हो रहे छन्, यसमा उपस्थित उपचार विधियहरूमा सूक्ष्म स्तरमा सुधार भयो हो, उनको मानकीकरण गर्‍यो हो, र [[महामारी विज्ञान]] र अन्तर्राष्ट्रीय साझेदारीको माध्यमले उपचारको तरिकाको खोजमा उसलाइ वैश्वीकृत गरेको छ।अधिक जानकारीको लागि http://flaxindia.blogspot.comमा चटका गर्नुहोस।
Line ६४१ ⟶ ६३८:
{{main|Cancer research}}
 
क्यान्सर अनुसंधान एक गहन वैज्ञानिक प्रयास हो जुन रोग प्रक्रियाहरूको समझनेकोबुझनको लागि र सम्भव उपचारको खोजको लागि गरिन्छ।क्यान्सर अनुसंधानको कारण [[आण्विक जीव विज्ञान]] र [[कोशिका जीव विज्ञान]]को ज्ञानको बढन देखि क्यान्सरको धेरै नयाँ प्रभावी उपचारैको खोज भयो छ। यस्तो तब देखि भयो जब देखि 1971मा राष्ट्रपति निक्सनले "[[क्यान्सरमा युद्ध]]"को घोषणा गरे।[[संयुक्त राज्य अमेरिका]]ले 1971 पछि देखि क्यान्सर अनुसंधानमा 200 बिलियन डलर भन्दा अधिकको निवेश गरे है; यो धन सार्वजनिक र निजी क्षेत्रहरूको द्वारा र संस्थाहरूको द्वारा लागाईाइएको छ। {{cite web |author=Sharon Begley | url=http://www.newsweek.com/id/157548/page/2 |title=Rethinking the War on Cancer |format= |date=2008-09-16 | work=Newsweek |accessdate=2008-09-08}}</ref> यस भारी निवेशको बावजूद, 1950 र 2005को बीच देशको क्यान्सर देखि मृत्यु दरमा केवल एक पाँच प्रतिशतको कमी देखियो हो (आबादीको आकार र आयुको लागि समायोजन करते भए). {{cite news|url=http://www.nytimes.com/2009/04/24/health/policy/24cancer.html|title=Advances Elusive in the Drive to Cure Cancer |last=Kolata|first=Gina|date=April 23, 2009 |publisher=''[[The New York Times]]''|accessdate=2009-05-05}}</ref>
 
अग्रणी क्यान्सर अनुसंधान संगठनहरू र परियोजनाहरूमा शामिल हुन् [[अमेरिकन एसोसिएशन फर क्यान्सर रिसर्च]], [[अमेरिकन क्यान्सर सोसायटी]] (ACS), [[अमेरिकन सोसायटी अफ क्लिनिकल ओन्कोलोजी|दी अमेरिकन सोसाइटी अफ क्लिनिकल ओन्कोलोजी]], [[क्यान्सरको अनुसंधान र उपचारको लागि यूरोपीय संगठन|दी यूरोपियन ओर्गनाइजेशन फर रिसर्च एन्ड ट्रीटमेंट अफ क्यान्सर]], [[राष्ट्रीय क्यान्सर संस्थान]], [[राष्ट्रीय व्यापक क्यान्सर नेटवर्क|नेशनल कोम्प्रिहेन्सिव क्यान्सर नेटवर्क]], र [[क्यान्सर जीनोम एटलस|दी क्यान्सर जीनोम एटलस प्रोजेक्ट]] NCI में.
"https://ne.wikipedia.org/wiki/क्यान्सर" बाट अनुप्रेषित